Η ευρωπαϊκή αλληλεγγύη και τα ευρωπαϊκά σύνορα

Του
ΧΡΗΣΤΟΥ Θ. ΜΠΟΤΖΙΟΥ
Πρέσβη ε.τ.

-Προσδοκίες και πραγματικότητες

Tα τελευταία γεγονότα στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, με το επεισόδιο κατά του πλοίου του Πολεμικού Ναυτικού στη θαλάσσια περιοχή των Ιμίων, τις καθημερινές σχεδόν παραβιάσεις στο Αιγαίο, τη σύλληψη των δύο στρατιωτικών μας στον Έβρο καθώς και την προσπάθεια παρεμπόδισης των ερευνών στην κυπριακή ΑΟΖ, μόνο πολλοί εύπιστοι ή αφελείς θα τα χαρακτήριζαν συνήθη, παροδικά επεισόδια. Το ίδιο αφελής θα ήταν και η εκτίμηση ότι η τουρκική παραβατικότητα είχε ως σκοπό να αποπροσανατολίσει την τουρκική κοινή γνώμη από τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει ο στρατός τους στη Συρία κατά των Κούρδων στην περιοχή του Αφρίν. Όπως και άλλοτε έχουμε τονίσει, πιστεύουμε ότι η Άγκυρα δρα βάσει σχεδίου, που στοχεύει στην αμφισβήτηση των κυριαρχικών μας δικαιωμάτων στο Αιγαίο, τα οποία έχουν καθιερωθεί διά διεθνών συμβάσεων. Κανείς άλλωστε δεν μπορεί να αποκλείσει ότι μια συνήθης αναχαίτιση πολεμικών αεροσκαφών μπορεί να μετατραπεί σε θερμό επεισόδιο.

Τα παραπάνω γεγονότα, μεταξύ δύο -υποτίθεται- συμμάχων χωρών, έθεσαν εκ νέου το ερώτημα για το αν μπορούμε ή όχι να υπολογίσουμε σε μια ουσιαστική συ­μπαράσταση από την ΕΕ και το ΝΑΤΟ. Δεν συμπεριλαμβάνω τον ΟΑΣΕ (Οργανισμός για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη), όπως και το Συμβούλιο της Ευρώπης, τους δύο άλλους ευρωπαϊκούς περιφερειακούς οργανισμούς, επειδή στερούνται δυνατοτήτων ουσιαστικής παρέμβασης. Έλληνες υψηλοί αξιωματούχοι, πολιτικοί παράγοντες και αναλυτές επικαλούνται την ευρωπαϊκή αλληλεγγύη ένα­ντι των τουρκικών προκλήσεων, παρατηρώντας ότι τα ελληνικά σύνορα είναι και ευρωπαϊκά. Την έννοια των ευρωπαϊκών συνόρων ενίσχυσε και ο Πρόεδρος της Πορτογαλίας, ο οποίος επισκέφθηκε προ ημερών τη χώρα μας, παρατηρώντας ότι τα ελληνικά σύνορα είναι και σύνορα της Πορτογαλίας. Θέλησε με αυτόν τον τρόπο να εκφράσει τη συμπαράστασή του προς την Ελλάδα.

Ακούγεται πολύ ωραίο για να είναι αληθινό, όπως λέει μια ιταλική παροιμία. Η κοινοτική αλληλεγγύη είναι όντως βασικός κανόνας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, που όμως δεν τηρείται πάντα. Όσον αφορά τα ευρωπαϊκά σύνορα, αυτά προς το παρόν ισχύουν μόνο στη θεωρία. Γιατί η ΕΕ είναι ακόμα ατελής ως ένωση, με μη καθιερωμένα σταθερά σύνορα, γεγονός που επιβεβαιώνεται από τη συνεχή ένταξη νέων χωρών-μελών, με την Τουρκία να έχει το status της υποψήφιας χώρας. Μια Ευρώπη όπως την επιθυμούσε η Μεγάλη Βρετανία πριν από το BREXIT.

