Το καλοκαίρι της δοκιμασίας της αστικής τάξης να μη γίνει χειμώνας της δοκιμασίας του λαού

Του
ΝΙΚΟΥ ΣΤΡΑΒΕΛΑΚΗ
Οικονομολόγου του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών

Το διάστημα που διανύει η αστική τάξη και το πολιτικό σύστημα της χώρας θυμίζει την αποστροφή στο έργο του Σαίξπηρ «Ριχάρδος ο Γ’»: «Είναι ο χειμώνας της δοκιμασίας μας…». Με τη διαφορά ότι η δοκιμασία λαμβάνει χώρα καλοκαίρι. Βέβαια η εικόνα της ελληνικής αστικής τάξης είναι περισσότερο στο πνεύμα της παρακμής του μυθιστορήματος του Sinberg, με τον ίδιο τίτλο, και αυτό είναι το πιο επικίνδυνο, όπως θα δούμε στη συνέχεια.

Χωρίς να λαμβάνουμε υπόψη τις πιθανές παρενέργειες από τη Σύνοδο του G7 (8 Ιουνίου 2018), η κυβέρνηση μοιάζει να βρίσκεται σε αδιέξοδο. Παρόλο που κατέθεσε το πολυνομοσχέδιο των μέτρων της 4ης αξιολόγησης, που περιλαμβάνει επιπλέον επιβάρυνση για τον ΕΝΦΙΑ και περικοπή των συντάξεων, η επίσπευση της εφαρμογής της μείωσης του αφορολόγητου στο πλαίσιο του μεσοπρόθεσμου 2019 – 2022, που κατατέθηκε στο πλαίσιο του πολυνομοσχεδίου, δεν μοιάζει να συγκινεί κανέναν. Ο ESM αποφάσισε τη μη χορήγηση του 1 δισ. που υπολείπεται από την τρίτη αξιολόγηση, οι διαπραγματεύσεις για το χρέος κατέληξαν σε (προσωρινό;) αδιέξοδο, ενώ το ΔΝΤ, που, σημειωτέον, πρέπει να υπογράψει την εκταμίευση της τελευταίας δόσης των 15 δισ. και πιθανής παρακράτησης του αδιάθετου ποσού του τρίτου Μνημονίου ως μαξιλάρι ασφαλείας, διαλαλεί σε όλους τους τόνους ότι η χώρα δεν έχει αξιόχρεο.

Ίδιο είναι το κλίμα και στις αγορές, με ανώνυμο παράγοντα να δηλώνει στο Bloomberg ότι η Ελλάδα χρειάζεται πέντε (αριθμός 5) αναβαθμίσεις για να θεωρηθεί αξιόχρεη. Όμως η είδηση της εβδομάδας είναι το ρεπορτάζ του Bloomberg, που φιλοξενεί δηλώσεις ανώνυμου αξιωματούχου του ελληνικού υπουργείου Οικονομικών, ο οποίος λέει ότι η χώρα δεν πρόκειται να βγει στις αγορές μετά το καλοκαίρι.

Τα παραπάνω δεν αποτελούν έκπληξη βέβαια για όσους παρακολουθούσαν την εξέλιξη της ελληνικής οικονομίας στο πλαίσιο της ΕΕ με ρεαλιστικούς όρους. Όταν το δεκαετές ομόλογο βρίσκεται ήδη στο 4,5% και σε μία εβδομάδα από τώρα, στις 14 Ιουνίου, ο διοικητής της ΕΚΤ πρόκειται να ανακοινώσει το τέλος του προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης, με τι προσόντα θα βγει η Ελλάδα στις αγορές; Όταν υπάρχει επιπλέον οικονομική αστάθεια στην Ιταλία και πολιτική αστάθεια σε Ιταλία – Ισπανία; Δεν νομίζω ότι χρειάζεται να είναι κάποιος ειδικός για να καταλάβει ότι τράπεζες και αγορές θα προσπαθήσουν να διατηρήσουν τη ρευστότητά τους το επόμενο διάστημα, με την προσδοκία ότι θα τη διαθέσουν για τη χρηματοδότηση του χρέους του πυρήνα της Ευρωζώνης (Γερμανία, Γαλλία, Ολλανδία κ.λπ.) σε υψηλότερα επιτόκια.

