Η νέα πολιτική δυναμική μετά την 21η Αυγούστου θα καθορίσει τις εξελίξεις
Του
ΜΕΝΕΛΑΟΥ ΓΚΙΒΑΛΟΥ
Αναπληρωτή καθηγητή Πολιτικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Αθηνών
Bασικό, δομικό έλλειμμα του πολιτικού μας συστήματος αποτελεί η διαρκής εκλογολογία, που πολλές φορές μετατρέπεται σε εκλογομανία.
Υπάρχουν ασφαλώς σοβαρές ή και κρίσιμες εξελίξεις όπου η έκφραση και αποτύπωση της λαϊκής βούλησης γίνεται εμφανής. Όμως στις περιπτώσεις αυτές είναι η ίδια η κοινωνία που συνειδητοποιεί την κρισιμότητα των γεγονότων και επιθυμεί να εκφράσει τη βούλησή της.
Σε αντίθεση με τις ιστορικές αυτές καταστάσεις, όπου η ίδια η κοινωνία διαμορφώνει τις εξελίξεις, το διαρκές αίτημα περί εκλογών που εμμονικά διατυπώνει η εκάστοτε αντιπολίτευση, ανεξαρτήτως της σημασίας της συγκυρίας, δεν αποτελεί παρά δείγμα έκπτωσης και πολιτικού εκφυλισμού.
Γενικότερα, το αίτημα για εκλογές, όταν αυτό δεν θεμελιώνεται κοινωνικά και πολιτικά, αλλά καταντά ένα σύμφυρμα καταστροφολογικών προβλέψεων και αφορισμών, καθιστά φανερό ότι δεν υπάρχουν ούτε πολιτική στρατηγική, ούτε προγραμματικό σχέδιο, ούτε συγκεκριμένες πολιτικές θέσεις από τα κόμματα και τις ηγεσίες που συνδέουν τη συνολική πολιτική τους υπόσταση και φυσιογνωμία με τις εκλογές.
Στην περίπτωση αυτή οι εκλογές, όταν επέλθουν, μπορεί να μετατραπούν σε μπούμερανγκ για εκείνους που αδιαλείπτως τις απαιτούσαν, γιατί στην περίοδο της τελικής αναμέτρησης θα αποκαλυφθεί η πολιτική τους κενότητα.
Εκλογολογία και κενός πολιτικός λόγος
Η ΝΔ και οι διαδοχικές ηγεσίες της εδώ και τριάμισι χρόνια έχουν ξεπεράσει προ πολλού ακόμα κι αυτήν την ευτελή αντιμετώπιση της πολιτικής. Το διαρκές αίτημα για εκλογές αποδεσμεύθηκε από την οποιαδήποτε συγκυρία -θετική ή αρνητική- και μετασχηματίσθηκε σε στρατηγική επιλογή. Μια επιλογή που υπερκάλυψε και απαξίωσε τον όποιο πολιτικό λόγο της ΝΔ αλλά και του συνόλου των κομματικών φορέων του συστημικού τόξου, η πολιτική υπόσταση και έκφραση των οποίων συμπυκνώθηκε στο σύνθημα «ΣΥΡΙΖΑ delendus est», το οποίο και παπαγαλίζουν εδώ και χρόνια σε καθημερινή βάση.
Η κυβέρνηση, ο ΣΥΡΙΖΑ, ο Αλ. Τσίπρας δεν ήταν πολιτικοί αντίπαλοι, δεν υφίσταντο ως φορείς εξουσίας που είχαν νομιμοποιηθεί από τη λαϊκή βούληση, αλλά αντιμετωπίζονταν ως παρείσακτοι, ως καταληψίες της εξουσίας, ως εφιάλτες και δαίμονες που έπρεπε να εξορκισθούν και να εξαφανισθούν. Κι επειδή δεν είναι πλέον της μόδας τα στρατιωτικά πραξικοπήματα -άλλωστε όλα τα ευγενή κατάλοιπα της χούντας τα έχει ενσωματώσει και τιμήσει η ΝΔ- η μόνη λύση που απέμενε ήταν οι εκλογές… Εν παντί καιρώ και πάση ώρα…
Το διαρκές όμως αίτημα για εκλογές ισοπέδωσε τα πάντα… Προκειμένου να πληγούν και να εκβιασθούν η κυβέρνηση και ο ΣΥΡΙΖΑ δεν υπάρχουν όρια, ούτε δεσμεύσεις. Γι’ αυτό η πολιτική των ηγεσιών της ΝΔ και του ΚΙΝΑΛ προσέλαβε τον χαρακτήρα μιας ανοιχτής εθνικής υπονόμευσης, όταν οι ηγεσίες αυτές έφθασαν να ζητούν εμμόνως να διεξαχθούν εκλογές την ώρα που ολοκληρωνόταν η κρίσιμη διαπραγμάτευση για το χρέος και τους όρους εξόδου από τα Μνημόνια.
