Παραβατικότητα και φιλέλληνες
Υπό
JOHN GALT
Ήταν ακριβώς πριν από τέσσερα χρόνια, όταν διάβασα για πρώτη φορά ένα εξαιρετικό άρθρο που συνέδεε τις κοινωνικές συνήθειες και νόρμες με την επιβολή των νόμων. Το επιχείρημα απλό. Οι νόμοι συχνά δεν επιβάλλονται γιατί έρχονται σε σύγκρουση με τις εκ των υστέρων αναγνωρισθείσες, από τον νομοθέτη, κοινωνικές αντιλήψεις. Είναι η περίοδος που η παραβατικότητα και η μη τήρηση των κανόνων δικαίου καλύπτεται από κοινωνική ανοχή. Από το «δεν βαριέσαι» έως το «καλύτερα να κάνεις ότι κοιμάσαι».
Η συγκεκριμένη κοινωνική συμπεριφορά αντιμετωπίζεται όταν μια ικανή ομάδα πολιτών συνεργαστεί και αποτελέσει παράδειγμα αντισυμβατικής συμπεριφοράς. Δεν ακολουθούν τη νόρμα αλλά τηρούν και προστατεύουν τη νομιμότητα. Αντιλαμβάνονται έγκαιρα τη σπουδαιότητα της τήρησης των κανόνων για το κοινό καλό και, θυσιάζοντας προσωπικό όφελος, λειτουργούν με γνώμονα το κοινό συμφέρον. Αντιστρέφουν την παραδεκτή κοινωνική αιτιότητα που στηρίζει το «δεν βαριέσαι» και, καταλυτικά σε κάποιο βαθμό, θυσιάζονται για το κοινό καλό, που είναι η τήρηση του δικαίου και της νομιμότητας.
Γίνονται παραβατικοί στη νόρμα και προστατεύουν τη νομιμότητα.
Την περίοδο της Ελληνικής Επανάστασης, ένα ισχυρό αλλά γενναίο πλήθος μη ελλήνων πολιτών θυσίασε την προσωπική του ανεξαρτησία και βοήθησε με κάθε μέσο που διέθετε στην επιτυχία της εθνικής μας ανεξαρτησίας. Όχι μόνο. Αυτοί βοήθησαν στην οικονομική και κοινωνική μας ανόρθωση, βοήθησαν στην εξισορρόπηση προσωπικών και πολιτικών αντιπαλοτήτων, βοήθησαν στην εξομάλυνση πολλών χαρακτηριστικών του έθνους, που στις ημέρες μας τα αποκαλούμε κοινωνικές νόρμες. Η Ιστορία τους κατέγραψε και συνεχίζει να τους καταγράφει ως φιλέλληνες. Δεν επεδίωξαν αναγνώριση, ούτε τους διέκρινε συγκεκριμένη ιδεολογική ταυτότητα.
Στις, οικονομικές κυρίως, κρίσεις η παραβατικότητα και η παράτυπη συμπεριφορά αυξάνονται εκθετικά. Το ατομικό συμφέρον ισχυροποιείται υπέρμετρα, περιορίζοντας αντίστοιχα την κοινωνικότητα – συλλογικότητα των πολιτών. Τα άτομα συμπλέουν με τη διάχυτη παραβατικότητα και αδιαφορούν για την προστασία των νόμων. Κλασικό παράδειγμα κάτι που όλοι μας παρατηρούμε στους εθνικούς δρόμους μετά την επιστροφή των εκδρομέων από τις διακοπές. Η ΛΕΑ γίνεται λωρίδα ταχείας κυκλοφορίας και για όλα ευθύνεται η αστυνομία που δεν προστατεύει την τήρηση των νόμων. Στην περίπτωση αυτή δεν υπάρχουν φιλέλληνες να αντιπαλεύσουν τη νόρμα, γινόμαστε όλοι Έλληνες.
