Σκοπιανό: Οι παρενέργειές του στο πολιτικό σύστημα
Του
ΜΕΝΕΛΑΟΥ ΓΚΙΒΑΛΟΥ
Αναπληρωτή καθηγητή Πολιτικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Αθηνών
Το Σκοπιανό, που εισέβαλε αιφνιδιαστικά τόσο στην πολιτική σκηνή όσο και στην ίδια τη ζωή και την καθημερινότητα των πολιτών, αποτελεί ένα crash test, μια κρίσιμη δοκιμασία για την αντοχή του πολιτικού μας συστήματος και την ικανότητα των κομματικών φορέων προκειμένου να αντιμετωπίσουν και να διαχειριστούν αποτελεσματικά ένα ιδιαίτερα κρίσιμο πρόβλημα, το οποίο εμφανίζεται ξανά σε μια δύσκολη συγκυρία για τη χώρα μας.
Μια πρώτη επισήμανση είναι ότι το σκοπιανό πρόβλημα, που χρονίζει εδώ και δεκαετίες, διαπερνά σήμερα οριζόντια ένα μεγάλο τμήμα του πολιτικού μας συστήματος. Δημιουργεί εντάσεις και αντιθέσεις στο εσωτερικό των περισσότερων κομμάτων και -άμεσα ή έμμεσα- οδηγεί σε αναδιατάξεις και επαναπροσδιορισμούς των σχέσεων -των συγκλίσεων ή και αποκλίσεων- που διαμορφώνονται μεταξύ τους. Κι αυτά τα φαινόμενα εμφανίζονται τόσο στο κυβερνητικό στρατόπεδο όσο και στον χώρο της αντιπολίτευσης.
Πρόκειται, άραγε, για προσωρινές ανακατατάξεις, που διαμορφώνονται λόγω της κρίσιμης συγκυρίας, ή βρισκόμαστε μπροστά σε ευρύτερες αλλαγές συμμαχιών και σχέσεων μεταξύ των κομμάτων, αλλαγές που έχουν μεσοπρόθεσμο -τουλάχιστον- χαρακτήρα;
Η απάντηση ή η πρόβλεψη σ’ ένα τόσο κρίσιμο ερώτημα είναι ιδιαίτερα δύσκολη. Κι αυτό γιατί, κατά πρώτον, οι ανακατατάξεις και οι επαναπροσδιορισμοί σ’ ένα πολιτικό σύστημα που διεμβολίσθηκε κυριολεκτικώς από τα Μνημόνια και τη νεοφιλελεύθερη στρατηγική, ένα τμήμα του οποίου κατέρρευσε, συνεχίζονται και σήμερα.
Κατά δεύτερον, το Σκοπιανό μεταφέρει την κομματική και πολιτική αντιπαράθεση από το οικονομικοκοινωνικό στο ιδεολογικό πεδίο, προσδίδοντάς της μάλιστα ευρύτερες εθνικές διαστάσεις. Αυτό το νέο πεδίο αντιπαράθεσης είναι ιδιαίτερα κρίσιμο. Γιατί αποκαλύπτει τις ουσιαστικές, τις θεμελιώδεις αλλαγές που έχουν συντελεσθεί τόσο στις πολιτικοϊδεολογικές ταυτότητες ορισμένων κομμάτων όσο και στην εκπροσώπηση των συμφερόντων που συνδέονται με τα κόμματα αυτά.
ΝΔ: Ακροδεξιός υπερσυντηρητισμός
Η Νέα Δημοκρατία και η ηγεσία της υιοθέτησαν, σχεδόν αυτόματα, την ακροδεξιά-εθνικιστική γραμμή, φυγομάχησαν και αρνήθηκαν να αντιμετωπίσουν το κρίσιμο πρόβλημα που ανέκυψε. Το Σκοπιανό εντάχθηκε, «αυτονόητα», από τον Κυρ. Μητσοτάκη και την ηγετική ομάδα της ΝΔ στο επιχειρησιακό οπλοστάσιο της ολομέτωπης επίθεσης για την ανατροπή της κυβέρνησης.
Η παρακαταθήκη των θέσεων του Κ. Καραμανλή και της παράταξης από το 2008, στην περίφημη Σύνοδο του Βουκουρεστίου, πετάχθηκε χωρίς περίσκεψη στα σκουπίδια, ενώ οι όποιες σοβαρές διαφοροποιήσεις και αντιδράσεις στο εσωτερικό της ΝΔ αντιμετωπίζονται από τον Κυρ. Μητσοτάκη με περιφρόνηση διά της απόλυτης σιωπής…
Η ακροδεξιά-υπερσυντηρητική μετατόπιση της ΝΔ προσλαμβάνει σήμερα την επίσημή της μορφή και ταυτόχρονα επιχειρείται να αναγνωρισθεί και να νομιμοποιηθεί και σε κοινωνικό επίπεδο.
