Η αμερικανοτουρκική σύγκρουση απομακρύνει την Τουρκία από τη Δύση

-Νέα δεδομένα και προκλήσεις για Ελλάδα και Κύπρο

Η πρωτοφανής κλιμάκωση της έντασης στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις, με τις δύο πλευρές να κλείνουν κάθε διέξοδο διαφυγής και εκτόνωσης της αντιπαράθεσης, δημιουργεί συνθήκες μακρόχρονης, σοβαρής και με βαρύτατες συνέπειες ρήξης στις σχέσεις των δύο χωρών.

Η υπόθεση του αμερικανού πάστορα Μπράνσον, που κρατείται εδώ και δύο χρόνια στην Τουρκία, κατηγορούμενος για σχέσεις με «τρομοκράτες» και για «κατασκοπεία», έχει καταστεί θέμα τιμής για τους ηγέτες και των δύο χωρών. Ειδικά για τον Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος πανηγυρίζει ότι έπεισε τον ηγέτη της Βόρειας Κορέας να επιστρέψει τα λείψανα των αμερικανών στρατιωτών από τον Πόλεμο της Κορέας, είναι ταπεινωτικό να εισπράττει, παρά τις διαβεβαιώσεις και τις μυστικές συμφωνίες για ανταλλαγή κρατουμένων, την άρνηση του Ερντογάν για απελευθέρωση του πάστορα.

Και με τον Μπράνσον να έχει αναδειχθεί σε εμβληματική φιγούρα για τους αμερικανούς ευαγγελιστές, που αποτελούν ένα σημαντικό εκλογικό κοινό για τον κ. Τραμπ εν όψει των ενδιάμεσων εκλογών του Νοεμβρίου, ο αμερικανός Πρόεδρος δεν έχει άλλη επιλογή από το να επιτύχει την απελευθέρωση του Μπράνσον ή να δείξει τα δόντια του στην Τουρκία. Και αυτό έκανε με την ανακοίνωση των κυρώσεων εναντίον δύο υπουργών της κυβέρνησης Ερντογάν που έχουν σχέση με την υπόθεση Μπράνσον, τους υπουργούς Δικαιοσύνης και Εσωτερικών.

Σύμφωνα με την απόφαση του υπουργείου Οικονομικών της χώρας, δεσμεύεται κάθε περιουσιακό στοιχείο που έχουν στην επικράτεια των ΗΠΑ ο υπουργός Δικαιοσύνης Αμπντουλχαμίτ Γκιουλ και ο υπουργός Εσωτερικών Σουλεϊμάν Σοϊλού, ενώ απαγορεύεται επίσης σε οποιοδήποτε άτομο να έχει οικονομικές συναλλαγές μαζί τους.

Η ποινή επιβάλλεται λόγω του ότι θεωρούνται ως υπεύθυνοι για «σοβαρές παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων» καθώς, όπως αναφέρεται, «κατέχουν ηγετικό ρόλο στους κυβερνητικούς οργανισμούς οι οποίοι ευθύνονται για τη σύλληψη και την κράτηση του πάστορα Άντριου Μπράνσον».

Η Τουρκία με οργισμένες αντιδράσεις κάλεσε την αμερικανική κυβέρνηση να ακυρώσει την απόφαση για κυρώσεις και απείλησε μέσω του υπουργού Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου με αντίμετρα…

Όμως η υπόθεση Μπράνσον είναι η κορυφή του παγόβουνου, καθώς οι σχέσεις της Τουρκίας όχι μόνο με τις ΗΠΑ αλλά συνολικά με τη Δύση έχουν τεθεί υπό αμφισβήτηση από τον ίδιο τον Ερντογάν.

Το αυταρχικό, προσωπαγές καθεστώς που επιβάλει, με ελάχιστο σεβασμό στις ελευθερίες και στα δικαιώματα, η επιλογή του να διεκδικήσει με κάθε τρόπο ηγετικό ρόλο σε περιφερειακό επίπεδο αλλά και λόγο σε παγκόσμια ζητήματα, ως προστάτης των απανταχού μουσουλμάνων, δείχνουν πλέον να μην είναι εύκολα συμβατά με την ιδιότητα του συμμάχου των ΗΠΑ και της ΕΕ και του μέλους του ΝΑΤΟ.

Η υπόθεση της Συρίας, όπου οι Αμερικανοί έχουν σαφώς επιλέξει να στηρίξουν τους Κούρδους του YPG, ως αξιόπιστη δύναμη επί τους εδάφους εναντίον του ISIS αλλά και ως δικό τους μοχλό στις διαδικασίες για τη μεταπολεμική Συρία, καθώς το καθεστώς Άσαντ υποστηρίζεται από τη Μόσχα και το Ιράν, έχει προκαλέσει σοβαρό ρήγμα στις σχέσεις της Άγκυρας με την Ουάσινγκτον, καθώς θεωρεί ότι το YPG αποτελεί παρακλάδι του PKK. Οι τελευταίες πληροφορίες περί επαφών των Κούρδων με το καθεστώς Άσαντ και η συμφωνία για απόδοση διευρυμένης αυτονομίας στη μεταπολεμική Συρία έχει προκαλέσει τον απόλυτο πανικό στην Άγκυρα.

