Η Τουρκία του Ερντογάν και ο Ερντογάν των Τούρκων
Του
ΧΡΗΣΤΟΥ Θ. ΜΠΟΤΖΙΟΥ
Πρέσβη ε.τ.
Δεν έχουν περάσει ούτε τρεις μήνες από την επίσημη επίσκεψη που πραγματοποίησε στην Ελλάδα (7-8 Δεκεμβρίου 2017) ο Πρόεδρος της Τουρκικής Δημοκρατίας κ. Ταγίπ Ερντογάν. Αν και πολλοί, τότε, διερωτήθηκαν για το σκόπιμο μιας ελληνοτουρκικής συνάντησης, σε ανώτατο μάλιστα πολιτικό επίπεδο, τελικά εκτιμήθηκε ότι οι επαφές είναι προτιμότερες από την αποχή επικοινωνίας ή, χειρότερα ακόμα, την αντιπαράθεση. Οι συνομιλίες που είχε ο τούρκος Πρόεδρος με τον έλληνα ομόλογό του κ. Προκόπη Παυλόπουλο, τον πρωθυπουργό, τον αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης αλλά και το ήπιο κλίμα που επικράτησε κατά την επίσκεψή του στη Θράκη δημιούργησαν σε πολλούς την εντύπωση ότι τελικά η επίσημη επίσκεψη συνετέλεσε στη δημιουργία κλίματος συνεργασίας και αλληλοκατανόησης.
Οι εντυπώσεις αυτές ενισχύθηκαν και από το γεγονός ότι οι δηλώσεις του κ. Ερντογάν τόσο στην Αθήνα όσο και κατά την επιστροφή του στην Τουρκία ήσαν χαμηλών τόνων. Προς επιβεβαίωση του ηπίου κλίματος, ακολούθησε λίγες μέρες μετά συνάντηση στην Άγκυρα μεταξύ των γενικών γραμματέων των υπουργείων Εξωτερικών με αντικείμενο την προώθηση της διμερούς συνεργασίας. Εξάλλου είχε ανακοινωθεί ότι εντός του πρώτου εξαμήνου του 2018 θα πραγματοποιούνταν στην Ελλάδα η σύγκληση του Ανωτάτου Συμβουλίου Συνεργασίας σε επίπεδο πρωθυπουργών.
Αυτό το σχετικά αισιόδοξο κλίμα δεν διήρκεσε πολύ. Ακολούθησαν συχνές δηλώσεις τούρκων αξιωματούχων με αμφισβήτηση της ελληνικής κυριαρχίας επί των Ιμίων και άλλων βραχονησίδων, όπως και της ΑΟΖ μεταξύ Ελλάδος και Κύπρου. Τις φραστικές αντιπαραθέσεις ακολούθησε το προ ημερών σοβαρό επεισόδιο στο Αιγαίο, στη θαλάσσια περιοχή των Ιμίων και εντός των χωρικών μας υδάτων, με εμβολισμό, από τουρκική ακταιωρό, σκάφους του Λιμενικού Σώματος που εκτελούσε περιπολίες επίβλεψης διακίνησης προσφύγων και λαθρομεταναστών.
Η τουρκική πλευρά, διά στόματος του πρωθυπουργού κ. Γιλντιρίμ, επέδωσε την ευθύνη στην ελληνική πλευρά, η οποία είχε προβεί δήθεν σε σειρά προκλήσεων. Πρέπει να είναι κανείς πολύ αφελής για να δώσει πίστη σε μια τέτοια εκδοχή. Γιατί η αλήθεια είναι μόνο μία. Οι Τούρκοι με την προκλητική αυτή ενέργεια θέλησαν να αμφισβητήσουν και εμπράκτως τα ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα στην περιοχή των Ιμίων και μάλιστα εντός των χωρικών μας υδάτων.
Οι αντιδράσεις του εκπροσώπου του State Department όπως και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, διά του προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κ. Γιούνκερ, κινήθηκαν στη γραμμή των, γνωστών, ίσων αποστάσεων, με συστάσεις για αυτοσυγκράτηση και έκκληση να κατέβουν οι τόνοι. Από πλευράς των ΗΠΑ ανακοινώθηκε η πραγματοποίηση, εντός των προσεχών ημερών, επίσκεψης του υπουργού Εξωτερικών κ. Τίλερσον στην Άγκυρα, ο οποίος στα μέλη της αντιπροσωπείας που θα τον συνοδεύσουν συμπεριέλαβε και τον αμερικανό πρέσβη στην Αθήνα! Από τις αντιδράσεις ΗΠΑ και ευρωπαίων αξιωματούχων επιβεβαιώνεται ότι οι αντιλήψεις της Δύσης για την Τουρκία δεν έχουν, βασικά, αλλάξει. Κρίνουν ότι η Τουρκία γεωπολιτικά λειτουργεί, όπως ανέκαθεν, ως ανάχωμα μεταξύ Δύσης – Ανατολής. Εξάλλου σημαντικότατο ρόλο παίζουν και τα ισχυρά οικονομικά κι άλλα συμφέροντα σε μια χώρα των ογδόντα περίπου εκατομμυρίων.
