Οι τουρκικές διεκδικήσεις επί των ελληνικών νησίδων και βραχονησίδων στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο

Υπό του
Δρος ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΓΟΥΝΑΡΗ
Εμπειρογνώμονος, Πρεσβευτού ε.τ.,
Διδάκτορος του Πανεπιστημίου του Βερολίνου (FU Berlin)

Τελευταίως έχει γίνει της μόδας η «σύμμαχος» και «φίλη» Τουρκία να αναφέρεται και να διεκδικεί ελληνικές βραχονησίδες στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο, πέραν των ορίων των βραχονησίδων και νήσων που της αναγνωρίζουν διεθνείς συμβάσεις και ιδιαίτερη η Σύμβαση Ειρήνης της Λωζάννης του 1923, και να διαλαλεί ότι αυτές αποτελούν «γκρίζες ζώνες», δηλαδή περιοχές ακαθορίστου κυριαρχίας.

Σύμφωνα όμως με τη Σύμβαση Δικαίου Θαλάσσης των Ηνωμένων Εθνών του 1982, η σύμβαση αυτή συνιστά διεθνές εθιμικό δίκαιο, δεσμεύοντας τους πάντες, ανεξάρτητα αν έχει κυρωθεί απ’ όλα τα κράτη ή όχι. Ακόμη, οι βραχονησίδες, έστω και ένας βράχος, δεν παύουν να είναι νησιά από γεωγραφικής και νομικής άποψης. Ως προς αυτό το τελευταίο, ακόμη και ο τούρκος καθηγητής Διεθνούς Δικαίου και μέχρι πρότινος διευθυντής της Νομικής Υπηρεσίας του τουρκικού υπουργείου Εξωτερικών Huseyn Pazarzei, σε μελέτη του το 1986 για το καθεστώς των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου, είχε αναφέρει ότι δεν υπάρχει νομικός διαχωρισμός μεταξύ νησίδων και νήσων στη Σύμβαση των Παρισίων του 1947 για την ειρήνη με την Ιταλία. Με τη χρησιμοποίηση του όρου «νησιά» εννοούνται νησιά κάθε έκτασης, άρα και οι βραχονησίδες. Αυτό βρίσκει σύμφωνο και το διεθνές δίκαιο.

Αξίζει να αναφέρουμε εδώ ότι η επίσημη Τουρκία θεωρεί ότι οι νήσοι, οι νησίδες και οι βράχοι που της έχουν παραχωρηθεί με τη Συνθήκη της Λωζάννης του 1923, εκτός της Ίμβρου, Τενέδου και Λαγουσών (Μαυριές), είναι αυτές που απέχουν 3 ν.μ. από τις τουρκικές ακτές, ενώ το σωστό είναι λιγότερο από 3 ν.μ. Αυτό είναι κάτι που πρέπει να προβληματίσει το ελληνικό υπουργείο των Εξωτερικών, που οφείλει να ζητήσει από την Τουρκία την παραχώρηση όλων των νήσων, νησίδων και βραχονησίδων που απέχουν περισσότερο από το έλασσον όριο που ορίζει η Συνθήκη του 1923. Η Υδρογραφική Υπηρεσία του Πολεμικού Ναυτικού της Ελλάδας μπορεί να ελέγξει αυτό.

Εξαίρεση, όσον αφορά τα δικαιώματα των βράχων να έχουν ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδα, αποτελούν εκείνοι οι βράχοι που δεν μπορούν να κατοικηθούν ή να συντηρήσουν δική τους οικονομική ζωή (άρθρο 121 παρ. 3 Σύμβασης Δικαίου Θαλάσσης του 1982). Έχουν όμως τις υπόλοιπες θαλάσσιες ζώνες, όπως αιγιαλίτιδα ζώνη μέχρι 12 ν.μ. (εμείς έχουμε 6 ν.μ. αιγιαλίτιδα), συνορεύουσα ζώνη μέχρι 23 ν.μ. (εμείς δεν έχουμε υιοθετήσει τη ζώνη αυτή).