Η Ελλάδα την περίοδο 1999 – 2017 σε μέσο επίπεδο αναπτύχθηκε με τον χαμηλότερο για την Ευρωζώνη ρυθμό, 0,3% ετησίως. Δεύτερη χειρότερη η Ιταλία με 0,4 %, προφανώς γιατί κάποια ομοιότητα θα έχουμε, ιδιαίτερα στα φυσιογνωμικά χαρακτηριστικά (unna facia una razza). Την ίδια χρονική περίοδο η Ευρωζώνη αναπτύσσεται με 1,4%. Είναι άσκοπο να αναλωθούμε σε πολιτικές ή κομματικές αντιπαλότητες και αναφορές. Στο άρθρο που προαναφέρθηκα σε σχέση με την κοινωνική παραβατικότητα υπάρχει μία μεγάλη αναφορά στη χώρα μας, που προσωπικά με καλύπτει. Γράφουν συγκεκριμένα οι ερευνητές (Jackson και Acemoglu) ότι η Ελλάδα αποτελεί κλασικό υπόδειγμα χώρας με διάχυτη παραβατικότητα και κοινωνικές νόρμες που αντιστρατεύονται τη νομιμότητα. Αντιγράφοντας μάλιστα το περιοδικό «New Yorker», αναφέρουν ότι για να αντιμετωπιστεί η φοροδιαφυγή στη χώρα μας δεν απαιτείται καλύτερο θεσμικό πλαίσιο αλλά πολιτιστική αλλαγή.
Η ανάπτυξη και, προφανώς, η πραγματικά καθαρή έξοδος της χώρας από τα Μνημόνια απαιτεί επενδύσεις. Καθώς οι κοινωνικές νόρμες των αυτοχθόνων δεν λειτουργούν ευνοϊκά στην ανάληψη επενδυτικών κινδύνων, κάποιοι αφελείς πίστευαν ότι μεσούσης της κρίσης θα εμφανίζονταν τουλάχιστον οι φιλέλληνες, που θα θυσιάζονταν για να βοηθήσουν την έρημη χώρα να ξεφύγει από τον φαύλο κύκλο της υφεσιακής συρρίκνωσης. Περιμέναμε, ως νέοι βάρβαροι, ότι οι φιλέλληνες θα λειτουργούσαν ως επενδυτικοί καταλύτες στην αναπτυξιακή ανομβρία της χώρας. Όπως το 1821, θα άφηναν πατρίδα και αγαθά και θα αντέστρεφαν τη λογική των υπολοίπων. Δεν θα ζητούσαν τίποτα περισσότερο από την απλή συμπαράσταση της κυβέρνησης στο εθνικό τους έργο. Στον βαθμό μάλιστα που η κυβέρνηση της χώρας αναδείκνυε κατάλληλα την εθνική τους συμβολή, θα συνέβαλλαν ως ελατήριο της ανάπτυξης και θα ανέτρεπαν την υφεσιακή πραγματικότητα.
Οι φιλέλληνες βρέθηκαν και στηρίχθηκαν από την κυβέρνηση. Δεν ήταν όπως κάποτε ο Βαρβάκης, αλλά κάποιοι είχαν σχέση με τη χώρα που ανέδειξε τον Βαρβάκη.
Ο κ. Σαββίδης επένδυσε κεφάλαια στη χώρα. Έπαιξε, όπως ο ίδιος ανέφερε, ακόμη και τον λαγό για να ενισχύσει το επενδυτικό κλίμα στη χώρα. Ζήτησε την εύνοια της κυβέρνησης και την πήρε σε σημαντικές για την πολιτιστική, αγροτική, τουριστική και εμπορική οικονομική δραστηριότητα της χώρας επενδύσεις. Σε σύγκριση με άλλους επενδυτές που επεδίωξαν την αναθέρμανση της οικονομίας, η δική του συμβολή, προφανώς γιατί είχε όλα τα χαρακτηριστικά των συγχρόνων φιλελλήνων, αναγνωρίστηκε και θεμελιώθηκε σε στέρεες βάσεις. Αλλά δεν ήταν ο μόνος.
