Πολιτικά ένοχοι, ανεξαρτήτως χρηματισμού

Του
ΜΕΝΕΛΑΟΥ ΓΚΙΒΑΛΟΥ
Αναπληρωτή καθηγητή Πολιτικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Αθηνών

Η υπόθεση Novartis αποτελεί διαπιστωμένα ένα διεθνές σκάνδαλο, πολιτικού, επιχειρηματικού και οικονομικού χαρακτήρα. Η εκτεταμένη και ενδελεχής έρευνα που διεξάγεται εδώ και αρκετό καιρό σε δεκάδες χώρες καταδεικνύει τη σπουδαιότητα αλλά και το βάθος του σκανδάλου. Το γεγονός αυτό επιβεβαιώνεται από την πολυετή ενασχόληση των διωκτικών αρχών των ΗΠΑ, του ιδίου του FBI, με τα σκάνδαλα της Novartis.

Ας αναλογισθούμε μόνο ότι οι δικαστικές αρχές των ΗΠΑ επιδίκασαν τεράστια πρόστιμα σε βάρος εταιρειών-κολοσσών (με προεξάρχουσες τις γερμανικές) όταν διαπίστωσαν παραβιάσεις και καταχρήσεις. Πρόκειται συνεπώς για μια εθνικού χαρακτήρα κρατική-κυβερνητική πολιτική των ΗΠΑ.

Στη χώρα μας όμως -που ανήκε στην κατηγορία των πέντε χωρών, οι οποίες προσδιόριζαν τις τιμές των φαρμάκων πανευρωπαϊκά- και μόνο η ανακοίνωση των πρώτων πορισμάτων της έρευνας, μέσα από τη θεσμική-δικαστική διαδικασία, και η εν συνεχεία διαβίβαση της σχετικής δικογραφίας στη Βουλή προκάλεσε τη λυσσώδη αντίδραση των ενεχομένων, οι οποίοι ξεκίνησαν έναν πόλεμο εφ’ όλης της ύλης, εναντίον των μαρτύρων, της κυβέρνησης, των δικαστικών αρχών…

Κι όμως το σκάνδαλο είναι υπαρκτό και έχει παραγάγει ήδη συγκεκριμένα αποτελέσματα που έχουν αποτιμηθεί. Όλοι οι παράγοντες που αποτελούν την αλυσίδα συγκρότησης και λειτουργίας του είναι ορατοί και γνωστοί. Οι υπερτιμολογήσεις των φαρμάκων είναι δεδομένες και τα κέρδη που απεκόμισε η Novartis είναι υπολογισμένα με ακρίβεια. Οι δωροδοκίες και οι εξαγορές τόσο των κρατικών λειτουργών, των επιτροπών κοστολόγησης, του δικτύου των ιατρών που συνταγογραφούσαν μετ’ επιμελείας τα φάρμακα της εταιρείας είναι καταγεγραμμένα και γνωστά. Ακόμα και το ποσό των δωροδοκιών έχει προσδιορισθεί επακριβώς…

Πολιτικές ευθύνες και ενοχές
Ποιος είναι ο «άγνωστος Χ», η μεταβλητή της εξίσωσης του σκανδάλου; Η συμμετοχή ή μη πολιτικών προσώπων. Η διερεύνηση αυτής της πλευράς του σκανδάλου αποκτά ασφαλώς καίρια σημασία.
Είτε όμως αποδειχθεί με στοιχεία ότι ενέχονται πολιτικά πρόσωπα είτε όχι, στην ουσία το σκάνδαλο Novartis υπάρχει, εκτυλίσσεται και γιγαντώνεται εδώ και πολλά χρόνια και έχει στοιχίσει στον ελληνικό λαό το θηριώδες ποσό των 23 δισ. ευρώ.

Μπορεί κάποια ή και όλα τα πολιτικά πρόσωπα που περιλαμβάνονται στη δικογραφία να μη χρηματίσθηκαν, πράγματι.