Σε τι διαφέρει η Τουρκία του Ερντογάν από εκείνη των προκατόχων του; Ουσιαστικά σε τίποτα. Μια χώρα μεταξύ Ανατολής και Δύσης, και όχι μόνο γεωγραφικά. Γνωρίζει καλώς να παζαρεύει όπως και τις αδυναμίες των δυτικών. Ο εμβολισμός της ελληνικής ακταιωρού, οι δηλώσεις του ιδίου του Ερντογάν στην ΚΟ του κόμματός του ότι η Τουρκία μπορεί και είναι σε θέση να διεξάγει συγχρόνως δύο πολέμους κατά των Κούρδων αλλά και στο Αιγαίο δεν συνάδουν με αρχηγό κράτους συμμαχικής χώρας (ΝΑΤΟ) αλλά και υποψήφιας προς ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Δεν συμμερίζομαι την άποψη ότι το επεισόδιο με την ακταιωρό όπως και οι εμπρηστικές δηλώσεις του πρωθυπουργού και του ιδίου του Προέδρου της Τουρκικής Δημοκρατίας για πόλεμο στο Αιγαίο αποσκοπούν στην απόσπαση της προσοχής των πολιτών από τις απώλειες και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει ο Τουρκικός Στρατός στον πόλεμο κατά των Κούρδων. Ούτε επίσης ότι θέλουν να απομειώσουν την ανάδειξη της Ελλάδος σε παράγοντα στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, χάρη και στις γνωστές πρωτοβουλίες του έλληνα υπουργού των Εξωτερικών κ. Ν. Κοτζιά.
Πιστεύω ότι η Άγκυρα ενεργεί βάση συγκεκριμένου σχεδίου, της αμφισβήτησης δηλαδή του status quo στο Αιγαίο, όπως και αποτροπής δημιουργίας τετελεσμένων σε ό,τι αφορά τη διεξαγωγή έρευνας και πιθανής εκμετάλλευσης των πηγών ενέργειας στην υφαλοκρηπίδα μεταξύ Ελλάδας-Κύπρου-Αιγύπτου. Η διεκδίκηση βραχονησίδων, που αγγίζει τα όρια του γελοίου, εξυπηρετεί άλλες σκοπιμότητες και στόχους. Στο εσωτερικό της χώρας του ο κ. Ερντογάν ενσαρκώνει τον απόλυτο ηγέτη, τον σύγχρονο Σουλτάνο. Για τις δυτικές χώρες, μια τέτοια επιβολή στο πολιτικό σύστημα μιας χώρας ισοδυναμεί με de facto δικτατορία.
Ο κ. Ερντογάν προφανώς έχει πείσει τους συμπολίτες του ότι η χώρα τους αντιμετωπίζει σοβαρούς κινδύνους. Το φάσμα και ο εφιάλτης της δημιουργίας κουρδικής οντότητος νοτίως και ανατολικά των συνόρων τους τούς κατατρομάζει. Πολύ πιθανό να υπάρχει και αρκετή δόση αλήθειας στο ότι οι απειλές κατά της Ελλάδος και η άρνηση αποδοχής του status quo στο Αιγαίο να εντάσσονται και στη λογική να μετριαστεί ο αρνητικός αντίκτυπος για μειωμένη επιτυχία κατά των Κούρδων. Ωστόσο οι απειλές -και μάλιστα η έμπρακτη, με το επεισόδιο της ακταιωρού- πρέπει να προκαλέσουν στην χώρα μας συσπείρωση και συναινετικό πνεύμα σε όλα τα θέματα που συνδέονται με την άσκηση της εξωτερικής πολιτικής.
Παράλληλα, οφείλουμε να προβούμε σε συχνές και εμπεριστατωμένες ενημερώσεις των διεθνών οργανισμών, των κοινοτικών χωρών και άλλων γειτόνων μας σχετικά με την τουρκική επιθετικότητα και παραβατικότητα.
Ανάλογα με τις εξελίξεις και τη συμπεριφορά της Άγκυρας τους επόμενους μήνες, θα ήταν στο μεταξύ σκόπιμο να αναβληθεί, sine die, η σύγκληση του προβλεπόμενου Ανωτάτου Συμβουλίου Συνεργασίας Ελλάδας – Τουρκίας.