Αριστερό αποτύπωμα

Υπό
JOHN GALT

Την περίφημη φράση των ελλήνων μαυραγοριτών και των γερμανών υποστηρικτών του Χίτλερ, παραφρασμένη σε «αγάντα, Αλέξη», αντί για Ρόμελ, μου θύμισε γνωστός πολιτικός και σήμερα περιφερειάρχης, υπηρετήσας στην «επάρατο» φιλελεύθερη κυβέρνηση Κων. Μητσοτάκη. Όπως μου εξήγησε, οι μεν μαυραγορίτες επεδίωκαν να ξεπουλήσουν όσο όσο, οι δε Χιτλερικοί προσπαθούσαν, με κάθε μέσο, από τον χειμώνα του ‘43 να αποφύγουν τις επιπτώσεις που συνεπάγετο γι’ αυτούς η ήττα, γνωρίζοντας ότι η Γερμανία είχε πλέον χάσει τον πόλεμο. Και οι δύο όμως επεδίωκαν την επιβίωση ενός αφηγήματος. Οι ενέργειές τους έδιναν χρόνο ζωής στα μετόπισθεν.

Η επιβίωση όμως ενός αφηγήματος δεν είναι εύκολη σε μία χώρα και σ’ έναν λαό ιδεολογικά φορτισμένο. Δεν είναι οι πολιτικές επιλογές που χαρακτηρίζουν την επιβίωση. Δεν είναι ούτε οι κομματικοί μηχανισμοί που το διαμορφώνουν. Δεν είναι, τέλος, ούτε το άσπιλο παρελθόν των εκτελεστών του. Οι αποφάσεις και η νομιμοποίησή τους με δημοκρατικές διαδικασίες, μου εξήγησε ο έμπειρος φιλελεύθερος πολιτικός, εξαρτώνται από το αποτύπωμα που θα αφήσουν στην Ιστορία. Αν οι πολιτικές επιλογές εκφράζουν φιλελεύθερο αποτύπωμα είναι καταδικαστέες. Αν, α­ντίθετα, εκφράζουν αριστερό αποτύπωμα είναι επιβεβλημένες. Σημασία δεν έχει η πολιτική αλλά το αποτύπωμα, ή, διαφορετικά, ποιος βάζει τη σφραγίδα. Ειλικρινά με έβαλε σε σκέψεις.

Δηλαδή, αναρωτήθηκα, οι συνδικαλιστές της ΝΔ στον ΟΤΕ και τον ΟΑΣΑ δεν θα απεργούσαν αν ο Μάνος και ο Ανδριανόπουλος αποκαλούσαν τη φιλελεύθερη πολιτική αριστερό αποτύπωμα; Περίεργο επιχείρημα, αλλά εν μέρει δικαιωμένο από την Ιστορία.

Στα συμπεριφορικά οικονομικά αποδίδεται η έννοια «αποφυγή απώλειας», σε αντιπαράθεση με την πλέον κλασική έννοια «αποφυγή κινδύνου». Και οι δύο επηρεάζουν τα άτομα, έτσι ώστε είτε να γίνονται πιο συντηρητικοί είτε ακόμη και να αμφιταλα­ντεύονται στα προφανή. Η διαφορά έγκειται στον χρόνο που προσδιορίζει καθοριστικά την αξιολόγηση της απόφασης. Το άτομο αποφεύγει τον κίνδυνο και δρα συντηρητικά όταν δεν είναι εξασφαλισμένο για το αύριο. Αντίθετα, το άτομο αποφεύγει την απώλεια όταν αναλογίζεται τι θα χάσει, αν αποφασίσει όπως τον προτρέπει η λογική του. Τρώει ό,τι του φέρουν στο τραπέζι, γιατί θεωρεί ότι αν δεν φάει σήμερα αύριο θα είναι νηστικό.

