N.Στραβελάκης: Το Μνημόνιο πέθανε… Ζήτω το Μνημόνιο
Του
ΝΙΚΟΥ ΣΤΡΑΒΕΛΑΚΗ
Οικονομολόγου του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών
Στις 3 Μαΐου του 2010 ο τότε πρωθυπουργός της Ελλάδας Γιώργος Παπανδρέου, διαπιστώνοντας ότι η χώρα δεν μπορούσε να δανειστεί με φυσιολογικά επιτόκια από τις αγορές χρήματος, υπέγραψε πρόγραμμα δημοσιονομικής προσαρμογής, ή αλλιώς Μνημόνιο, με το ΔΝΤ, την ΕΕ και την ΕΚΤ.
Ο λόγος δημοσίου χρέους/ΑΕΠ ήταν τότε στο 120% και τα δημοσιονομικά ελλείμματα, σύμφωνα με την αναθεωρημένη εκτίμηση της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής, 15%.
Στόχος ήταν η βελτίωση του λόγου χρέους/ΑΕΠ μέσα από τον περιορισμό των μισθών και των δημοσιονομικών ελλειμμάτων, ενώ η χώρα αναμενόταν να επιστρέψει στις αγορές μετά από δύο χρόνια. Έκτοτε πέρασαν οκτώ χρόνια, δύο επιπλέον Μνημόνια, ένα «κούρεμα» χρέους από τους ιδιώτες δανειστές (Private Sector Involvement ή PSI), δύο ανακεφαλαιοποιήσεις τραπεζών, περιορισμός των μέσων μισθών κατά 30% περίπου, μείωση του ΑΕΠ κατά 25% και ποσοστά ανεργίας σταθερά πάνω από 20%. Το αποτέλεσμα είναι το δημόσιο χρέος να είναι σήμερα 328 δισ., έναντι 268 δισ. το 2010, παρά το «κούρεμα», και αντιπροσωπεύει το 180% του ΑΕΠ, έναντι 120% που ήταν πριν.
Πρόκειται για το πλέον αποτυχημένο πρόγραμμα στην ιστορία του ΔΝΤ. Η κατάληξη ήταν η αναμενόμενη. Το Eurogroup της 21ης Ιουνίου πιστοποίησε ότι η Ελλάδα δεν πρόκειται να επιστρέψει στις αγορές και θα στηριχτεί για τους επόμενους 22 μήνες σε χρήματα των δανειστών, το λεγόμενο «μαξιλάρι ασφαλείας», το ακριβές ύψος και οι όροι του οποίου θα διευκρινισθούν το επόμενο διάστημα. Παράλληλα η χώρα δεσμεύτηκε σε πρωτογενή πλεονάσματα 3,5% μέχρι το 2022 και 2,2% μέχρι το 2060, θα υπόκειται σε τέσσερις αξιολογήσεις ετησίως, ενώ το σύνολο της περιουσίας του Δημοσίου έχει μπει ενέχυρο στους δανειστές. Στην ουσία μπαίνουμε σε ένα Μνημόνιο διαρκείας με καταληκτική ημερομηνία το 2060 και την οριστική απώλεια της όποιας δημοσιονομικής αυτονομίας.
Ξεπερνώντας τους ανόητους πανηγυρισμούς της κυβέρνησης, που προσπαθεί να εμφανίσει τα παραπάνω ως μεγάλη επιτυχία, και της Νέας Δημοκρατίας, που προσπαθεί να μας πείσει ότι τα Μνημόνια ξεκίνησαν το 2015 με την άνοδο του ΣΥΡΙΖΑ στην κυβέρνηση, οφείλουμε ως κοινωνία να δούμε τι πήγε στραβά. Ένας λόγος παραπάνω είναι ότι σε μία εβδομάδα, συγκεκριμένα στις 28 Ιουνίου, η παράδοση της δημοσιονομικής πολιτικής, από τα κράτη-μέλη, σε κάποιο διευθυντήριο των Βρυξελλών μπορεί να είναι θεσμοθετημένη πρακτική της ΕΕ. Ο στόχος είναι να δεσμευτούν σε δημοσιονομική πειθαρχία μεγάλες οικονομίες, όπως η ιταλική και η ισπανική, που έχουν αρνηθεί να υπογράψουν Μνημόνια.
Τα Μνημόνια βασίζονται στην υπόθεση ότι το σπάταλο κράτος και οι αδικαιολόγητα υψηλοί μισθοί είναι υπεύθυνοι για την κρίση και αν οι μισθοί μειωθούν και περιορισθούν οι κρατικές σπατάλες και η φοροδιαφυγή η κρίση θα φύγει. Όπως όλοι γνωρίζουμε, τα δημοσιονομικά ελλείμματα εξαφανίσθηκαν, οι μισθοί μειώθηκαν, αλλά η κρίση δεν έφυγε. Ο λόγος είναι απλούστατα ότι η κρίση οφείλεται στη μειωμένη κερδοφορία και η έντασή της στη χαμηλή ανταγωνιστικότητα του ελληνικού καπιταλισμού. Ανταγωνιστικότητα που χτυπήθηκε από τη συμμετοχή στην Ευρωπαϊκή Ένωση και την υιοθέτηση του ευρώ. Δεν είναι οι μισθοί, που στην Ελλάδα είναι παραδοσιακά χαμηλοί, που έφεραν την κρίση.
Η ελληνική κρίση είναι κομμάτι της παγκόσμιας κρίσης του 2008 και η έντασή της κομμάτι της ήττας του ελληνικού καπιταλισμού στο πλαίσιο της ΕΕ. Με αυτήν τη λογική, η όποια ανάκαμψη θα πρέπει να περιμένει το ξεπέρασμα της κρίσης στην ΕΕ, ώστε να ανακάμψουν οι ιδιωτικές επενδύσεις. Ωστόσο αυτό θα πάρει πολύ χρόνο και θα έχει πολύ πόνο για την κοινωνία, όπως έδειξαν και τα οκτώ χρόνια των Μνημονίων.
Υπάρχει εναλλακτική; Η απάντηση είναι ναι, αλλά δεν είναι ένας δρόμος φιλικών διαπραγματεύσεων και καλών λόγων από τους δανειστές. Είναι ένας δρόμος που περιλαμβάνει συγκρούσεις, αφού το χρέος δεν πρόκειται να γίνει βιώσιμο με παρατάσεις όπως αυτές που πήρε ο κ. Τσίπρας, αλλά με στάση πληρωμών στην προοπτική της άρνησής του.
Επιπλέον, η επανεκκίνηση της οικονομίας απαιτεί άμεσες κρατικές επενδύσεις εδώ και τώρα και όχι τις περιβόητες ξένες επενδύσεις όταν αποκατασταθεί η καπιταλιστική κερδοφορία. Κοντολογίς, η εναλλακτική σημαίνει έξοδο από το ευρώ και την ΕΕ και όχι Μνημόνιο διαρκείας, όπως αυτό που συμφώνησε η κυβέρνηση και έχει αποφασίσει να τιμήσει η Νέα Δημοκρατία.