Οι όροι εξόδου από τα Μνημόνια καθορίζουν τις εξελίξεις
Του
ΜΕΝΕΛΑΟΥ ΓΚΙΒΑΛΟΥ
Αναπληρωτή καθηγητή Πολιτικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Αθηνών
Σ’ ένα πολιτικό σύστημα που βρίσκεται σε κρίση εδώ και πολλά χρόνια, η είσοδος του «Μακεδονικού» ήρθε να προκαλέσει νέες ρηγματώσεις και να ρευστοποιήσει ακόμα περισσότερο ένα ήδη ασταθές πολιτικό σκηνικό.
Κάποιοι, που μάλλον επείγονται, μιλούν για αναδιάταξη των κομματικοπολιτικών δυνάμεων και των μέχρι σήμερα συμμαχιών. Ποια είναι όμως τα πιθανά όρια των ανακατατάξεων αυτών και ποιες οι προϋποθέσεις ανατροπής των μέχρι σήμερα δεδομένων;
Η ίδια κυρίαρχη αντίθεση και στη μεταμνημονιακή περίοδο
1) Η έξοδος από τα Μνημόνια θα αποτελέσει -με τις καλύτερες δυνατές προϋποθέσεις- μια δύσκολη μεταβατική βάση που θα κινηθεί πάνω σε λεπτές ισορροπίες.
Το αποτύπωμα της μνημονιακής δομής, των μνημονιακών πολιτικών που εφαρμόσθηκαν έχει αφήσει καταστροφικές πληγές και στην οικονομικοπαραγωγική μας δομή και στο κοινωνικό πεδίο. Οι συνέπειες αυτές θα μας ακολουθούν σε βάθος χρόνου.
Το τεράστιο χρέος, ακόμα και με τις όποιες θετικές ρυθμίσεις, θα επικρεμάται ως δαμόκλειος σπάθη, ως εθνική απειλή. Η πορεία ανάπτυξης και παραγωγικής ανασυγκρότησης, σε συνδυασμό με τις κοινωνικές πολιτικές και τη βελτίωση της ζωής των πολιτών, θα εξελίσσεται σε μια διαρκή διαπάλη ανάμεσα στις ήδη ασκηθείσες, εξοντωτικές, νεοφιλελεύθερες πολιτικές και σε μια προοδευτική κυβερνητική στρατηγική.
Ένας κρίσιμος ταυτόχρονα παράγων, που θα καθορίσει σε μεγάλο βαθμό τις εξελίξεις, θα είναι η έκβαση της σύγκρουσης με το κύκλωμα της διαπλοκής και τους κομματικούς του εντολοδόχους. Ένα κύκλωμα που επηρεάζει σημαντικά τις εξελίξεις σε κομματικοπολιτικό επίπεδο.
Συμπερασματικά μπορούμε να εκτιμήσουμε ότι η κυρίαρχη αντίθεση μεταξύ των νεοφιλελεύθερων-μνημονιακών δυνάμεων και του περίφημου αντιμνημονιακού μετώπου μπορεί μεν να ακυρώνεται τυπικά, ως προμετωπίδα της σύγκρουσης, όμως τα δομικά χαρακτηριστικά της σύγκρουσης αυτής θα παραμείνουν σε πολύ μεγάλο βαθμό ενεργά κατά την επόμενη περίοδο.
Όσοι θεωρούν ότι μετά την 21η Αυγούστου αλλάζουμε αυτόματα σελίδα και εξαφανίζεται άμεσα η κυρίαρχη αυτή κοινωνικοπολιτική αντίθεση και ρήξη πλανώνται πλάνην οικτράν. Το αντίθετο. Με την προοπτική της επόμενης εκλογικής αναμέτρησης η σύγκρουση αυτή θα αποκτήσει πλέον εμφανείς και ακραίες όψεις, σε όλα της τα μέτωπα.
