Οι επί του όρους ΙΟΒΕ ομιλίες

Υπό
JOHN GALT

Κάποια ημέρα σαν κι αυτή, ο Χριστός παρουσιάζει στους μαθητές Του την πραγματική έννοια του ευτυχισμένου πιστού. Με όλη την ευλάβεια που απαιτούν οι όποιες αντιστοιχίες, στο ίδιο πλαίσιο θα σχολιάσουμε την όλη συζήτηση που προέκυψε στην πρόσφατη παρουσίαση της μελέτης του ΙΟΒΕ για τις προοπτικές ανάπτυξης και το μέλλον της χώρας μεταξύ των κ. Ευκλ. Τσακαλώτου και Ι. Στουρνάρα. Λίγο πριν από την Ανάσταση της ψυχής, οι πρώτοι ταγοί της οικονομικής ζωής της χώρας συμφωνούν -διαφωνούντες- για την πολιτική που θα οδηγήσει τη χώρα στην ανάπτυξη.

Όπως ευφυώς έλεγε πρόσφατα συνταξιούχος πλέον συνάδελφος και των δύο καθηγητών, σχολιάζοντας την κατάντια της σκέψης και της τεχνογνωσίας στη χώρα μας, «έπαυσε πλέον να μας απασχολεί η σοβαρότητα του τι λέγεται (Know how) και αξιολογούμε από ποιον λέγεται (know who)». Kαι επειδή οι ημέρες που έρχονται είναι βέβαιο ότι θα μας προσγειώσουν ανώμαλα, καλύτερα να έχουμε έγκαιρα αναλάβει τις ευθύνες μας.

Υπογραμμίζουμε ότι είναι άλλοι οι κ. Καματερός και Σώρρας, όταν μετά μεγίστης σοβαρότητας έλεγαν ότι κατέχουν την τεχνογνωσία για τη σωτηρία των ασθενών από καρκίνο ή των υπερχρεωμένων από τα σε εξασφαλισμένες απαιτήσεις δικαιώματα, και άλλο οι οικονομικοί ταγοί της χώρας, όταν μάλιστα συζητούν δημόσια για την οικονομική της ανάπτυξη. Τουλάχιστον, μεταξύ Τσακαλώτου και Στουρνάρα από τη μία και Καματερού και Σώρρα από την άλλη, υπάρχει ακόμη, πιστεύουμε, πνευματική και ηθική απόσταση.

Κατ’ αντιστοιχία με την επί του Όρους ομιλία, όπου αντικείμενο είναι η ευτυχία του πιστού, στα οικονομικά η ευτυχία του πολίτη αξιολογείται με την ανάπτυξη. Σαν αποτέλεσμα, κάθε κυβέρνηση που συμβάλλει με την πολιτική της στο μεγάλωμα της πίτας του ΑΕΠ συμβάλλει στην αύξηση της ευτυχίας των πολιτών.

Κάθε απλός πτυχιούχος οικονομικών σπουδών, ανεξάρτητα από τα όρια της ανοχής που έχει αποδώσει στην αυθεντία των καθηγητών του κατά την παρακολούθηση των μαθημάτων τους, γνωρίζει τα εξής:

1. Το μέγεθος της πίτας (ΑΕΠ) μεγαλώνει όταν αυξάνεται η συνολική δαπάνη για την εθνική παραγωγή. Σε απλά ελληνικά, όσο περισσότεροι κάτοχοι εισοδημάτων (εντός και εκτός συνόρων) έχουν χρήματα και τα ξοδεύουν αγοράζοντας εγχώρια παραγωγή και υπηρεσίες του παρόντος και του μέλλοντος, τόσο περισσότερο αυξάνεται το ΑΕΠ.

2. Όταν μιλάμε για συνολική δαπάνη, αναφερόμαστε σε κατανάλωση και επενδύσεις, τόσο ιδιωτικές όσο και δημόσιες.

3. Για να δαπανήσει σήμερα είτε ο ιδιώτης (άτομο ή επιχείρηση) είτε το Δημόσιο (κεντρική και περιφερειακή διοίκηση), απαιτούνται είτε διαθέσιμα εισοδήματα (αμοιβές, πλεόνασμα πρωτογενές και κέρδη) και όχι αποταμιεύσεις, είτε μόχλευση μελλοντικών εισοδημάτων.