Σε αντίθεση με το φιλελεύθερο αποτύπωμα, που βλέπει το αύριο και προσπαθεί να αποφύγει το προσδοκώμενο μέλλον του σήμερα, μέσα από τη δική του οπτική, το αριστερό αποτύπωμα ερμηνεύει ό,τι κάνει ως αποφυγή απώλειας έναντι των κεκτημένων του σήμερα. Όσοι εξ ημών περάσαμε από τα θρανία της μαρξιστικής πολιτικής ανάλυσης θα θυμόμαστε την κλασική φράση «στην παρούσα φάση», όπου δικαιολογούνται τα πάντα. Ακόμη και συνομιλίες με γάτες των Ιμαλαΐων.

Μπορούν να συνεργαστούν με την επάρατο Ακροδεξιά, αρκεί να αποκτήσουν την εξουσία. Μπορούν να αντιστρέψουν τη δημοκρατική επιλογή του λαού με δημοψήφισμα, αρκεί να υπογράψουν ένα αριστερού αφηγήματος Μνημόνιο. Μπορούν να συνεργαστούν με σχεδόν όλη την ιδεολογικά αντίθετη αντιπολίτευση, αρκεί να αποδεσμευτούν από τους συντρόφους που δεν αντιλαμβάνονται τη λογική του αριστερού αποτυπώματος. Μπορούν να εφαρμόζουν πολιτικές που άλλοτε τις αποκαλούσαν νεοφιλελεύθερες, καθώς οι ίδιοι εξαγνίζονται αν η πρώτη φορά Αριστερά τους αποδώσει τη σφραγίδα του αριστερού αποτυπώματος. Οι επιλογές θα μείνουν στην Ιστορία ως αριστερό αποτύπωμα.

Σ’ ένα πρόσφατο οικονομικό συμπόσιο συζητήθηκε πολύ σοβαρά το ερώτημα για το κατά πόσο η Κίνα και η πολιτική που ακολουθεί της επιτρέπει να θεωρείται μια σοσιαλιστική (αριστερή) οικονομία. Αξιοποιώντας την ίδια λογική, ας προβληματιστούμε λοιπόν στο κατά πόσο και η πολιτική της δικής μας πρώτη φορά Αριστεράς μπορεί να χαρακτηριστεί ως αριστερή πολιτική. Η έννοια της αριστερής πολιτικής μας οδηγεί αναπόφευκτα στη διάκριση μεταξύ πολιτικής και αφηγήματος και στον προσδιορισμό συγκεκριμένων χαρακτηριστικών ενός αριστερού αφηγήματος. Αναγκαία προϋπόθεση, εξ όσων γνωρίζουμε, αφού δεν υπάρχει ένα σαφές υπόδειγμα λειτουργίας της αριστερής οικονομίας.

Θεωρούμε ότι κάθε συνεπής αριστερός θα δεχόταν ανεπιφύλακτα ότι κυρίαρχα χαρακτηριστικά μιας αριστερής πολιτικής είναι τα ακόλουθα τέσσερα: Το πρώτο αφορά την ικανότητα της κυβέρνησης να διαμορφώνει τα οικονομικά αποτελέσματα. Η έννοια ξεφεύγει από το απλοϊκό μαρξιστικό «έλεγχος των μέσων παραγωγής» και αφορά την ικανότητα να προσδιορίζει περιουσιακές αξίες και εισοδηματικές ροές (μισθούς και συντάξεις). Το δεύτερο έχει να κάνει με το αν η κυβέρνηση επιδιώκει ή στοχεύει να οδηγήσει την οικονομία σε λύσεις διαφορετικές από αυτές που θα προκύψουν χωρίς παρεμβάσεις. Για παράδειγμα, δεν μπορεί να είναι επιλογή της κυβέρνησης η καθαρή έξοδος στις αγορές. Κάτι πρέπει να επιδιώκει, ώστε να αποφύγει να είναι οι σημερινές και μελλοντικές της επιλογές συμβατές με τις απαιτήσεις των αγορών. Τρίτη συνιστώσα αποτελεί η προσπάθεια της αριστερής πολιτικής να συνδράμει στις ασθενείς κοινωνικά τάξεις. Μια αριστερή πολιτική οφείλει, μας λένε, να μειώνει τα επίπεδα της φτώχειας ή της άνισης κατανομής του πλούτου. Ιδιαίτερα μάλιστα όταν αυτός είναι και εθνικός, π.χ., έρευνα πετρελαϊκών αποθεμάτων, διαχείριση φυσικών πόρων, όπως λιγνίτες κ.ά. Και, τέλος, η τέταρτη στόχευση έχει να κάνει με τη λογική που θέλει μια αριστερή κυβέρνηση να ακολουθεί κοινωνική πολιτική ικανή να συλλαμβάνει τα μηνύματα του λαού. Η αριστερή κυβέρνηση ξέρει τι θέλει ο λαός, το αφουγκράζεται και το εκτελεί. Άμεση και όχι έμμεση αστική Δημοκρατία.