Τη χρυσή ευκαιρία προσφέρουν για τον σκοπό αυτά τα συλλαλητήρια. Βεβαίως, στις εκδηλώσεις αυτές το πάνω χέρι έχουν οι εθνικιστικές οργανώσεις, η Χρυσή Αυγή, ο ΛΑΟΣ και ομάδες ιεραρχών (που «ευλογήθηκαν» μάλιστα και από τον ίδιο τον Ιερώνυμο). Όμως άτυπα επιδιώκεται από τον Κυρ. Μητσοτάκη να διαμορφωθεί μια υπόγεια, μια άτυπη συμμαχία, έστω και χαλαρή, που θα περιλαμβάνει το τρίπτυχο Εκκλησία – Χρυσή Αυγή – Νέα Δημοκρατία…
Ασφαλώς, ένα μεγάλο τμήμα της ελληνικής κοινωνίας δεν έχει συμβιβασθεί με τη λύση της διπλής ονομασίας, χωρίς να παραγνωρίζει ότι μια συμφωνία που θα αποτρέπει μέσα από συνταγματικές δεσμεύσεις τις αλυτρωτικές βλέψεις της FYROM θα διαμορφώσει μια νέα πραγματικότητα και θα ενισχύσει τη θέση της χώρας μας.
Αυτό ακριβώς το πατριωτικό αίσθημα επιχειρεί να μετατρέψει σε εργαλείο εξυπηρέτησης πολλαπλών σκοπιμοτήτων η ηγεσία της ΝΔ, διαμορφώνοντας το ευρύτερο μέτωπο με την Εκκλησία και την εθνικιστική ακροδεξιά.
Όμως οι επιλογές αυτές του Κυρ. Μητσοτάκη δημιουργούν εντάσεις και έντονες διαφοροποιήσεις στο εσωτερικό της ΝΔ, οι οποίες και δεν μπορούν να αγνοηθούν. Δεν πρόκειται απλώς για δηλώσεις που διατυπώνονται από σημαντικά στελέχη της ΝΔ και που εκφράζουν τη σαφή τους διαφοροποίηση.
Πρόκειται για το γεγονός ότι οι επάλληλοι πολιτικοί στόχοι, τους οποίους εμφανίζει ως ευχερώς επιτεύξιμους ο Κυρ. Μητσοτάκης, έχουν αποτύχει παταγωδώς.
Εάν πραγματοποιηθεί μάλιστα η ομαλή έξοδος από τα Μνημόνια, όπως δρομολογείται και από το ευρύτερο ευρωπαϊκό περιβάλλον, και εάν παράλληλα εξελιχθούν με θετικό τρόπο για τη χώρα μας οι διαπραγματεύσεις με τη FYROM, τότε ο Κυρ. Μητσοτάκης θα βρεθεί στο απόλυτο κενό όχι μόνο στην ευρύτερη πολιτική σκηνή της χώρας αλλά και στο εσωτερικό του ιδίου του κόμματός του.
Ο ίδιος ο Κυρ. Μητσοτάκης απέδρασε και αρνήθηκε να συμμετάσχει σε μια λύση για το Σκοπιανό… Ίσως σύντομα αντιληφθεί ότι το ίδιο του το κόμμα θα αναζητήσει λύση στο πρόβλημα ηγεσίας που αναπόφευκτα θα προκύψει για τη ΝΔ.
Κλονισμός του μετώπου ΝΔ – ΠΑΣΟΚ
Η ακροδεξιά-εθνικιστική απογύμνωση της ΝΔ και του Κυρ. Μητσοτάκη δημιούργησε αυτόματα ένα κενό στο μέτωπο της συμπόρευσης, της συνεκτικής συμμαχίας της ΝΔ με το ΠΑΣΟΚ και με τα κεντρώα σχήματα, μιας συμμαχίας που έχει θέσει ως στρατηγικό στόχο την ανατροπή της κυβέρνησης και την κατάρρευση του ΣΥΡΙΖΑ.
Τόσο το ΠΑΣΟΚ όσο και το Ποτάμι είναι υποχρεωμένα, για λόγους αυτοσυντήρησης, να διαχωρίσουν -στο έναν ή στον άλλο βαθμό- τη θέση τους από τον ακροδεξιό-εθνικιστικό εξτρεμισμό του Κυρ. Μητσοτάκη.
