Το παζλ στο τοπίο της εργασίας!
Του
ΣΠΥΡΟΥ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Μάστερ στις Δημόσιες Πολιτικές, Συντονιστή του Ομίλου
Πολιτικού και Κοινωνικού Προβληματισμού «Ακτίδα»,
πρ. Προέδρου ΑΔΕΔΥ
Διανύουμε μια εποχή που νιώθουμε ότι διαρκώς αλλάζουν τα δεδομένα στην εργασία. Εάν συγκρίνουμε τα πράγματα με τη δεκαετία του ’70 ή του ’80 διαπιστώνουμε ότι από το ’95 περνάμε βαθμιαία σε άλλη κατάσταση. Το παρόν και το μέλλον της εργασίας ορίζεται, πλέον, περισσότερο από την ευελιξία και λιγότερο από την ασφάλεια, τη σταθερότητα και την προστασία.
Οι ώρες εργασίας, παρά την αίσθηση που επικρατεί ότι αυξήθηκαν ενώ οι αμοιβές μειώθηκαν, δεν έχουν μεταβληθεί σε αρκετές χώρες. Η αυτονομία, η ποικιλία στις σχέσεις εργασίας, η διαφοροποίηση των αμοιβών ανάλογα με τις επιδόσεις, η μη ύπαρξη ενός βέβαιου και μεσομακροπρόθεσμου σεναρίου είναι αυτά που κυριαρχούν και δημιουργούν την πίεση. Οι μορφές επισφαλούς απασχόλησης, που σε ορισμένες χώρες ή περιοχές είναι ισχυρές και δεσπόζουν, είναι αυτές που -ανεξάρτητα από τους αριθμούς και τα στατιστικά- αυξάνουν την ανασφάλεια στους ανθρώπους. Όλοι σκέφτονται και αναζητούν πώς μπορούν να παραμείνουν στις ίδιες ή ποιοτικές θέσεις εργασίας για μια ζωή.
Η εντεινόμενη όμως πίεση για αυτονομία ή ομαδική εργασία ή υψηλή ικανότητα συνεργασίας και διαρκούς ανανέωσης της γνώσης είναι τα στοιχεία των σύγχρονων τάσεων, που η μάθηση και η ύπαρξη ενδυναμώνει. Ωστόσο, ο άμεσος έλεγχος του αφεντικού, ο ανταγωνισμός και η εξατομικευμένη εργασία, οι απαιτήσεις ικανοποίησης πολλών ανθρώπων κατασκευάζουν ένα ορισμένο κεφάλαιο ανεπίσημης πίεσης που μετεξελίσσεται σε εμπόδιο και σημαντική νέα αρνητική τάση. Το ευέλικτο, αυτόνομο και υπό πολλαπλή πίεση δυναμικό, τόσο στα απλά όσο και στα σύνθετα, περίπλοκα καθήκοντα ή την οργάνωση της δουλειάς -είτε εξαρτάται είτε όχι από άλλους-, αντιμετωπίζει την ανάγκη ενός πιο ολικού σχεδιασμού ζωής.
Πολλά δείχνουν ότι είμαστε εκεί όπου ήταν τα πράγματα το 1900 με τη βιομηχανική επανάσταση. Επομένως, η νέα ανάπτυξη και οργάνωση του κράτους, των συνδικάτων, των σχέσεων και μορφών εργασίας, των κοινοτήτων ζωής, της ισορροπίας εργασίας, προσωπικής και οικογενειακής ζωής προβάλλουν ως ζωτικά στοιχεία για τις ανατροπές, τις ρυθμίσεις, τον πολιτισμό του 21ου αιώνα.
Σε μια εποχή όπου οι τεχνολογικές λύσεις και η ευθύνη εισαγωγής στην παραγωγή καθώς και η διαχείρισή τους μπορούν να έχουν θετικό ή αρνητικό αντίκτυπο στις ανθρώπινες κοινωνίες, οι δημόσιες πολιτικές και υπηρεσίες πρέπει να αναδιοργανωθούν. Προκλήσεις που στην παρούσα μεταβατική περίοδο είναι παρέα με την αγωνία, τον φόβο, τα ερωτήματα εκατομμυρίων ανθρώπων για το αν και ποιο μέλλον θα ’χει η εργασία τους, πόσο θα παίρνει από τη ζωή τους ή ποια χωρητικότητα και ποιότητα πρόκειται να ’χει ο ελεύθερος χρόνος. Έτσι, από την παιδική μέριμνα ή το αν θα μετατραπούμε και θα λειτουργούμε ως αυτοματοποιητές έως τις νέες μορφές ασφάλισης και παροχών υγείας και μέχρι τη χειραφέτηση απέναντι στις νεοεμφανιζόμενες και μεταβαλλόμενες σύγχρονες πιέσεις και εντάσεις απαιτούν αναπροσαρμογές.
Ήδη ορισμένες κοινωνίες και χώρες τα αντιμετωπίζουν: Δανία, Γερμανία, Ηνωμένο Βασίλειο στην Ευρώπη. Δημιουργούν νέους τύπους οργάνωσης της εργασίας, δεξιότητες, μοντέλα και στελέχη σχεδιασμού, τεχνογνωσία και ακριβείς, αυστηρές διαδικασίες. Ανοίγουν χώρο για περισσότερες επιλογές, πρόοδο στον πολιτικό και συνδικαλιστικό πολιτισμό που έχουν σημαντική ευθύνη, εμπεριστατωμένα, να οδηγήσουν την οργάνωση της εργασίας. Επομένως προβάλει η ανάγκη να ξανασκεφτούμε το σύνολο από τους κινδύνους ανεργίας, τις αλλαγές, κ.ο.κ., στην εργασία.
Αλλά εδώ, εκτός από τα σοβαρά των γεωπολιτικών, ησυχία στα υπόλοιπα, μην ξυπνήσει ο νόθος και ακραίος καπιταλισμός, οι κομματικές φεουδαρχίες ή φύγουμε από τα συνεχή σοκ των παρακμιακών φαινομένων -τώρα με το ποδόσφαιρο πάλι- και πάμε σε καπιταλισμό με κανόνες. Άλλωστε γατί να μας απασχολούν αυτά; Θα τα λύσουν οι άλλοι και εμείς θα αντιγράψουμε τα έτοιμα. Αλλά η ρήση του Πολ Γκογκέν (γάλλου ζωγράφου), «η τέχνη είναι είτε αντιγραφή είτε επανάσταση», αποκαλύπτει το πρόβλημά μας, δηλαδή τη δυνατότητα για τέχνη, για το ένα ή το άλλο!