Τι είναι η νόσος των Λεγεωναρίων από την οποία πέθανε ο δημοσιογράφος Μάνος Αντώναρος

Του
ΑΡΗ ΜΠΕΡΖΟΒΙΤΗ

Η νόσος των Λεγεωναρίων παράγεται από ένα είδος βακτηρίου που ονομάζεται Λεγεωνέλλα (Legionella). Το βακτήριο αυτό πήρε το όνομά του, όταν τον Ιούλιο του 1976 ένας μεγάλος αριθμός συνέδρων πήγαν στην Φιλαδέλφεια των ΗΠΑ για να παρακολουθήσουν το Αμερικανικό συνέδριο των Λεγεωναρίων.

Εκατόν ογδόντα από αυτούς νόσησαν από μια άγνωστη μέχρι τότε πνευμονία, η οποία εμφάνιζε πολύ αυξημένη θνητότητα. Από τους 180 νοσήσαντες απεβίωσαν οι 34. Τον Ιανουάριο του 1977 ανακαλύφθηκε ότι αυτή η έξαρση της πνευμονίας προήλθε από ένα άγνωστο μέχρι τότε βακτήριο, το οποίο ονομάστηκε βακτήριο της Λεγεωνέλλας.

Κάθε χρόνο, στις ΗΠΑ, νοσηλεύονται πολλές χιλιάδες άτομα (μεταξύ 8.000 και 18.000) με νόσο των Λεγεωναρίων. Πάντως πολλές περιπτώσεις δεν διαγιγνώσκονται ή δεν αναφέρονται καν, έτσι αυτός ο αριθμός πρέπει να αποτελεί σημαντική υποεκτίμηση της πραγματικής νοσηρότητας. Η νόσος ανευρίσκεται όλο τον χρόνο, αλλά υπάρχουν χαρακτηριστικές εξάρσεις το καλοκαίρι και την αρχή του φθινοπώρου. Η νόσος μπορεί να είναι πολύ σοβαρή και να προκαλέσει ακόμη και τον θάνατο σε ένα ποσοστό που κυμαίνεται από 5% έως και 30% των νοσούντων.

Προέλευση και τρόποι μετάδοσης των βακτηρίων της Λεγεωνέλλας

Τα βακτήρια της Λεγεωνέλλας ανευρίσκονται στο περιβάλλον και προτιμούν να ζουν μέσα στο νερό. Η νόσος μεταδίδεται, όταν οι άνθρωποι αναπνέουν σε ένα νέφος ατμών που έχει μολυνθεί από το βακτήριο. Τέτοια νέφη μπορούν εύκολα να αναπτυχθούν σε πολλά μέρη. Για παράδειγμα μέσα σε υδατόλουτρα ή νερό πόσιμο ή λάτρας που βρίσκεται σε μεγάλες δεξαμενές στις οποίες προϋπήρχε στάσιμο για πολύ καιρό και σε σχετικά υψηλή θερμοκρασία. Ακόμη, αναπτύσονται καλύτερα σε θερμό νερό, σε μέρη όπως πύργοι ψύξης κεντρικών συστημάτων κλιματισμού, δεξαμενές ζεστού νερού, μεγάλες υδραυλικές εγκαταστάσεις ή σε τμήματα συστημάτων κλιματισμού σε μεγάλα κτίρια. Τέλος, σε πρόσφατη έρευνα στις ΗΠΑ ανακαλύφθηκε ότι πιθανόν έως και το 20% των περιπτώσεων νόσησης από τη νόσο των Λεγεωναρίων να οφείλεται σε μόλυνση από βακτήρια που βρίσκονταν στα υγρά των υαλοκαθαριστήρων των ΙΧ αυτοκινήτων.

Τα βακτήρια πάντως δεν αναπτύσονται σε κλιματιστικά αυτοκινήτων ή στα απλά οικιακά κλιματιστικά. Επίσης το βακτήριο δεν μεταδίδεται από άνθρωπο σε άνθρωπο. Δηλαδή κάποιος άνθρωπός που έχει νόσο των Λεγεωναρίων δεν μπορεί να μεταδώσει τη νόσο του στο περιβάλον του. Εάν κάποιοι από το περιβάλλον ενός νοσούντα αρρωστήσουν από τη νόσο, αυτό θα γίνει διότι θα έχουν μολυνθεί από την ίδια πηγή μόλυνσης.