Όμως τίποτα δεν αλλάζει ως προς τις ευθύνες τους για το οικονομικό, κοινωνικό και ηθικό έγκλημα που διαπράχθηκε. Είναι εξίσου ένοχοι, εξίσου υπεύθυνοι, εξίσου καταδικαστέοι.

Αυτοί, σε τελική ανάλυση, ενέκριναν ή και υπέγραφαν τις υπερτιμολογήσεις των φαρμάκων της Novartis. Αυτοί οι ίδιοι παρατηρούσαν αδιάφοροι να εκτινάσσεται στα ύψη το συνολικό κόστος των φαρμάκων από χρόνο σε χρόνο και να απομυζούνται συστηματικά οι μειωμένοι πόροι των ασφαλιστικών ταμείων.

Όταν κατέχεις το αξίωμα του υπουργού, του ανωτάτου κρατικού ή κυβερνητικού λειτουργού δεν μπορείς να επικαλείσαι ούτε την άγνοια, ούτε την αμέλεια, ούτε και την ανικανότητα… Γιατί οι επιπτώσεις των πράξεων και των επιλογών σου έχουν σοβαρές συνέπειες για μια ολόκληρη κοινωνία. Και απέναντι σ’ αυτήν την κοινωνία είσαι de jure και de facto ένοχος.

Όσοι σήμερα αναζητούν ως άλλοθι κάποιες θεωρίες συνομωσίας μεταξύ της ελληνικής κυβέρνησης, της δικαιοσύνης, του FBI και των αμερικανικών αρχών θα πρέπει να αναλογισθούν ότι η πραγματική συνομωσία ήταν εκείνη που οργανώθηκε σε στυλ μαφίας μεταξύ της Novartis, των υπεύθυνων αρχών και θεσμών που κοστολογούσαν τα φάρμακα, των εξωνημένων ιατρών που συνταγογραφούσαν κατ’ επιταγήν, των ΜΜΕ και των δημοσιογράφων που διαφήμιζαν επ’ αμοιβή τα φαρμακευτικά προϊόντα αλλά και πολύ πιθανώς και των πολιτικών που παρείχαν την πλήρη κάλυψη, που νομιμοποιούσαν σε πολιτικό επίπεδο τη δράση του ε­γκληματικού κυκλώματος, το οποίο δρούσε εν κρυπτώ και θησαύριζε σε βάρος μιας ολόκληρης κοινωνίας.

Αυτή ακριβώς η συνομωσία, η εγκληματική δράση έρχεται σήμερα στο φως. Γι’ αυτό και η απροκάλυπτη επίθεση, οι απειλές και οι ύβρεις που εκτοξεύονται επί 24ωρου βάσεως κατά των υπό προστασίαν μαρτύρων. Στόχος είναι να επικρατήσει η ομερτά, να κλείσουν τα στόματα, να ευτελισθούν ή και να αναιρεθούν οι καταθέσεις και τα πειστήρια των εγκλημάτων που συνετελέσθησαν.
Εάν υπάρχουν, πράγματι, πολιτικά πρόσωπα που ενέχονται σ’ αυτό το εγκληματικό, συνωμοτικό κύκλωμα, τότε ανήκει σ’ αυτούς ο τίτλος των νονών της εγκληματικής αυτής οργάνωσης και δράσης.

Η συσπείρωση του κυκλώματος της διαπλοκής
Στην περίπτωση του σκανδάλου της Novartis παρατηρούμε ένα φαινόμενο που το συναντήσαμε κατά τις δύο εκλογικές αναμετρήσεις του 2015 και -κατ’ εξοχήν- στην περίοδο του δημοψηφίσματος.
Όπως και στις προαναφερθείσες περιπτώσεις, έτσι και σήμερα υπάρχει μια διευρυμένη, μια πάνδημη συσπείρωση των συστημικών-διαπλεκομένων πολιτικοοικονομικών δυνάμεων που προσλαμβάνει ακραίες μορφές. Το σύνθημα είναι «αγώνας μέχρι τέλους», «ή αυτοί ή εμείς».