Αλλά και οι σχέσεις με τη Ρωσία έχουν σημάνει συναγερμό στην Ουάσινγκτον, και δεν αφορούν μόνο τα εξοπλιστικά. Το κατεστημένο του Στέιτ Ντιπάρτμεντ θεωρεί ότι ο Ερντογάν δέχεται όλο και περισσότερο την επιρροή του Βλαντιμίρ Πούτιν, ο οποίος χρησιμοποιεί τον τούρκο ηγέτη για να επιτύχει τους στόχους του, είτε αφορούν τα ενεργειακά είτε την πρόκληση κρίσεων στο εσωτερικό της Συμμαχίας. Και ο Τούρκος Πρόεδρος, θέλοντας να διαπραγματευθεί με τη Δύση, βρίσκεται όλο και περισσότερο σε σχέση εξάρτησης από τη Ρωσία, πολύ περισσότερο μάλιστα όταν οι παρεμβάσεις της στη Βόρεια Συρία έγιναν με την άδεια του Βλαντιμίρ Πούτιν.

Το θέμα των S-400 όμως είναι κάτι που δεν μπορεί να ξεπερασθεί εύκολα. Τα θέματα ασφάλειας που εγείρονται, με τον κίνδυνο να ξεκλειδωθούν τα απόρρητα λογισμικά των F-35 από τους ρώσους χειριστές των S-400, θα καθυστερήσουν σημαντικά την παράδοση των F-35, καθώς μόλις την Τετάρτη η Ολομέλεια της Γερουσίας αποφάσισε τη μη παράδοση των F-35, ενώ μετά από αντίστοιχη απόφαση του Κογκρέσου ούτε ο ίδιος ο κ. Τραμπ θα μπορέσει να αλλάξει τα δεδομένα αυτά.

Όσο για το παζάρι της Τουρκίας και την υποτιθέμενη αγορά αμερικανικών Patriot αντί των S-400, ο κ. Ερντογάν γνωρίζει ότι θα είχε τεράστιο κόστος για τον ίδιο καθώς θα πρέπει να υποστεί τα αντίποινα του Βλαντιμίρ Πούτιν, ο οποίος σε τέτοια ζητήματα έχει δείξει ότι μπορεί να είναι εξαιρετικά σκληρός στις αντιδράσεις του.

Ο Ερντογάν έτσι βρίσκεται εν μέσω διασταυρούμενων πυρών και σε πραγματικό αδιέξοδο, καθώς ταυτόχρονα η τουρκική οικονομία στέλνει προμήνυμα εισόδου σε περίοδο βαθιάς κρίσης.

Πιθανότατα η κρίση αυτή των σχέσεων με την Τουρκία ενισχύει τα διαπραγματευτικά χαρτιά της χώρας μας καθώς αναδεικνύεται, παρά τα προβλήματά της, σε σημαντικό σύμμαχο σε μια ευαίσθητη περιοχή, που η στάση της Τουρκίας εντείνει την αβεβαιότητα. Οι σχέσεις της Αθήνας με το Ισραήλ και την Αίγυπτο αποκτούν πολύ μεγαλύτερη πλέον στρατηγική σημασία και για τις ΗΠΑ, ως άξονας σταθερότητας.

Συγχρόνως όμως δημιουργούν σοβαρές ανησυχίες, καθώς ο Ερντογάν δείχνει ανεξέλεγκτος, δεν υπάρχουν πια εύκολες προσβάσεις προς το Προεδρικό Μέγαρο στην Άγκυρα και εάν επιλέξει να ξεφύγει από τα δύσκολα, ίσως επιχειρήσει αντιπερισπασμό με αυτά που θεωρεί πιο εύκολα ζητήματα και αφορούν την Ελλάδα και την Κύπρο.

Με τις ελληνοτουρκικές σχέσεις να είναι σχεδόν σε μηδενικό σημείο με αφορμή την υπόθεση των οκτώ τούρκων αξιωματικών και φυσικά τη συνεχιζόμενη παράνομη κράτηση των δύο ελλήνων στρατιωτικών, κάθε μικρή σπίθα μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρή κρίση. Όσο για την Κύπρο, η αγωνία κορυφώνεται για το τι θα συμβεί εάν αποφασίσει η Τουρκία να κάνει γεωτρήσεις εντός της Κυπριακής ΑΟΖ αλλά και όταν ξεκινήσουν οι γεωτρήσεις της Exxon Mobil και της Total για λογαριασμό της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Ακόμη κι αν γίνουν το επόμενο διάστημα κινήσεις εκτόνωσης της έντασης μεταξύ Ουάσινγκτον και Άγκυρας, η καχυποψία και η αμοιβαία εχθρότητα θα κυριαρχήσει το επόμενο διάστημα με την Τουρκία του Ερντογάν. Και αυτή σίγουρα δεν θεωρείται θετική εξέλιξη για την Ελλάδα και την Κύπρο, που θα βρεθούν στην πρώτη γραμμή ενός απρόβλεπτου και επικίνδυνου μετώπου.

Κωνσταντίνος Τσάκαλος