Τελικά, στόχος της τυφλής αυτής πολιτικής δεν γίνεται μόνο η κυβέρνηση αλλά και η ίδια η χώρα και ο λαός της… Εδώ δεν συγχωρείται ούτε άγνοια, ούτε επιπολαιότητα, ούτε ακόμα και πολιτική ανεπάρκεια. Γιατί πρόκειται περί εθνικού εγκλήματος.
Μετά την έξοδο: Νέα πολιτική δυναμική
Όμως τόσο ο πολιτικός χρόνος όσο και ο ίδιος ο εκλογικός κύκλος (που συμπληρώνεται σε 14 περίπου μήνες) περικλείουν τη δική τους δυναμική, τη δυνατότητα να επηρεάσουν, στον έναν ή στον άλλον βαθμό, τις εξελίξεις.
Όμως οι επόμενες εκλογές, η επόμενη εφ’ όλη της ύλης αναμέτρηση, όχι μόνο δεν θα διεξαχθούν με τους όρους και τις προϋποθέσεις που υπολόγιζε ότι θα επιβάλει ο Κυρ. Μητσοτάκης, αλλά σε εντελώς διαφορετικές συνθήκες από εκείνες που προέβλεπε η θεωρία της «αριστερής παρένθεσης».
Στην κυριολεξία, το συνεχές αίτημα περί εκλογών μετατρέπεται από την 21η Αυγούστου και μετά σε μπούμερανγκ κατά των ηγεσιών της ΝΔ και του ΚΙΝΑΛ.
Ήδη η κυβέρνηση και ο πρωθυπουργός με την έξοδο από τα Μνημόνια αποκτούν ένα ισχυρό πολιτικό κεφάλαιο και μια ευχέρεια κινήσεων και επιλογών, που με κατάλληλες παρεμβάσεις σε οικονομικό, κοινωνικό και πολιτικοϊδεολογικό επίπεδο μπορούν να δημιουργήσουν μια νέα προωθητική δυναμική και να επηρεάσουν σοβαρά τις εξελίξεις.
Η μικρόνοια, η πολιτική ανεπάρκεια, οι πρακτικές της τυφλής σύγκρουσης που χαρακτηρίζουν τις επιλογές των κομμάτων του συστημικού-διαπλεκόμενου τόξου δεν μπορούν να διακρίνουν δύο εντελώς διαφορετικές μορφές της πολιτικής δράσης και των κοινωνικών εξελίξεων.
Δεν μπορούν να διαχωρίσουν τη στατική πολιτική από τη δυναμική πολιτική δράση.
Η πρώτη θεωρεί την κοινωνική και πολιτική πορεία ως μια τυπική γραμμική εξέλιξη. Άρα, σύμφωνα με την αντίληψη αυτή, από τα δεδομένα του σήμερα μπορώ να προβώ σε ασφαλείς -κατά το μάλλον ή ήττον- προβλέψεις για το μέλλον.
Όμως στην εποχή μας τα νεοφιλελεύθερα προγράμματα και οι μνημονιακές επιλογές διαμόρφωσαν ένα νέο κοινωνικό και πολιτικό τοπίο, που διακρίνεται από αστάθεια και ρευστότητα. Σ’ αυτήν την περίπτωση τα ποσοστά και οι αλγόριθμοι αδυνατούν να συλλάβουν όχι μόνο την κοινωνική πραγματικότητα, την κοινωνική δυναμική αλλά και τις ανατρεπτικές δυνατότητες που η δυναμική αυτή μπορεί να περιέχει.
