Η κατάληψη του Αφρίν από τις τουρκικές δυνάμεις και οι πιθανές συνέπειες

Του
ΧΡΗΣΤΟΥ Θ. ΜΠΟΤΖΙΟΥ
Πρέσβη ε.τ.

Μετά από πολύμηνες συγκρούσεις με τις κουρδικές δυνάμεις, τα τουρκικά στρατεύματα, που είχαν εισβάλει στο συριακό έδαφος προ μηνών, εισήλθαν στο Αφρίν, όπου έστησαν θριαμβευτικά την τουρκική σημαία. Αυτό στη στρατιωτική και διπλωματική γλώσσα ισοδυναμεί με κατοχή και αν κρίνουμε από το απώτερο και πρόσφατο ιστορικό παρελθόν της γείτονος (Βόρεια Κύπρος), η Άγκυρα δύσκολα θα αποσύρει τις δυνάμεις της χωρίς να απαιτήσει πολιτικά, στρατιωτικά και οικονομικά ανταλλάγματα. Η προέλαση των τουρκικών δυνάμεων είχε συναντήσει αρχικά τη σθεναρή αντίσταση των κούρδων μαχητών, που είχαν την υποστήριξη των Αμερικανών και ενίοτε των Ρώσων. Τι συνετέλεσε στην αλλαγή συμπεριφοράς, κυρίως των Αμερικανών, έναντι των Κούρδων, που ορισμένοι δεν δίστασαν να τη χαρακτηρίσουν ακόμη και ως προδοσία;

Εκείνο που, επίσης, εκπλήσσει και προκαλεί μεγάλες απορίες είναι ότι οι πανηγυρισμοί της Άγκυρας, που ουσιαστικά έχει παραβιάσει την εδαφική ακεραιότητα της Συρίας, χώρας-μέλους των ΗΕ, προκάλεσε ελάχιστες ή μηδενικές αντιδράσεις από τη διεθνή κοινότητα. Μόνο ο Πρόεδρος Τραμπ εξέφρασε τη λύπη του για τα γεγονότα – μετά τις εικόνες κακοποίησης του άμαχου πληθυσμού που ακολούθησαν την κατάληψη του Αφρίν! Καμία επίσης αντίδραση από την πλευρά της ΕΕ, που ενδέχεται να τοποθετηθεί κατά την επικείμενη Σύνοδο ΕΕ – Τουρκίας στη Βάρνα.

Ο τούρκος Πρόεδρος, σε προφανή εθνικιστική έξαρση, προειδοποίησε ότι οι τουρκικές επεμβάσεις με σκοπό την εξάρθρωση των κουρδικών διασυνδέσεων με το ΡΚΚ μπορεί να επεκταθούν ακόμη και στο Βόρειο Ιράκ, που ελέγχεται από τους Κούρδους, όπου βρίσκονται και τα μεγάλα πετρελαιοφόρα κοιτάσματα της Μοσούλης. Οι Κούρδοι που κυριαρχούν στην περιοχή διενήργησαν προ μηνών δημοψήφισμα για ανεξαρτησία, που όμως δεν έτυχε της αναμενόμενης υποστήριξης, αν και αρχικά είχαν τις ευλογίες ΗΠΑ, Ρωσίας και Ισραήλ, όπως και άλλων ευρωπαϊκών χωρών. Οι Κούρδοι, τόσο του Ιράκ όσο και της Συρίας, είναι για άλλη μία φορά θύματα του ανταγωνισμού και των συμφερόντων των μεγάλων δυνάμεων.

Οι ΗΠΑ, ενώ για μεγάλο χρονικό διάστημα συνεργάστηκαν ενεργά με τους Κούρδους, τελικά έκριναν ότι τους είναι πλέον χρήσιμη η συνεργασία με την Άγκυρα, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα. Και τούτο παρά το γεγονός ότι ο τούρκος Πρόεδρος θεωρείται πλέον απρόβλεπτος και προκαλεί πολλές ανησυχίες σε όλους τους Δυτικούς. Σε γενικές γραμμές, ο καθοριστικός παράγων για τις συμμαχίες, αντιπαραθέσεις και συνεργασίες στην περιοχή είναι η κατανομή και η εκμετάλλευση των ενεργειακών αποθεμάτων, πετρελαίου ή φυσικού αερίου, όπως και ο έλεγχος των οδών διέλευσης προς τη Δύση.

