Γ. Στασινός: H αδράνεια αποτελεί ευθύνη

Του
ΓΙΩΡΓΟΥ Ν. ΣΤΑΣΙΝΟΥ
Προέδρου Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας

Λυπάμαι πολύ που αφορμή για να συζητήσουμε ουσιαστικά στη χώρα για το δομημένο περιβάλλον είναι τα θύματα της τραγωδίας στην Ανατολική Αττική. Αν η Πολιτεία άκουγε τους επιστημονικούς φορείς, αν είχε θέληση, μπορούσε με μικρό κόστος να έχει λύσει εδώ και δεκαετίες τα προβλήματα που σήμερα όλοι βλέπουν. Δεν χρειαζόταν να υπάρξουν θύματα, δεν χρειαζόταν μία ακόμη καταστροφή…

Όμως το μέτρο της ανθρωπιάς μας ως κοινωνία δεν είναι μόνο η αλληλεγγύη που επιδεικνύουν χιλιάδες συμπολίτες μας. Είναι και η θέλησή μας συλλογικά να αλλάξουμε τις παθογένειες δεκαετιών. Για όλες τις καταστροφές. Στη χώρα μας οι κύριες φυσικές καταστροφές προέρχονται από σεισμούς, πλημμύρες και φωτιές. Οι τρόποι αντιμετώπισης και οι λύσεις είναι γνωστά, τουλάχιστον σε επιστημονικό και επαγγελματικό επίπεδο. Συνοπτικά:

Πολιτική Προστασία
Κανένα μέτρο δεν είναι τόσο αποτελεσματικό όσο η πρόληψη. Για παράδειγμα, τις τελευταίες δεκαετίες έχουμε κάνει άλματα στην αντισεισμική μηχανική αλλά και στους κανόνες. Θωρακιζόμαστε απέναντι σε ένα στιγμιαίο αλλά έντονο φυσικό φαινόμενο που δεν μπορούμε ακόμη να προβλέψουμε. Αυτός είναι ο δρόμος που πρέπει να ακολουθήσουμε και σε πλημμύρες και φωτιές, αλλά εδώ, επειδή μπορούμε να τις προβλέψουμε, η έμφαση δίνεται στον έγκαιρο εντοπισμό, στην άμεση επέμβαση και κινητοποίηση. Όλοι μας έχουμε ακούσει τόσες ημέρες τόσα πολλά, που καταλαβαίνουμε τι μπορεί να γίνει.

Σχεδιασμός
Ο σωστός σχεδιασμός δεν αφορά την ώρα της καταστροφής, αφορά την προετοιμασία. Για παράδειγμα, για να σχεδιάσεις οδεύσεις διαφυγής σε έναν οικισμό πρέπει να ξέρεις πόσα ακίνητα (σπίτια, γραφεία κ.λπ.) έχεις και πόσο δυνητικό πληθυσμό φιλοξενούν αυτά. Αυτό στην Ελλάδα, εν έτει 2018, αποτελεί επιστημονική φαντασία. Ξέρεις, για παράδειγμα, σε επίπεδο δήμων, ότι υπάρχουν τόσα ακίνητα στην τάδε γειτονιά. Με τόσα τετραγωνικά, αφού πληρώνουν τέλη. Δεν ξέρεις όμως πόσο αντέχουν στον σεισμό, πόσο αντέχουν στη φωτιά, πόσο αντέχουν στο νερό ή στον άνεμο τα κτίρια αυτά. Κανείς δήμος στη χώρα μας δεν έχει τέτοια εικόνα. Ούτε κεντρικά υπάρχει. Και αυτό εμποδίζει και τον σωστό σχεδιασμό και τη σωστή επέμβαση και τις αποφάσεις την ώρα της κρίσης. Και φυσικά όλα αυτά αφορούν τα νόμιμα κτίρια, γιατί τα αυθαίρετα δεν τα γνωρίζει κανείς.

Καταγραφή
Η λύση είναι μία. Η καταγραφή με τεχνικά άρτιο τρόπο της υπάρχουσας κατάστασης, του αριθμού και των χαρακτηριστικών των ακινήτων. Η αρχή έγινε με τα αυθαίρετα. Οι τελευταίοι νόμοι των αυθαιρέτων για τους πολλούς μπορεί να θεωρούνται ως ένας εισπρακτικός μηχανισμός. Αν ήταν έτσι, δεν θα χρειαζόταν η εργασία χιλιάδων μηχανικών.