Οι ενέργειες της Τουρκίας όσον αφορά τις ελληνικές νήσους, νησίδες, βράχους στο Ανατολικό Αιγαίο και στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο αποτελούν μια καθαρά επιθετική πολιτική της γείτονος και δεν έχουν ουδεμία νομική υπόσταση. Σε όλες δε τις σχετικές συνθήκες περιλαμβάνονται και χάρτες με οριοθετικές γραμμές, που δεν αφήνουν κανένα κενό ή δικαίωση των τουρκικών διεκδικήσεων;

Το υπουργείο Εξωτερικών της Ελλάδος, λόγω καταστροφής αυτών από τους Ιταλογερμανούς, δεν έχει τους χάρτες που αναφέρονται στη Συνθήκη Ειρήνης της Λωζάννης του 1923. Μπορεί όμως να ζητήσει αντίγραφα αυτών από τον θεματοφύλακα της συνθήκης αυτής, τη Γαλλία.

Τώρα, ως προς τις τελευταίες διεκδικήσεις της Τουρκίας για ελληνικές βραχονησίδες, έχουμε να παρατηρήσουμε τα εξής: Όλες οι μεγάλες ελληνικές βραχονησίδες κατοικούνται ή είναι κατοικήσιμες, έχουν δική τους οικονομική ζωή ή μπορεί να έχουν, οπότε και ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδα διαθέτουν (βραχονησίδες, π.χ., Μεγάλος Ανθρωποφάγος, Μικρός Ανθρωποφάγος, Λέβιθα στο Αιγαίο κ.λπ.). Βράχοι που δεν μπορεί να έχουν ΑΟΖ ή υφαλοκρηπίδα (σύμφωνα με το άρθρο 121 παρ. 3 της ΣΔΘ του 1982) έχουν πάντα αιγιαλίτιδα ζώνη γιατί δεν παύουν να είναι νησιά. Λόγω όμως της γεωγραφίας της περιοχής και της πληθώρας των μεγάλων νησιωτικών εδαφών -όλα μαζί, νήσοι, νησίδες, βράχοι στην Ελλάδα φθάνουν περί τις 10.000- υπερκαλύπτεται η υποτιθέμενη ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδα τους από την υφαλοκρηπίδα και την ΑΟΖ μεγάλων ελληνικών νησιών (βλ. συνέχεια χάρτη).

Αξίζει εδώ να αναφέρουμε ότι στο Γεωγραφικό Λεξικό της Ελλάδος των Μιχαήλ Σταματελάτου και της Φωτεινής Βάμβα-Σταματελάτου (εκδόσεις «Τα Νέα», 2012,), όπως επίσης στις μελέτες του μοναδικού έλληνος νησιολόγου Γ. Γιαγκάκη αναφέρονται όλα τα ελληνικά νησιά (νήσοι, νησίδες, βράχοι). Στις μελέτες δε του Γ. Γιαγκάκη περιλαμβάνονται και φωτογραφίες αυτών. Έχει τα ανωτέρω το ΥΠΕΞ;
Καταλήγοντας, θα πρέπει να αναφέρουμε ότι η επιθετική πολιτική της Τουρκίας όσον αφορά τις βραχονησίδες και γενικά το Αιγαίο και την Νοτιοανατολική Μεσόγειο θα συνεχισθεί και όχι μόνο.

Καλό λοιπόν θα είναι να προετοιμαζόμαστε και για το χειρότερο. Όσο για τις δηλώσεις Ερντογάν, του συνεργάτου του αρχηγού των Γκρίζων Λύκων και του αντιπροέδρου του εναντίον της Ελλάδος, τις επιστρέφουμε στους ίδιους. Δεν έχει νόημα να ασχολείται κανείς μ’ αυτούς.