Ο κ. Κάλαμος ήρθε στη συνέχεια. Ενδιαφέρθηκε για έναν άλλον σημαντικό τομέα της κοινωνικής ζωής της χώρας, την ιδιωτική ασφάλιση. Όσοι είχαν ακούσει τις θέσεις του κατά καιρούς στα διάφορα διεθνή φόρα για την Ελλάδα εξεπλάγησαν. Γνώριζαν την υποτιμητική του στάση για τα δρώμενα στη χώρα την περίοδο 2000 – 2015 και δεν μπορούσαν να αντιληφθούν τι είχε αλλάξει, όταν, ως νέος φιλέλλην, ανελάμβανε να επενδύσει στη χώρα. Πολλοί σκέφτηκαν ότι η κριτική του στο παρελθόν ως προς την ανικανότητα του δημόσιου τομέα της χώρας, σε συνάρτηση με την παρεμβατική του υπερβολή στην ιδιωτική οικονομία, είχε ξεπεραστεί από την αριστερή πολιτική της κυβέρνησης. Μαζί του και άλλοι ελληνοαμερικανοί φιλέλληνες του εφοπλιστικού κλάδου σκέφτηκαν με εξωχώριες να διευκολύνουν συγκεκριμένη ελληνική τράπεζα.
Ρώσοι και αμερικανοί φιλέλληνες, αναγνωρίζοντας την προσπάθεια της κυβέρνησης, προσπάθησαν να αναστρέψουν την υφέρπουσα παραβατικότητα. Τέλος στις υπερτιμολογήσεις των δημοσίων έργων. Τέλος στη λαθρεμπορία και στους κλειστούς διαγωνισμούς με αδιαφανή οικονομικά κίνητρα. Τέλος στη συμμετοχή σε διαγωνισμούς χωρίς φόβο κατάπτωσης εγγυητικών επιστολών. Τέλος στην εθνική υποτέλεια και την υποταγή στις προσταγές των εταίρων. Επενδυτικοί πόροι υπάρχουν άφθονοι και μπορούν να κινητοποιηθούν για να στηρίξουν την ανάπτυξη. Η κυβέρνηση είναι αρωγός των συγχρόνων φιλελλήνων.
Τι έγινε κι όλα κατέρρευσαν; Πώς άλλαξαν τα δεδομένα και, παρά την κυβερνητική στήριξη, οι φιλέλληνες δεν ανέτρεψαν την προδιαγεγραμμένη πορεία της χώρας; Γιατί η κυβέρνηση τους εμπιστεύτηκε, κάνοντας τα στραβά μάτια και ελπίζοντας ότι θα αναστρέψουν τη λογική της κοινωνικής νόρμας στη σχέση οικονομική κρίσης και παρανομίας; Πώς δεν μπόρεσαν να αντιληφθούν ότι μόνο με σαφή ανταλλάγματα λειτουργούν πλέον οι σύγχρονοι φιλέλληνες; Πώς η πρώτη φορά Αριστερά στην εξουσία δεν μπόρεσε να αντιληφθεί την ευελιξία των παραβατικών επενδυτών, που καλύφθηκαν πίσω από την ελληνική τους καταγωγή;
Το ηθικό πλεονέκτημα της νομιμότητας δεν συνδέεται, μας λένε οι οικονομολόγοι του άρθρου, με την ιδεολογική προσέγγιση των κυβερνήσεων. Η νόρμα της κοινωνικής παραβατικότητας και η σύμπραξη με τη διαπλοκή απαιτεί προσωπική υπέρβαση, ανεξαρτήτως αριστερής ή δεξιάς απόκλισης. Και, δυστυχώς, στη συγκεκριμένη συγκυρία, η παραβατικότητα και η διαπλοκή ενισχύονται. Στον βαθμό μάλιστα που οι κυβερνώντες ζουν σε ηθική νιρβάνα, η ευελιξία των παραβατικών «φιλελλήνων» συμβάλλει στην ηθική κατάπτωση των κυβερνώντων.