Αν η Αριστερά στόχευε σε ένα αριστερό αποτύπωμα, οφείλει να έχει ικανό πεδίο ελέγχου της οικονομίας, να εφαρμόζει τις αριστερές επιλογές, να μπορεί να αναδιανέμει από τους πλούσιους στους φτωχούς και να αντιδρά έγκαιρα και δημοκρατικά στις απαιτήσεις του λαού. Αντίθετα, ένα φιλελεύθερο αφήγημα, σύμφωνα πάντα με την Αριστερά, εξυπηρετεί τα ακριβώς αντίθετα. Δεν ελέγχει την οικονομία από τους κινδύνους των μονοπωλίων, μεταξύ προστατευτισμού και ελεύθερης επιλογής επιλέγει το πρώτο, αν αναδιανέμει, το κάνει σε όφελος των πλουσίων και των ισχυρών και ούσα μη ευαισθητοποιημένη στα προβλήματα του λαού, εκφράζεται με απόλυτη αναλγησία ή αδιαφορία. Η έννοια εφαρμογής των κανόνων δικαίου έχει στη φιλελεύθερη λογική, κατά την Αριστερά, ανατεθεί στα οργανωμένα συμφέροντα, στη διαπλοκή και στο οργανωμένο έγκλημα.

Ο περιφερειάρχης είχε δίκιο, σκέφτηκα, όπως επέστρεφα. Η αποτελεσματικότερη λύση για την καθαρή φιλελεύθερη αλλαγή είναι η αριστερή κυβέρνηση. Παράδειγμα η Κίνα. Στηρίζει μια φιλελεύθερη πολιτική αποκαλώντας την αριστερό αφήγημα. Επιβάλλει στα στελέχη της να την αποδεχτούν, αποκαλώντας την αριστερό αποτύπωμα. Λένε ναι στις φιλελεύθερες πολιτικές, τις ονομάζουν αριστερό αφήγημα και για να εξαγνιστούν επιβάλλουν στην Κοινοβουλευτική Ομάδα να τις χρεωθεί ως αριστερό αποτύπωμα. Το γεγονός ότι υπόσχονται ότι δεν θα τις εφαρμόσουν και βυθίζουν την οικονομία στη μιζέρια και στην ανασφάλεια συνδέεται με την «παρούσα φάση».

Αναρωτήθηκα χαιρέκακα: Πόσο δύσκολο ήταν, τόσα χρόνια, να καταλάβουν οι φιλελεύθεροι πολιτικοί ότι επιλέγοντας το αριστερό αφήγημα της πρώτη φορά Αριστεράς μπορούσαν να αλλάξουν τη χώρα αφήνοντας το δικό τους φιλελεύθερο αποτύπωμα; Το μόνο διαφορετικό θα ήταν να το πιστέψουν και να το εφαρμόσουν. Λίγο ακόμη λοιπόν, αγάντα, Αλέξη, η καθαρή έξοδος έφτασε.