Εάν οι εκτιμήσεις αυτές είναι ορθές, τότε το κοινωνικό-ταξικό υπόβαθρο των συσχετισμών και συμμαχιών (έμμεσων ή ανοικτών) που έχουν διαμορφωθεί σήμερα είναι τουλάχιστον δύσκολο να μετασχηματισθεί ριζικά.
2) Η συμφωνία με την ΠΓΔΜ παρεμβαίνει με δυναμικό -και συχνά βίαιο- τρόπο σε ιδεολογικοπολιτικό επίπεδο και κλονίζει (στο επίπεδο αυτό) τις μέχρι σήμερα δεδομένες ισορροπίες. Το «Μακεδονικό» αποκτά την περίοδο αυτή μια σχετική αυτονομία στις εξελίξεις καθώς επηρεάζει ευρύτερα κοινωνικά στρώματα, λόγω των ιδιαίτερα ευαίσθητων συναισθηματικών – πατριωτικών του πτυχών.
Ασφαλώς, τα γνήσια πατριωτικά αισθήματα και οι εθνικές ευαισθησίες δεν έχουν καμία σχέση με την πατριδοκαπηλία και τα ακροδεξιά-εθνικιστικά παραληρήματα. Όπως δεν έχουν καμία σχέση με τους πολιτικούς «εμποράκους», που προσπαθούν να μετατρέψουν το «Μακεδονικό» σε όχημα εκμετάλλευσης και αξιοποίησης των κομματικών, ιδιοτελών τους στόχων.
Η σύγκρουση μεταξύ αφενός μιας λογικής – ρεαλιστικής ανάλυσης που αντιμετωπίζει τη συμφωνία ως θετική και (σε πολλά σημαντικά της σημεία) βελτιωμένη έναντι της εθνικής γραμμής του 2008 και αφετέρου του αντίρροπα δρώντος συναισθηματικού-ιδεολογικού στοιχείου θα παραμείνει ενεργός και θα πρέπει να τύχει απολύτου σεβασμού.
Το πολιτικό βάρος της εξόδου από τα Μνημόνια
Το βασικό, συνεπώς, ερώτημα παραμένει ανοικτό: Πόσο μπορεί να επηρεάσει τις εξελίξεις η συμφωνία με την ΠΓΔΜ;
Πιστεύουμε ότι το «Μακεδονικό» θα παραμείνει ενεργή παράμετρος των εξελίξεων. Όμως οι όροι εξόδου από τα Μνημόνια και η πορεία των επόμενων μηνών θα αποτελέσουν τον βαρύνοντα, τον καθοριστικό παράγοντα των εξελίξεων. Στην περίπτωση όπου ακολουθηθεί μια θετική-προοπτική πορεία, τότε η κυβέρνηση και ο ΣΥΡΙΖΑ θα αυξήσουν το πολιτικό τους κεφάλαιο και θα βελτιώσουν τη σχέση τους με την κοινωνική-ταξική πλειοψηφία.
Θα πρέπει επιπρόσθετα, σ’ αυτό το σημείο, να επισημάνουμε ότι η ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ, τόσο με το αίτημά τους για άμεσες εκλογές όσο και με την ανοικτή υπονόμευση που ασκούν (ώστε να αποτύχουν οι ταξικές διαπραγματεύσεις και να οδηγηθούμε σε νέο Μνημόνιο), έχουν ήδη προετοιμάσει το έδαφος ώστε η έξοδος από τα Μνημόνια, με θετικούς μάλιστα όρους, να θεωρηθεί από όλους ως μείζων πολιτική επιτυχία της κυβέρνησης, του ΣΥΡΙΖΑ και του Αλ. Τσίπρα… Η τυφλή άρνηση και η προβοκάτσια γίνονται μπούμερανγκ.