Ο πραγματικός στόχος της Πολιτείας και ο βασικός λόγος που το Συμβούλιο της Επικρατείας έκρινε συνταγματικό έναν νόμο αυθαιρέτων, μετά από εκείνον του αείμνηστου Αντώνη Τρίτση, είναι ακριβώς ότι καταγράφει για πρώτη φορά άρτια και ηλεκτρονικά τα αυθαίρετα, με τεχνικά στοιχεία και γεωγραφικό εντοπισμό σε ένα πληροφοριακό σύστημα. Έτσι μόνο αποκτούμε γνώση για το ποιες είναι οι πραγματικές ανάγκες του σχεδιασμού. Το μόνο μεμπτό είναι ίσως ότι χρονικά η δήλωση αυθαιρέτων έχει ξεχειλώσει, καθώς η ρύθμιση μετρά ήδη πέντε χρόνια και προβλέπονται ακόμη δύο. Πρέπει αυτό να είναι το όριο και να πειστούν οι αυθαιρετούχοι να δηλώσουν τα αυθαίρετά τους μέσα σε αυτό το χρονικό πλαίσιο.

Ακολούθως πρέπει να ξεκινήσουμε να καταγράφουμε με τα ίδια στοιχεία τα νέα ακίνητα. Αυτό είναι το πιο εύκολο, καθώς χρειάζονται άδεια και όλα τα στοιχεία υπάρχουν. Ευτυχώς, μετά από τέσσερα ολόκληρα χρόνια πιέσεων του ΤΕΕ, η Πολιτεία ξεκινά από το φθινόπωρο να εκδίδει όλες τις οικοδομικές άδειες ηλεκτρονικά.

Το επόμενο βήμα είναι η καταγραφή των υπαρχόντων κτιρίων. Πολλοί βλέπουν μια τέτοια διαδικασία ως περιττή ή ως «χαράτσι», αλλά είναι ο μόνος δρόμος για να αποκτήσουμε πραγματική γνώση του δομημένου περιβάλλοντος. Θα έχουμε ηλεκτρονικά τα αυθαίρετα, θα έχουμε ηλεκτρονικά τα νέα κτίρια, πρέπει να αποκτήσουμε ηλεκτρονικά και τα υπάρχοντα.

Ηλεκτρονικός χάρτης
Μέσα από αυτές τις διαδικασίες δημιουργούμε έναν χάρτη, βάσει του οποίου θα ξέρουμε τι υπάρχει και πού. Επομένως, με τα εργαλεία που υπάρχουν (υπηρεσίες διαδικτυακής απεικόνισης, δορυφορικές εικόνες, drones κ.λπ.) η Πολιτεία θα μπορεί μέσα σε λίγα λεπτά ή λίγες ώρες να εντοπίζει ένα αυθαίρετο που δεν έχει δηλωθεί. Αν συνυπολογίσουμε ότι έχουμε πλέον ψηφιακά και τα όρια των οικοπέδων, μέσα από το Κτηματολόγιο και την ηλεκτρονική κατάθεση τοπογραφικών που ήδη ξεκίνησε, αποτυπώνουμε σταδιακά ολόκληρη τη χώρα με ενιαίο τεχνικά τρόπο. Και δεν είναι μόνο αυτό. Ο ίδιος χάρτης μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για τον σχεδιασμό.

Ηλεκτρονικός σχεδιασμός
Το ΤΕΕ προτείνει μια ολοκληρωμένη, θεσμικά θωρακισμένη και σύγχρονη λύση για τη δημιουργία ενός και μόνο ψηφιακού χάρτη, κοινού για όλη τη δημόσια διοίκηση αλλά και τους πολίτες, με όλες τις θεσμικές γραμμές, δηλαδή με όλα τα απαραίτητα για την αδειοδότηση κάθε είδους επένδυσης γεωχωρικών δεδομένων. Σε αυτόν θα αποτυπώνονται τα όρια των δασών και των δασικών εκτάσεων, τα ρέματα, τα όρια των αρχαιολογικών χώρων, οι περιοχές Natura, τα σχέδια πόλης, οι χρήσεις γης, οι όροι δόμησης, οι ρυμοτομικές και οικοδομικές γραμμές.

Στόχος είναι να μπορεί ο οποιοσδήποτε πολίτης, μηχανικός ή επενδυτής, από το σπίτι του ή το γραφείο του, με το πάτημα ενός κουμπιού στον υπολογιστή του, να πάρει ολοκληρωμένη, έγκυρη και θεσμικά ασφαλή πληροφορία, με ισχύ διοικητικής πράξης, για το τι επιτρέπεται, τι απαγορεύεται, με ποιους όρους και προϋποθέσεις, για να φτιάξει αυτό που τον ενδιαφέρει. Το αν υπάρχει νομιμότητα θα είναι οφθαλμοφανές.