Ποιες μπορεί να είναι όμως οι εξελίξεις και οι πιθανές επιπτώσεις μετά την κατάληψη του Αφρίν από τις τουρκικές δυνάμεις; Πρώτη ορατή συνέπεια είναι το νέο προσφυγικό κύμα με κατεύθυνση τις δυτικές χώρες, κυρίως μέσω της Ελλάδας. Ο τραγικός απολογισμός με τον πνιγμό ενήλικων προσφύγων και μικρών παιδιών στη θαλάσσια περιοχή στο Αγαθονήσι προκάλεσε παγκόσμια συγκίνηση. Μόνο εμπνευσμένοι συγγραφείς και σκηνοθέτες θα μπορέσουν στο μέλλον να περιγράψουν τη σύγχρονη αυτή τραγωδία και να στηλιτεύσουν την αναλγησία εκείνων που ευθύνονται για όσα συνέβησαν και συμβαίνουν στον χώρο της Μέσης Ανατολής και στη θαλάσσια περιοχή του Αιγαίου. Από πολιτικής και γεωπολιτικής πλευράς, η τουρκική κατάληψη του Αφρίν, με ενδεχόμενη προέλαση προς τις πετρελαιοφόρες περιοχές του Βορείου Ιράκ -αν επαληθευθούν οι απειλές του Ερντογάν-, μπορεί να προκαλέσει απρόβλεπτες ανακατατάξεις ή και γενικότερες συρράξεις.

Θα επιτραπεί στην Τουρκία να καταστεί ρυθμιστής των εξελίξεων στην περιοχή και να επανέλθει, έστω και εν μέρει, σε εδάφη της πρώην Οθωμανικής Αυτοκρατορίας; Ποιες θα είναι οι συνέπειες για τη Δύση, και όχι μόνο; Πώς μπορεί να εξαναγκασθεί ο Ερντογάν ή οι διάδοχοί του να αποσύρουν τις δυνάμεις κατοχής από τα συριακά ή και τα κουρδικά εδάφη στο Ιράκ; Ήδη οι Κούρδοι προειδοποίησαν ότι θα αρχίσει μεγάλος ανταρτοπόλεμος κατά των τουρκικών δυνάμεων, και όχι μόνο πέριξ του Αφρίν. Σε ό,τι μας αφορά σχετικά με την περαιτέρω εμπλοκή της Άγκυρας στη Συρία με την κατάληψη του Αφρίν, θεωρείται εσφαλμένη η εντύπωση ότι θα αναγκαστεί να μειώσει -όπως ήδη παρατηρείται- την παραβατικότητά της στο Αιγαίο, με τις συνήθεις καθημερινές προκλήσεις, ή θα σταματήσει να παρεμποδίζει τις ερευνητικές δραστηριότητες για εντόπιση ενεργειακών αποθεμάτων στην ελληνική ΑΟΖ ή στην ΑΟΖ μεταξύ Ελλάδας – Κύπρου.

Σχετικά με την Κύπρο, οι ΗΠΑ, όπως και η Γαλλία, διεμήνυσαν στην Άγκυρα ότι δεν θα ανεχθούν οιασδήποτε μορφής παρενοχλήσεις επί οικοπέδων που έχουν λάβει σχετική άδεια από την Κυπριακή Δημοκρατία. Η Ουάσινγκτον φρόντισε ήδη να αποστείλει στην περιοχή όπου διενεργούνται οι έρευνες πολεμικά πλοία του 6ου Στόλου. Μόνο η ιταλική ΕΝΙ (Ente Nazionale Idrocarburi), πρόεδρος της οποίας στο παρελθόν έχει διατελέσει και ο Romano Prodi, μετέπειτα πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και στη συνέχεια πρωθυπουργός της Ιταλίας, έμεινε απροστάτευτη, είτε λόγω της διενέργειας των ιταλικών βουλευτικών εκλογών στις αρχές Μαρτίου είτε περιμένοντας να βγάλουν άλλοι το φίδι από την τρύπα.

Η Ελλάδα, σε σύγκριση με τον γεωγραφικό χώρο που την περιβάλλει, είτε εκείνο της Ανατολικής Μεσογείου είτε τον Βαλκανικό, διακρίνεται για τη σταθερότητά της, τον σεβασμό των δημοκρατικών αρχών και των αξιών της Δύσης. Στην πραγματικότητα αυτή έχουν συντελέσει και οι πρωτοβουλίες του υπουργού Εξωτερικών κ. Ν. Κοτζιά, με την ανάπτυξη διμερών και πολυμερών περιφερειακών συνεργασιών με χώρες της Μέσης Ανατολής (Λίβανο, Ισραήλ), της Βορείου Αφρικής (Αίγυπτος, Λιβύη), όπως και των Βαλκανίων, της Αδριατικής και της περιοχής του Ευξείνου Πόντου.

Ο σταθεροποιητικός ρόλος της Ελλάδας τυγχάνει ήδη γενικής αναγνώρισης και την αναδεικνύει σε παράγοντα ειρήνης και ασφάλειας. Μια επίλυση του θέματος της ονομασίας της ΠΓΔΜ και των παραγώγων της (γλωσσολογικό-εθνολογικό) αναμφισβήτητα θα συνέβαλλε στη διεύρυνση της περιφερειακής συνεργασίας και σταθερότητας στον άμεσο περίγυρό μας και στην ένταξη των χωρών της περιοχής των Δυτικών Βαλκανίων στους ευρωατλαντικούς θεσμούς. Εν αναμονή, λοιπόν, των αποτελεσμάτων της επίσκεψης και των συνομιλιών του έλληνα ΥΠΕΞ στα Σκόπια.