4. Η λέξη μόχλευση (leverage για τους αγγλομαθείς), που ευφυώς προέρχεται και στα ελληνικά και στα αγγλικά από τη λέξη μοχλός, δεν σημαίνει τίποτα άλλο από εκείνο που, εδώ και αιώνες, μας έμαθε ο Αρχιμήδης: «Δως μοι πα στω και ταν γαν κινάσω». Τα αδύνατα καθίστανται δυνατά, αρκεί να μπορούμε να φτιάξουμε ένα μοχλό με σταθερό σημείο, ώστε ακόμη και ο πιο αδύνατος να μπορεί να σηκώσει το βάρος της Γης.

5. Όπως πολύ καλά γνωρίζουν οι δύο καθηγητές, σε καμία χρονική στιγμή δεν υπάρχει έλλειψη αποταμιεύσεων. Τα οικονομικά άτομα, ως σύνολο, συσσωρεύουν-αποταμιεύουν ένα σοβαρό τμήμα των εισοδημάτων τους για να προφυλαχθούν από το αβέβαιο αύριο. Είτε σε εθνικό είτε σε παγκόσμιο επίπεδο, είτε εκούσια (ιδιωτική συσσώρευση) είτε ακούσια (ληστρική φορολογική επιβάρυνση), οι αποταμιευτικοί πόροι είναι άφθονοι. Και ακόμη μεγαλύτερη είναι και η δυνατότητα μόχλευσής τους. Ιδιαίτερα μάλιστα όταν η απόδοση της διακράτησης ασφαλών αποταμιευτικών πόρων, π.χ., γερμανικά ομόλογα, είναι αρνητική. Δηλαδή, για να αποταμιεύσουμε, πληρώνουμε κιόλας…

6. Πρόβλημα ανάπτυξης υπάρχει όταν η κυβέρνηση επιλέγει, για να ζήσει, να εξαντλήσει τα διαθέσιμα εισοδήματα αυτών που έχουν (πολίτες και μέτοχοι). Ο ιδιώτης δεν δέχεται ποτέ να αποφασίζει βίαια το Δημόσιο αντ’ αυτού για τη χρήση των εισοδημάτων που ο ίδιος παράγει. Ούτε στον κομμουνισμό.
Στην περίπτωση αυτή μία είναι η σωτηρία. Όχι αποταμίευση αλλά μόχλευση. Το οικονομικό άτομο, αντί να μη δαπανά, να μπορεί να πραγματοποιεί μεγαλύτερη δαπάνη από αυτή που τα εισοδήματά του επιτρέπουν. Να μοχλεύει μελλοντική δαπάνη με σημερινή, σηκώνοντας έτσι το βάρος της ανάπτυξης.

Για να έχουμε ως χώρα προοπτική, ανεξάρτητα αν έχουν ή δεν έχουν οι παραγωγικοί φορείς σήμερα ικανά εισοδήματα για δαπάνες, απαιτείται να θέλουν να μοχλεύουν μελλοντικές τους δυνάμεις, έτσι ώστε όλοι μαζί, ως κοινωνία, να κινήσουμε κι αυτή ακόμη τη Γη.

7. Ο κ. Στουρνάρας είπε το προφανές: «Πρέπει να αποταμιεύσουμε για να δημιουργηθεί αναθέρμανση όχι της ζήτησης αλλά της προσφοράς». Δηλαδή, να μη δαπανήσουμε σήμερα, για να δημιουργηθούν πόροι, που θα μοχλευτούν έναντι μελλοντικών αποδόσεων. Επειδή κανείς από τη διεθνή αγορά, λέει ο κ. διοικητής, δεν είναι διατεθειμένος να μοχλεύσει τις μελλοντικές προοπτικές της χώρας, ως πατριώτες, ας τις μοχλεύσουμε μόνοι μας. Σε μια κοινωνία όμως που οι πάντες χρωστάνε ακόμη και το νερό και ρυθμίζουν τα πάντα, ο κ. Στουρνάρας ζητά αποταμίευση. Ορθά λοιπόν ο κ. Τσακαλώτος του ανέφερε ότι με κάτι τέτοια «θα τρίζουν τα κόκαλα των καθηγητών του».