Ένα τέτοιο παράδειγμα αποτελούν οι εκλογές του Σεπτεμβρίου του 2015. Η τότε κυβέρνηση βρισκόταν κατ’ ουσίαν σε πτώση, ο ΣΥΡΙΖΑ στη γωνία, με σοβαρή διάσπαση και σε δεινή πολιτικοϊδεολογική θέση… Κι όμως η τυπική λογική, που προέβλεπε κατάρρευση του ΣΥΡΙΖΑ, ανετράπη από την κοινωνική δυναμική και το πολιτικό απόθεμα που είχε συσσωρευθεί στην κοινωνία τα χρόνια των Μνημονίων και εκδηλώθηκε τον Ιανουάριο του 2015… Κι αυτό γιατί η κοινωνική δυναμική, η αντίδραση και αντίσταση απέναντι στις πολιτικές που ασκήθηκαν την περίοδο 2010 – 2014 δεν ταυτίσθηκε απλώς με ένα κόμμα αλλά συμπυκνώθηκε σε μια πολιτική στρατηγική. Κι αυτή ακριβώς η ιστορική επιλογή ανέτρεψε τα δεδομένα και διαμόρφωσε τις νέες προοπτικές.
Ανάπτυξη – κοινωνική πολιτική – σύγκρουση με τη διαπλοκή
Στην περίοδο που διανοίγεται μετά την 21η Αυγούστου είναι προφανές ότι το πολιτικό κεφάλαιο και η ελευθερία κινήσεων και επιλογών που διαθέτει η κυβέρνηση θα αξιοποιηθούν σε δύο επίπεδα:
– Στο πρώτο επίπεδο θα επιδιωχθεί να αντιμετωπισθούν και να αμβλυνθούν οι ακραίες συνέπειες των νεοφιλελεύθερων-μνημονιακών πολιτικών, που θα εξακολουθούν να ισχύουν.
Μέσω, π.χ., των συλλογικών συμβάσεων και της σταδιακής αύξησης του κατώτατου μισθού επιδιώκεται η αναδιαμόρφωση του συσχετισμού δυνάμεων μεταξύ κεφαλαίου – εργασίας, υπέρ του στοιχείου της εργασίας.
Συνολικά, μετά την 21η Αυγούστου ο αντιμνημονιακός χαρακτήρας που στον έναν ή στον άλλον βαθμό καθόρισε τις μέχρι σήμερα κυβερνητικές επιλογές θα μετασχηματισθεί εκ των πραγμάτων σε μια αναπτυξιακή-παραγωγική στρατηγική και σε ενίσχυση των δομών του κοινωνικού κράτους.
– Σε ένα δεύτερο, εξίσου σημαντικό επίπεδο, η αναμέτρηση και ρήξη με τις δομές της διαπλοκής και της διαφθοράς αλλά και με τους κομματικούς και πολιτικούς εκπροσώπους τους θα συνεχισθεί και πιθανώς θα ενταθεί.
Υπάρχουν δικαστικές εξελίξεις σε μια εκτεταμένη σειρά σκανδάλων που ανά πάσα στιγμή μπορούν να προσλάβουν εκρηκτικές διαστάσεις και να έχουν μείζονες πολιτικές και κομματικές επιπτώσεις, όπως η υπόθεση του σκανδάλου της Novartis. Σε καθαρά μάλιστα κομματικό επίπεδο, τα δανεικά και αγύριστα της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ συνιστούν μια διαρκή απειλή για τις ηγεσίες των κομμάτων αυτών.
Δεν είναι μάλιστα καθόλου τυχαίο το γεγονός ότι μόλις πριν από δύο εβδομάδες οι δύο πρώην κυβερνητικοί εταίροι επιχείρησαν να εξαφανίσουν τα δάνειά τους, ύψους 500 περίπου εκατ. ευρώ, με τα οποία φέσωσαν τον ελληνικό λαό, διά της πωλήσεώς τους από την Attica Bank σε αρμόδια funds… Και μόνο η παρέμβαση του Παναγιώτη Ρουμελιώτη, προέδρου της τράπεζας αυτής, απέτρεψε άλλο ένα οικονομικοπολιτικό έγκλημα, σε μια περίοδο μάλιστα όπου η υπόθεση των δανείων των δύο αυτών κομμάτων έχει πάρει τον δρόμο της δικαιοσύνης…
Η πλήρης διερεύνηση των σκανδάλων -μικρό δείγμα των οποίων αναφέρθηκε προηγουμένως- θα παραγάγει σημαντικά, αν όχι κρίσιμα και καθοριστικής σημασίας πολιτικά αποτελέσματα, που μπορούν να επηρεάσουν σε πολύ μεγάλο βαθμό ακόμα και το ίδιο το αποτέλεσμα των εκλογών.