Όταν η ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ καταστροφολογούν και θέτουν ερωτήματα στα οποία τα κόμματα αυτά δεν μπορούν να απαντήσουν, ενώ αντίθετα οι αντίπαλοί τους, κυβέρνηση και ΣΥΡΙΖΑ, απαντούν θετικά, τότε τα κόμματα αυτά μετατρέπονται σε εκφυλισμένα πολιτικά υποδείγματα που θα αγνοηθούν από την κοινωνία.
Πώς όμως επηρεάζει σήμερα το «Μακεδονικό» τους φορείς του πολιτικού μας συστήματος;
Στο κυβερνητικό στρατόπεδο, οι ΑΝΕΛ δοκιμάζονται σε σημαντικό βαθμό. Το πρόβλημα με τους ΑΝΕΛ είναι κατ’ εξοχήν κοινωνικό-ιδεολογικό. Η εκλογική τους βάση απευθύνεται, στο μεγάλο της εύρος, σε συντηρητικά στρώματα, με έντονο το εθνικό-πατριωτικό στοιχείο και με σαφή αντιμνημονιακή / πατριωτική στρατηγική, γεγονός που εκφράζεται στην ίδια την ιδεολογικοπολιτική ταυτότητα του κόμματος.
Αυτό ακριβώς το πρόβλημα της ταυτότητας των ΑΝΕΛ έχει ως συνέπεια τις όποιες αποχωρήσεις και εντάσεις στο εσωτερικό του κόμματος. Όμως, ιδιαίτερα την κρίσιμη αυτή περίοδο της εξόδου, η αντιμνημονιακή συνιστώσα και οι θετικές προσδοκίες για την πορεία της χώρας παραμένουν κυρίαρχες για τις επιλογές των ΑΝΕΛ.
ΝΔ, η επίσημη ταυτότητα: Ακροδεξιά – εθνικισμός – πατριδοκαπηλία
Από την εποχή Σαμαρά η ακροδεξιά-εθνικιστική μετατόπιση της ΝΔ σε ιδεολογικοπολιτικό επίπεδο, η οργανική σχέση και επικοινωνία με τη Χρυσή Αυγή εμφανιζόταν ως δευτερεύουσα και μη καθοριστική επιλογή της φυσιογνωμίας και της στρατηγικής της ΝΔ. Στην πραγματικότητα, από τότε είχε διαμορφωθεί το δυναμικό ζεύγος της κοινωνικής Ακροδεξιάς και της ιδεολογικοπολιτικής Ακροδεξιάς, και, όπως αποδεικνύεται σήμερα, είχε ήδη αποκτήσει δομικές βάσεις στο εσωτερικό της ΝΔ.
Η ψευδεπίγραφη κεντροδεξιά ταμπέλα του Κυρ. Μητσοτάκη (η εκλογή του οποίου καθορίστηκε από τους ακροδεξιούς-εθνικιστικούς συσχετισμούς που κυριαρχούσαν στο εσωτερικό της ΝΔ) αποκαθηλώθηκε με συνοπτικές διαδικασίες μέσα σε ελάχιστο χρόνο.
Το «Μακεδονικό» σήμερα παρέχει τα προσχήματα ώστε αυτή η ακροδεξιά, εθνικιστική και «χουντίζουσα», βαθιά δομή της ΝΔ να αποτελέσει το επίσημο πολιτικό της πρόσωπο και να απαιτήσει τη νομιμοποίησή της από το κοινωνικό-εκλογικό σώμα της συντηρητικής παράταξης. Ο Κυρ. Μητσοτάκης δεν είναι ούτε κεντροδεξιός ούτε ακροδεξιός. Είναι ενεργούμενο των επιλογών και των διαθέσεων αυτής της βαθιάς ακροδεξιάς – εθνικιστικής δομής που τον ανέδειξε στην ηγεσία και τον χειραγωγεί. Ας μην έχουμε περισσότερες απαιτήσεις από αυτόν…
Ασφαλώς η στρατηγική της ΝΔ τη φέρνει σε ευθεία αντιπαράθεση τόσο με το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα όσο και με τους κορυφαίους ευρωπαίους θεσμικούς εκπροσώπους, σε δύο μάλιστα κρίσιμα μέτωπα:
Το πρώτο αφορά την έξοδο από τα Μνημόνια, με όρους που θα κατοχυρώσουν μια ασφαλή πορεία της χώρας… Σ’ αυτό ο Κυρ. Μητσοτάκης απαντά με αίτημα την πτώση της κυβέρνησης, την προκήρυξη εκλογών και με ένα τέταρτο Μνημόνιο…
Το δεύτερο αφορά τη συμφωνία με την ΠΓΔΜ, όπου η διγλωσσία του Κυρ. Μητσοτάκη τον έχει εκθέσει ανεπανόρθωτα σε διεθνές επίπεδο.