Δεν είναι φαντασία
Όλα αυτά που περιγράφω δεν είναι φαντασία. Είναι έργα που έχουν ήδη ξεκινήσει και υπάρχουν ήδη βάσεις δεδομένων, αλλά αποκομμένα μεταξύ τους. Αυτό που δεν έχει φροντίσει κανείς μέχρι σήμερα -και που επιμένουμε να γίνει άμεσα- είναι να ενοποιήσει όλα αυτά τα δεδομένα σε έναν ενιαίο ψηφιακό χάρτη. Και ο χάρτης αυτός υπάρχει. Είναι το ψηφιακό υπόβαθρο όλης της χώρας που χρησιμοποιεί το Κτηματολόγιο. Όλες οι πληροφορίες θα περνούν, ως στρώμα πληροφορίας, πάνω σε αυτόν. Και δεν χρειάζονται πλέον ούτε καν πολλά χρήματα για να γίνει όλο αυτό, γιατί ήδη έχουμε πληρώσει για τα έργα αυτά – μένει μόνο η ενοποίηση.

Λύση του προβλήματος
Λύνουν αυτά το πρόβλημα που εντοπίσαμε; Ναι, αν προσθέσουμε και μερικά έξυπνα εργαλεία και εφαρμογές. Για παράδειγμα, να μπορεί να κάνει ηλεκτρονικά την καταγγελία του ένας πολίτης για ένα αυθαίρετο που βλέπει και αυτόματα να χρεώνεται σε έναν ελεγκτή δόμησης που θα υποβάλει επίσης ηλεκτρονικά το πόρισμά του. Και μόλις ολοκληρωθούν, ηλεκτρονικά, αντιρρήσεις και πρόστιμα, θα αποστέλλονται τα στοιχεία ηλεκτρονικά και στη δικαιοσύνη και στην Αυτοδιοίκηση και στην εφορία. Μόλις όλοι καταλάβουν ότι δεν υπάρχει ρουσφέτι και διαφυγή θα σταματήσουν να αυθαιρετούν.

Πού θα βρεθούν τα χρήματα
Αν θέλουμε χρήματα, θα βρούμε. Κατά πρώτον, δεν κοστίζουν πολύ όλα αυτά. Κατά δεύτερον, τα συστήματα αυτά μπορούν να παρέχουν ανταποδοτικές υπηρεσίες, δηλαδή να πληρώνονται στην πορεία από τους χρήστες τους. Αλλά το κυριότερο, υπάρχουν ήδη πόροι αναξιοποίητοι: Έχουμε 2,5 δισ. ευρώ διαθέσιμα στο Πράσινο Ταμείο από πρόστιμα αυθαιρέτων, που κάθονται δεσμευμένα λόγω Μνημονίου. Και έχουμε ακόμη 2 δισ. ευρώ τουλάχιστον που θα εισπραχθούν τα επόμενα χρόνια. Ακόμη και αν δεν μπορεί το πολιτικό σύστημα να πείσει τους δανειστές να αποδεσμευτούν αυτά τα χρήματα για πράσινα έργα, περιβαλλοντικές υποδομές και ψηφιακά εργαλεία, μπορούμε να τα χρησιμοποιήσουμε ως εγγύηση για να χρηματοδοτηθεί η χώρα ειδικά για τέτοια έργα και εργαλεία. Έχω παρουσιάσει δημόσια την πρότασή μου για το πώς θα γίνει αυτό και αναμένω να ανταποκριθεί η Πολιτεία.

Βούληση και δουλειά
Όλα τα ανωτέρω δεν είναι σχέδια. Είναι μια πραγματικότητα, που κάποιοι, όπως το ΤΕΕ, προσπαθούμε να δημιουργήσουμε για τη χώρα. Αυτά που σας περιγράφω, με λίγους πόρους και σοβαρούς και αποφασισμένους ανθρώπους, με σχέδιο, χρονοδιάγραμμα, αποτελεσματικότητα και διάθεση για δουλειά, μπορούν να υλοποιηθούν σε μεγάλο βαθμό μέσα σε δύο-τρία χρόνια. Ο μεγαλύτερος αντίπαλος είναι η αδράνεια, κυρίως της διοίκησης και του πολιτικού προσωπικού. Όπως απέδειξε και η τραγωδία στο Μάτι και η αδράνεια είναι ευθύνη. Ελπίζω πλέον οι πολιτικοί μας να έχουν συνειδητοποιήσει ότι είναι προτιμότερο να αναλαμβάνεις την πραγματική ευθύνη για κάτι που θα ωφελήσει τη χώρα, παρά την πολιτική ευθύνη για μια καταστροφή.