Η χρηματοδότηση του χρέους χωρών όπως η Ελλάδα περνάει στα αζήτητα σε αυτό το κλίμα. Να προσθέσουμε σε όλα αυτά την πρόθεση του πυρήνα της Ευρωζώνης να θεσμοθετήσει μέτρα δημοσιονομικής πειθαρχίας, που θα περιλαμβάνουν και εκχώρηση εθνικής κυριαρχίας στην άσκηση δημοσιονομικής πολιτικής. Κοντολογίς, με το τέλος του προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης η Ευρωζώνη θα μπει στον στενό κορσέ της δημοσιονομικής πειθαρχίας, με κανόνες που θεσμοθετούν στην πράξη Ευρωπαϊκή Ένωση πολλών ταχυτήτων. Πρόκειται για την ομολογία αποτυχίας του πειράματος της ευρωπαϊκής ενοποίησης, αφού είναι δεδομένο ότι χώρες με ελλειμματικό εμπορικό ισοζύγιο πολύ δύσκολα θα ακολουθήσουν αυτούς τους κανόνες. Με αυτήν τη λογική, το Eurogroup της 21ης Ιουνίου και η Σύνοδος Κορυφής στις 28 – 29 Ιουνίου αναμένεται να βγάλουν σημαντικές ειδήσεις.

Όμως τα προβλήματα της αστικής τάξης και του πολιτικού συστήματος δεν σταματούν εδώ. Η κατάρρευση των διαπραγματεύσεων για την ονομασία της ΠΓΔΜ είναι ήττα στρατηγικού χαρακτήρα. Η κυβέρνηση και τμήματα της αστικής τάξης ευελπιστούσαν ότι με την επίλυση των εστιών έντασης στα Βαλκάνια η χώρα θα αναβαθμιζόταν έναντι της Τουρκίας και θα αποτελούσε τον μοχλό ένταξης των Βαλκανίων σε ΝΑΤΟ και ΕΕ.

Το τελευταίο θα ήταν και το διαβατήριο για την έξοδο από τα Μνημόνια και την παραμονή στον σκληρό πυρήνα της ΕΕ. Η υπαναχώρηση της ΠΓΔΜ από την ανάληψη υποχρεώσεων για μετονομασία του τοπικού πανεπιστημίου, της τοπικής Ορθόδοξης Εκκλησίας και κυρίως συνταγματικών μεταρρυθμίσεων είναι ένδειξη ότι αυτή η επιλογή δεν ισχύει πια. Είναι παραπάνω από σίγουρο ότι ο κ. Ζάεφ δεν θα άδειαζε τόσο άγαρμπα τον κ. Τσίπρα, αν δεν είχε τις πλάτες ΗΠΑ και ΕΕ. Μάλιστα η Σύνοδος Κορυφής του ΝΑΤΟ στις 12 Ιουλίου μπορεί να εξελιχθεί σε «Βατερλώ» για την κυβέρνηση, αν οι Αμερικανοί προτείνουν την ένταξη της ΠΓΔΜ στο ΝΑΤΟ με τη συνταγματική της ονομασία.

Ο κ. Τσίπρας πολύ δύσκολα θα βάλει βέτο σε μια τέτοια απόφαση. Αυτόν τον ρόλο πρέπει να παίζει και η υποτιθέμενη αναζωπύρωση της σικέ τουρκικής επιθετικότητας που παρατηρείται τα τελευταία 24ωρα. Είναι παλιά συνταγή άλλωστε η υποταγή στις νατοϊκές επιταγές εν ονόματι του «εξ Ανατολών κινδύνου».

Ο λαός και η κοινωνία έχουν μπροστά τους ένα δύσκολο αλλά και σημαντικό διάστημα. Οι στρατηγικές αποτυχίες της αστικής τάξης και του πολιτικού συστήματος έχουν στρώσει το έδαφος για ένα νέο, εμποσθοβαρές Μνημόνιο, που θα βασιστεί στο αδιάθετο υπόλοιπο του τρίτου Μνημονίου. Η ανασύνταξη των δυνάμεων της Αριστεράς και της κοινωνίας είναι αναγκαία, γιατί το καλοκαίρι της δοκιμασίας της αστικής τάξης και του πολιτικού συστήματος θα ακολουθήσει ένας μακρύς χειμώνας δοκιμασίας του λαού και της κοινωνίας…