Ποια είναι η αλήθεια; Ότι εάν ο Κυρ. Μητσοτάκης μπορούσε να διασφαλίσει την πρωθυπουργία με την αποδοχή της συμφωνίας, τότε θα την υπέγραφε με τα δύο του χέρια και θα εγκατέλειπε αυτόματα τα ακροδεξιά-εθνικιστικά του παραληρήματα.
Όμως η έξοδος από τα Μνημόνια, το «Μακεδονικό», η εξωτερική πολιτική της χώρας, η μοίρα του ιδίου του λαού μας δεν αποτελούν παρά πολιτικά εμπορεύματα που έχουν έναν και μόνο στόχο: Να πέσει άμεσα η κυβέρνηση και να συνεχισθούν τα Μνημόνια και η ξένη πατρωνία… Πριν να είναι αργά, πριν το σύστημα της διαπλοκής αποδυναμωθεί οριστικά και καίρια.
Το ΚΙΝΑΛ υφίσταται ίσως το σοβαρότερο πλήγμα λόγω του «Μακεδονικού», το οποίο δεν υπήρξε αιτία, αλλά αφορμή για να κλονισθεί εκ θεμελίων το ετοιμόρροπο από τη σύστασή του μόρφωμα.
Το ΚΙΝΑΛ δεν έχει οργανική βάση συγκρότησης των κομμάτων και κινήσεων από τα οποία συγκροτείται. Το ΠΑΣΟΚ, κάτισχνο, χρειάζεται βακτηρίες για την επιβίωσή του και τα μικρότερα κόμματα και μορφώματα συνασπίζονται από την ανάγκη επιβίωσής τους.
Το σχήμα του ΚΙΝΑΛ ετεροκαθορίζεται αρνητικά από την ίδια τη σύστασή του. Το ΠΑΣΟΚ όχι μόνο αναπαράγει (και σε πρόσωπα και σε πολιτικές) το μνημονιακό του παρελθόν αλλά και παραμένει ενεργούμενο του συστήματος της διαπλοκής.
Κάποιοι καλοπροαίρετοι, που λειτουργούν με αφηρημένους και πολιτικά κενούς ιδεολογικούς όρους, επιδιώκουν τη συμμαχία του ΣΥΡΙΖΑ με την εγχώρια Σοσιαλδημοκρατία… Όταν όρος ύπαρξης του ΠΑΣΟΚ και ορισμένων από το ΚΙΝΑΛ αποτελεί η κατάρρευση και απαξίωση του ΣΥΡΙΖΑ…
Σε κάθε περίπτωση, δεν θα είναι το «Μακεδονικό» αλλά οι όροι εξόδου από τα Μνημόνια που θα καθορίσουν σε μέγιστο βαθμό τις εξελίξεις της χώρας και του λαού της. Η εθνικιστική Ακροδεξιά και γενικότερα το «μαύρο μέτωπο» θα βγουν σύντομα από τις ψευδαισθήσεις τους, γιατί η πραγματικότητα μιλά με τη δική της, σκληρή αλήθεια.