Ποια είναι τα συμπτώματα της νόσου

Η νόσος των λεγεωναρίων μπορεί να έχει παρόμοια συμπτώματα με αυτά μιας κοινής πνευμονίας, όπως υψηλό πυρετό, ρίγος και βήχα. Μερικοί αναφέρουν ακόμη μυαλγίες, πόνους δηλαδή σε όλο το σώμα, και πονοκέφαλο. Αυτά τα συμπτώματα ξεκινούν συνήθως 2 έως 14 ημέρες μετά την έκθεση στο μικρόβιο. Μια ηπιότερη μορφή της νόσου, με παρόμοια συμπτώματα αλλά χωρίς πνευμονία, ονομάζεται «πυρετός Pontiac». Αυτή η τελευταία μορφή, όπως και η κλασική νόσος των Λεγεωναρίων, αποτελούν μαζί μια ομάδα νόσων, η οποία ονομάζεται «Λεγεωνέλλωση» (Legionellosis).

Οι άνθρωποι με τις μεγαλύτερες πιθανότητας νόσησης είναι οι μεγαλύτερης ηλικίας (συνήθως 65 ετών και άνω), οι καπνιστές και όσοι έχουν χρόνιο αναπνευστικό πρόβλημα (π.χ. πνευμονικό εμφύσημα). Επίσης όσοι έχουν αδύναμο ανοσοποιητικό σύστημα λόγω άλλων νοσημάτων, όπως ο καρκίνος, ο σακχαρώδης διαβήτης, η νεφρική ανεπάρκεια κ.λπ., καθώς και όσοι παίρνουν ανοσοκατασταλτικά φάρμακα.

Διάγνωση της νόσου

Οι περισσότεροι άνθρωποι με νόσο των Λεγεωναρίων θα αναπτύξουν πνευμονία, αφού η Λεγεωνέλλα αναπτύσεται και πολλαπλασιάζεται στους πνεύμονες. Η πνευμονία ανευρίσκεται με την κλινική εξέταση και με την ακτινογραφία θώρακος. Διάφορα αιματολογικά τεστ έχουν αναπτυχθεί για να ανιχνεύσουν το βακτήριο της Λεγεωνέλλας στο σώμα. Η πιο ευρέως χρησιμοποιούμενη μέθοδος είναι το τέστ ανίχνευσης του αντιγόνου του βακτηρίου (δηλαδή μιας ουσίας που εκκρίνει το ίδιο το βακτήριο) στα ούρα. Εφ’ όσον ο ασθενής πάσχει από πνευμονία και το τέστ είναι θετικό τότε θεωρείται ότι έχει νόσο των Λεγεωναρίων. Επίσης διάγνωση τίθεται με ακόμη δύο τρόπους. Με τον πρώτο τρόπο βακτήρια Λεγεωνέλλας βρίσκονται σε καλλιέργειες βιοψίας πνεύμονα, βρογχικών εκκρίσεων ή από αλλού. Με τον δεύτερο τρόπο τα επίπεδα των αντισωμάτων για τα βακτήρια της Λεγεωνέλλας, που συλλέγονται από το αίμα σε δυο διαφορετικές χρονικές στιγμές (στην έναρξη της νόσου και μετά από μερικές εβδομάδες από την νόσο) έχουν σημαντική αυξητική τάση.

Θεραπεία

Η θεραπεία για την νόσο των Λεγεωναρίων είναι η χορήγηση αντιβιοτικών στα οποία το βακτήριο είναι ευαίσθητο. Τέτοια αντιβιοτικά θεωρούνται αυτά που ανήκουν σε δύο κατηγορίες: τις «αναπνευστικές κινολόνες» και τα «νεότερα μακρολίδια». Είναι απόλυτης σημασίας η γρήγορη έναρξη της θεραπείας, διότι μόνο έτσι μειώνεται η θνητότητα της νόσου.

Πρόληψη

Αρκετά κράτη έχουν αναπτύξει ειδικούς κανονισμούς για την διαχείριση του νερού κλιματιστικών ή υδραυλικών συστημάτων στα μεγάλα κτίρια με σκοπό τη μείωση ή και εξάλειψη των εστιών ανάπτυξης της Λεγεωνέλλας. Επίσης, μετά και από τα αποτελέσματα της μελέτης που δείχνει ότι πιθανότατα για την εξάπλωση της νόσου εθύνονται τα ντεπόζιτα νερού για τους καθαριστήρες των παρμπρίζ των αυτοκινήτων, είναι σώφρον να χρησιμοποιείται ειδικό καθαριστικό υγρό γι΄αυτόν τον σκοπό και όχι νερό της βρύσης.