Γι’ αυτό και το εσπευσμένο αίτημα να διεξαχθούν «εδώ και τώρα» εκλογές, που διατύπωσαν τον Ιούνιο οι ηγεσίες του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ. Οι ηγεσίες αυτές γνωρίζουν πολύ καλά ότι μετά τον Αύγουστο θα έχει απολεσθεί γι’ αυτές κάθε δυνατότητα αποτροπής της πλήρους διερεύνησης των οικονομικών και πολιτικών σκανδάλων που βαρύνουν τα κόμματά τους. Γνωρίζουν επίσης πολύ καλύτερα τις πολιτικές και κοινωνικές επιπτώσεις που θα έχουν οι αποκαλύψεις και οι πιθανές παραπομπές στελεχών τους… Γι’ αυτό και εκδήλωσαν με τόσο πολιτικά ευτελή τρόπο τον πανικό και την ανασφάλειά τους… Όμως το μοιραίον φυγείν αδύνατον…
Οι προοπτικές παραμένουν ανοικτές
Τόσο, συνεπώς, η κοινωνική και οικονομική πορεία, όσο ταυτόχρονα και η αντιμετώπιση της διαφθοράς και της διαπλοκής αποτελούν πυρήνες παραγωγής πολιτικών γεγονότων, ικανών να διαμορφώσουν μια νέα κοινωνική δυναμική και να αναδείξουν νέους συσχετισμούς στο σύνολο σχεδόν των φορέων του πολιτικού μας συστήματος. Τίποτα και κανένα από όσα σήμερα θεωρούνται παγιωμένα και δεδομένα δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι θα ισχύει στο τέλος του 2018. Η δυναμική των εξελίξεων γράφει τη δική της Ιστορία.
Σενάρια επί σεναρίων διατυπώνονται καθημερινά. Για την ημερομηνία των βουλευτικών εκλογών, για τη σχέση τους με τις ευρωεκλογές και τις εκλογές για την Αυτοδιοίκηση… Ιδιαίτερα όμως για τις μετεκλογικές συμμαχίες σε κυβερνητικό επίπεδο.
Όμως τέτοιου είδους εκτιμήσεις είναι πρόωρες και μη ασφαλείς. Η τύχη των μικρότερων κομμάτων είναι αβέβαιη, καθώς το άκρως πολωτικό προεκλογικό κλίμα της εφ’ όλης της ύλης σύγκρουσης μεταξύ ΣΥΡΙΖΑ και ΝΔ θα δράσει αποδιαρθρωτικά για τα κόμματα αυτά, πολύ περισσότερο μάλιστα που τα πρώτα δείγματα εσωτερικών εντάσεων έχουν ήδη δημιουργήσει διαλυτικές τάσεις.
Η ΝΔ από το 2012 μέχρι σήμερα έχει πλήρως αποκρυσταλλώσει την πολιτικοϊδεολογική της ταυτότητα και τον νεοφιλελεύθερο-μνημονιακό προγραμματικό της λόγο. Η ακροδεξιά-εθνικιστική και ρατσιστική της φυσιογνωμία την εντάσσει πλέον ομαλά στην ευρωπαϊκή πολιτική οικογένεια του Visegrad, του Όρμπαν, του Κουρτς, της Λέγκας του Βορρά.
Μ’ αυτήν την ταυτότητα και με αυτό το ακραίο, νεοφιλελεύθερο πρόγραμμα θα εμφανισθεί η ΝΔ στις εκλογές. Και να ήθελε άλλωστε δεν έχει πια δυνατότητες έστω και για προσχηματικού χαρακτήρα αλλαγές. Έχει ιστορικά αυτοεγκλωβισθεί στο στρατόπεδο της πλέον αντιδημοκρατικής και αντικοινωνικής συντήρησης και έχει γίνει όμηρός του.
Γι’ αυτό και η επόμενη εκλογική αναμέτρηση δεν θα εξαντληθεί στο κομματικό επίπεδο, αλλά θα διεξαχθεί κυρίως τόσο στο κοινωνικό-ταξικό επίπεδο, όσο και στο αξιακό και πολιτισμικό. Πρόκειται για μια σύγκρουση κοσμοαντιλήψεων, πρόκειται για μια σύγκρουση κοσμοειδώλων, η έκβαση της οποίας θα κρίνει κυριολεκτικά το μέλλον της πατρίδας μας και του λαού μας.