Πράγματι, η αντιπαράθεση έχει προσλάβει τον χαρακτήρα ιστορικής αναμέτρησης. Το σύστημα της διαπλοκής και οι κομματικοί του εκπρόσωποι αντιδρούν μ’ αυτόν τον ακραίο και απροσχημάτιστο τρόπο γιατί για πρώτη φορά αποδυναμώνονται ή και αποδομούνται στην πράξη οι παραεξουσίες τους, τα θεσμικά τους λημέρια, τα πολυπλόκαμα δίκτυα πρόσβασης και επιρροής τους στους κρατικούς μηχανισμούς, στην εκτελεστική, στη νομοθετική, στη δικαστική εξουσία.

Μέχρι τώρα ακούγονταν καταγγελίες και επικρίσεις ή διατυπώνονταν μομφές κατά των φορέων και των δραστηριοτήτων της διαπλοκής. Τώρα όμως αποκαθηλώνονται, ένα προς ένα, τα ερείσματα της άνομης εξουσίας τους. Οι τράπεζες δεν χορηγούν πλέον δανεικά κι αγύριστα, οι προμήθειες και οι εργολαβίες μειώθηκαν δραματικά, τα ΜΜΕ εντάσσονται υποχρεωτικά σε κανόνες και νόμους, ενώ η κυβερνητική εξουσία δεν είναι πλέον χειραγωγήσιμη ούτε το Κοινοβούλιο ψηφίζει νόμους που υπαγορεύουν οι φορείς της διαπλοκής… Αλίμονο αν καταρρεύσει και ο τελευταίος πυλώνας του συστήματος, τα κόμματα και τα πολιτικά πρόσωπα που υπηρέτησαν πιστά τα συμφέροντα του συστήματος, ιδιαίτερα κατά τη μνημονιακή περίοδο, στη διάρκεια της οποίας εξασφάλισαν μάλιστα την «αριστεία»…

ΝΔ – ΠΑΣΟΚ: Όμηροι του σκανδάλου
Γι’ αυτό και επιχειρείται να διαμορφωθεί μια ασπίδα προστασίας όσον αφορά τα πολιτικά πρόσωπα που περιλαμβάνονται στη δικογραφία, γεγονός που καθιστά τα κόμματα όμηρους των προσώπων αυτών αλλά και αποκαλύπτει ταυτόχρονα τους πραγματικούς εσωκομματικούς συσχετισμούς που διαμορφώνονται τόσο στη ΝΔ όσο και στο ΠΑΣΟΚ.

Στη ΝΔ, εδώ και καιρό, το δίδυμο Αντ. Σαμαρά – Άδ. Γεωργιάδη έχει αναλάβει ατύπως αλλά εμφανώς την πολιτική καθοδήγηση και διαμορφώνει την πολιτική ατζέντα και τις καθημερινές δράσεις της ΝΔ.

Το Σκοπιανό αποτέλεσε την αφορμή το δίδυμο αυτό να αναλάβει έναν εμφανή πρωταγωνιστικό ρόλο, σύροντας τον Κυρ. Μητσοτάκη στις επιλογές του.

Η πολιτικοϊδεολογική ταυτότητα της ΝΔ αποκρυσταλλώνεται σήμερα στο τρίπτυχο «νεοφιλελευθερισμός – Ακροδεξιά – εθνικισμός», δηλαδή σε μια σύνθεση των κεντρικών επιλογών του ΛΑΟΣ και της Πολιτικής Άνοιξης… Επειδή όμως το σκάνδαλο Novartis απειλεί σοβαρά το νεοδημοκρατικό στρατόπεδο, κάθε ρωγμή, κάθε αντίθεση, κάθε κριτική στο εσωτερικό του κόμματος συνιστά υπονομευτική δράση… Γι’ αυτό και αποκεφαλίσθηκε με συνοπτικές -και μη καταστατικά νόμιμες- διαδικασίες ο Ευ. Αντώναρος, ενώ μέσω αυτού εστάλη το μήνυμα στην καραμανλική πτέρυγα να μη διανοηθεί να ασκήσει οιανδήποτε κριτική αλλά να παραμένει στη σιωπή και στο περιθώριο, όπως άλλωστε πράττει μέχρι σήμερα.