Η Τουρκία του Ερ­ντογάν δρα ασφαλώς βάσει σχεδίου. Οι συνήθεις παραβιάσεις του εναερίου και θαλασσίου χώρου τελευταίως καθίστανται όλο και πιο απειλητικές προφανώς για γεωστρατηγικούς λόγους, επιδιώξεις και οικονομικά συμφέροντα που συνδέονται με τα ενεργειακά αποθέματα στον θαλάσσιο χώρο μεταξύ Ελλάδος – Κύπρου.

Το επεισόδιο με το πλοίο του Πολεμικού Ναυτικού έφερε τις δύο χώρες κοντά σε μια δυναμική αναμέτρηση, που δεν αποκλείεται να συμβεί στο μέλλον. Αυτή η πιθανότητα φαίνεται να ανησύχησε σοβαρά τους εταίρους μας τόσο στο ΝΑΤΟ όσο και στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ωστόσο οι αντιδράσεις τους δεν μπορεί να χαρακτηριστούν ως ιδιαίτερα αλληλέγγυες προς την Ελλάδα και επιτιμητικές, ως όφειλαν, προς την Τουρκία. Ειδικότερα το ΝΑΤΟ, διά των εκπροσώπων του, περιορίστηκε στις γνωστές μεγάθυμες θέσεις ότι η Συμμαχία προσφέρεται ως κατάλληλο φόρουμ για διάλογο μεταξύ των χωρών-μελών προς επίλυση των μεταξύ των διαφορών! Μια τέτοια θέση θα ήταν μάλλον αδιανόητη τα χρόνια του Συμφώνου Βαρσοβίας, ενώ και τότε με την τουρκική εισβολή στην Κύπρο το ΝΑΤΟ τήρησε θέση θεατή.

Σε ό,τι αφορά την Ευρωπαϊκή Ένωση, οι αντιδράσεις των αξιωματούχων, όπως του προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου κ. Ντόναλντ Τουσκ, του πρόεδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κ. Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ κ.ά., δεν μπορεί να θεωρηθούν ότι εξέφραζαν τη δέουσα και αναμενόμενη αλληλεγγύη προς την Ελλάδα. Οι δε διάφορες προειδοποιήσεις προς την Άγκυρα, βάσει των οποίων θέτει την ευρωπαϊκή της οπτική σε κίνδυνο, πιστεύω ότι ελάχιστα θα ανησύχησαν τον κ. Ερντογάν. Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν έχει τη θεσμική δυνατότητα να υπερασπιστεί εμπράκτως τα σύνορα των χωρών-μελών. Αυτό θα επιτευχθεί όταν αποκτήσει ομοσπονδιακή μορφή ή -το πιθανότερο- συνομοσπονδιακή, εφόσον στο μεταξύ έχει επιτύχει να επιβιώσει.

Εμάς τους Έλληνες μας συμφέρει να διατηρηθεί η Ευρωπαϊκή Ένωση και να ενισχυθεί θεσμικά και λειτουργικά. Αλλά καλό είναι να έχουμε τις επιφυλάξεις μας ως προς την αποτελεσματικότητά της για έμπρακτη υποστήριξη σε μια απευκταία ελληνοτουρκική αναμέτρηση. Στο μεταξύ, εκείνο που απαιτείται είναι η ευρύτερη δυνατή εσωτερική πολιτική συναίνεση, η ενίσχυση των Ενόπλων Δυνάμεων με απόκτηση αποτρεπτικής ισχύος και ασφαλώς η επαγγελματική και αποτελεσματική διπλωματική εκπροσώπηση, με συνεχή και ενδελεχή ενημέρωση των διεθνών οργανισμών και των τρίτων χωρών.

Οι συμμαχίες είναι αναγκαίες και χρήσιμες ιδιαίτερα για χώρες όπως η Ελλάδα, που βρίσκεται σε μια πολύ ευαίσθητη γεωπολιτική περιοχή. Ωστόσο απαιτείται ρεαλισμός, γιατί, όπως λέει ο σπουδαίος ιταλός ποιητής Τζιάκομο Λεοπάρντι, «η πραγματικότητα είναι η άπειρη σκιά του ονείρου».