8. Ο κ. Τσακαλώτος αντέταξε τουλάχιστον κάτι πιο πονηρό: «Θα μοχλεύσουμε τις μελλοντικές δυνατότητες των εκτός συστημικού τραπεζικού συστήματος πιστωτικών ιδρυμάτων». Για παράδειγμα, θα στηρίξουμε τα κεφάλαια των συνεταιριστικών τραπεζών, ώστε αυτές, επειδή δεν ελέγχονται από την ΕΚΤ και κατά την άποψη του κ. υπουργού μπορούν να κάνουν ό,τι τους καπνίσει, θα ενισχύσουν δαπάνες και ανάπτυξη. Οι κάτοικοι των Ζωνιανών θα μεταφέρουν καταθέσεις, από όπου τις έχουν, στη Συνεταιριστική Τράπεζα Κρήτης, έτσι ώστε να αναπτύξουν επενδυτικές δαπάνες σε νέες αγροτικές καλλιέργειες, π.χ., φαρμακευτική κάνναβη. Η μόχλευση θα φέρει ανάπτυξη ο.ε.δ.

Ας αποδεσμευτούμε από την παραδοχή «για να το λένε οι γκουρού της οικονομίας σωστό θα είναι» και ας τοποθετηθούμε στη σκληρή πραγματικότητα, με αίσθηση ευθύνης.

Ανάπτυξη σε μια λιμνάζουσα οικονομία απαιτεί όχι αποταμιεύσεις (περιορισμό των συνολικών δαπανών) αλλά βούληση για αύξηση των δαπανών σήμερα. Αύξηση προκύπτει μόνο αν οι φορείς που διαθέτουν αποταμιευτικούς πόρους, όπου κι αν βρίσκονται, προσφέρονται να μοχλεύσουν δαπάνες της χώρας σήμερα, με εξασφαλισμένη συσσώρευση αύριο. Αποφασίζουν να μας δανείσουν (πολίτες και κράτος), μέσω των αγορών, ώστε να δαπανήσουμε, επενδύοντας σε μελλο­ντικά έσοδα.

Επενδυτικά σχέδια ικανά δεν υπάρχουν, γιατί αν υπήρχαν θα έβρισκαν πόρους, που στην αγορά διατίθενται άφθονοι. Οι έλληνες επενδυτές, είτε ανεξάρτητα είτε σε συνεργασία με πιθανούς κεφαλαιούχους, καθημερινά, εκτός από τις χαμηλές αν όχι αρνητικές αποδόσεις, γνωρίζουν ότι μόχλευση πόρων δεν μπορούν να κάνουν στη χώρα χωρίς τη «βοήθεια» των κυρίων τύπου Σαββίδη. Το Ελληνικό, ως τυχαίο παράδειγμα, αποδεικνύει την πραγματικότητα. Αν έχουν ευκαιρίες και τεχνογνωσία τη διεκδικούν αλλού. Οι επενδυτές γνωρίζουν ότι από τη στιγμή που επενδύουν στη χώρα καθίστανται όμηροι. Επιλέγουν λοιπόν να μεταναστεύσουν, όπως και χιλιάδες απλοί πολίτες, με ανθρώπινο κι όχι φυσικό κεφάλαιο.

Ούτε το Ελληνικό Δημόσιο μπορεί να βοηθήσει τη μόχλευση. Είτε γιατί δεσμεύεται από τα πρωτογενή πλεονάσματα είτε γιατί συνεργάζεται με περιστασιακούς «λαγούς», αποτρέποντας τους επενδυτές να εμπλακούν σε σοβαρή οικονομική δραστηριότητα.

Τελικό συμπέρασμα: Οι πόροι πάνε αλλού και η χώρα λιμνάζει μέσα σε παραδοξολογίες και εικασίες ταγών στις «επί του όρους του ΙΟΒΕ ομιλίες».