Στο ΠΑΣΟΚ, το έτερο δίδυμο, οι Ευ. Βενιζέλος και Ανδρ. Λοβέρδος, υιοθέτησε μια ακραία τακτική απέναντι στο σκάνδαλο Novartis και έσυρε ολόκληρο το ΠΑΣΟΚ και την ηγεσία του στις επιλογές του.
Είναι προφανές ότι επειδή το σκάνδαλο Novartis θίγει τον σκληρό πυρήνα της διαπλοκής και των συστημικών κομμάτων, θα υπάρξουν σοβαρές αναταράξεις και ανακατατάξεις στο πολιτικό μας σύστημα και στους φορείς του.

Σήμερα το σκάνδαλο της Novartis φέρνει κοντά ΝΔ και ΠΑΣΟΚ και ομογενοποιεί σε μεγάλο βαθμό τις πολιτικές πρακτικές τους. Κοινή βάση άλλωστε των δύο αυτών κομμάτων είναι η ενσωμάτωσή τους στο συστημικό-διαπλεκόμενο στρατόπεδο αλλά και η αντι-ΣΥΡΙΖΑ πολιτική τους, που έχει προσλάβει βιωματικό, στρατηγικό χαρακτήρα.

Όμως βρισκόμαστε ακόμα στην αφετηρία των καταθέσεων και των αποκαλύψεων του διεθνούς αυτού σκανδάλου. Τις ουσιαστικές εξελίξεις θα καθορίσουν τα συγκεκριμένα στοιχεία, οι αποδείξεις, οι ορατές και καταγεγραμμένες ροές του μαύρου χρήματος. Εάν πράγματι τέτοιου είδους αποδεικτικά στοιχεία αφορούν συγκεκριμένα πολιτικά πρόσωπα, τότε θα επακολουθήσει πολιτικός σεισμός, πολλών μάλιστα Ρίχτερ…

Σε κάθε περίπτωση, ύψιστο δημοκρατικό καθήκον αποτελεί η νηφάλια, αντικειμενική και ακριβοδίκαιη αντιμετώπιση του προβλήματος και ο σεβασμός στη θεσμική-δικαιική τάξη. Ούτως ή άλλως, τα κόμματα, οι κυβερνήσεις, τα πολιτικά πρόσωπα που διαχειρίσθηκαν όλο αυτό το διάστημα τις αφανείς ή εμφανείς πτυχές της παράνομης αυτής δραστηριότητας έχουν τις δικές τους βαριές και απαράγραπτες ευθύνες.

Όμως, σε τελική ανάλυση, το σκάνδαλο Novartis αλλά και οι διαδικασίες αποκάλυψης και αντιμετώπισής του θα πρέπει να λειτουργήσουν σαν παράδειγμα, σαν μια ιστορική τομή, που θα οδηγήσει τους φορείς του πολιτικού συστήματος στον απεγκλωβισμό τους από τα κυκλώματα της διαπλοκής, της διαφθοράς και της άνομης συναλλαγής. Αυτή θα είναι τελικά και η πιο σημαντική συμβολή της αποκάλυψης του σκανδάλου Novartis. Άλλως και αυτό το σκάνδαλο θα περιορισθεί σε μια στείρα κομματική αντιπαράθεση που θα αφήσει αλώβητο τον ίδιο τον πυρήνα της παραγωγής των σκανδάλων.