Κάποιοι αναφέρονται σε βαρύνουσα ρήξη και σε πλήρη απομόνωση του Κυρ. Μητσοτάκη από τους μέχρι τώρα συμμάχους του. Προεκτείνουν μάλιστα τις εκτιμήσεις και τις προβλέψεις τους προδιαγράφοντας την προοπτική μιας επερχόμενης συμμαχίας τμημάτων της Κεντροαριστεράς και του Κέντρου με τον ΣΥΡΙΖΑ, ακόμα και σε κυβερνητικό επίπεδο…
Εκτιμούμε ότι οι προσεγγίσεις αυτές είναι μάλλον βιαστικές και μετέωρες. Το αντι-ΣΥΡΙΖΑ μέτωπο και η στρατηγική κατάρρευσης της κυβέρνησης ούτε έχει εγκαταλειφθεί ούτε έχει απομειωθεί… γι’ αυτό και θα ενεργοποιηθεί όταν το Σκοπιανό απολέσει την πρωτοκαθεδρία του από την πολιτική ατζέντα.
Παρόμοιου τύπου αναπροσανατολισμοί της Κεντροαριστεράς και του Κέντρου είναι δυνατόν να σημειωθούν μετά την έξοδο από τα Μνημόνια και τη δρομολόγηση μιας αυτόνομης και αυτοδύναμης -στο μέτρο του ρεαλισμού- πορείας της χώρας, με ορίζοντα μάλιστα το τέλος του 2018 και τις αρχές του 2019.
Τριγμοί στο κυβερνητικό στρατόπεδο
Είναι γεγονός ότι το Σκοπιανό και κυρίως η ονοματοθεσία της FYROM δοκιμάζει το κυβερνητικό στρατόπεδο και τους ίδιους τους ΑΝΕΛ.
Θα πρέπει να επισημάνουμε ότι η συμπόρευση και συμμαχία μεταξύ του ΣΥΡΙΖΑ και των ΑΝΕΛ εδραιώθηκε πάνω σε δύο βάθρα: Το πρώτο αφορούσε και αφορά την αποτροπή των ακραίων επιπτώσεων των μνημονιακών πολιτικών και την έξοδο της χώρας από τα μνημονιακά προγράμματα. Το δεύτερο έχει ως απόλυτο στόχο τη σύγκρουση και ρήξη με το πολυπλόκαμο σύστημα της διαπλοκής και της διαφθοράς, που απομυζά και ιδιοποιείται παρανόμως ένα σοβαρό τμήμα του εθνικού και κοινωνικού πλούτου. Σ’ αυτή την ευρεία κοινωνικοοικονομική και πολιτική βάση δεν υπάρχουν ούτε ρωγμές ούτε διαφοροποιήσεις.
Ασφαλώς, στα καθαρώς ιδεολογικά θέματα υπήρξαν και υπάρχουν εγγενείς και σημαντικές διαφοροποιήσεις μεταξύ ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, γνωστές και παραδεκτές άλλωστε από την πρώτη στιγμή.
Πράγματι, σε ένα τόσο κρίσιμο εθνικό-πολιτικό ζήτημα όπως είναι το Σκοπιανό οι διαφοροποιήσεις αυτές μπορούν να προκαλέσουν προβλήματα. Όμως δεν μπορούν και δεν πρόκειται να διαταράξουν την κυβερνητική πορεία, ούτε να αναπροσανατολίσουν τους βασικούς προγραμματικούς της στόχους.
ΝΔ: Ο κίνδυνος διαρροών προς το Κέντρο
Η σημερινή ηγεσία της ΝΔ, έχοντας ήδη ενσωματωθεί οριστικά στην ακροδεξιά-υπερσυντηρητική στρατηγική, οδηγείται ιστορικά στην απομόνωση και στο αδιέξοδο.
Ο Κυρ. Μητσοτάκης θέλει να ερμηνεύσει τα συλλαλητήρια ως λαϊκές συγκεντρώσεις και να διαμορφώσει ένα ευρύ κοινωνικό-εκλογικό ακροατήριο, που θα συμπεριλάβει ψηφοφόρους της Χρυσής Αυγής και των ακραίων εθνικιστικών αντιλήψεων καθώς και τμήματα του λαού της Εκκλησίας, που κατευθύνονται και χειραγωγούνται πολλές φορές από υπερσυντηρητικούς ή και ακροδεξιούς ιεράρχες.
Όμως ταυτόχρονα ο Κυρ. Μητσοτάκης αποκλείει και απωθεί ένα σοβαρό τμήμα της κεντροδεξιάς πτέρυγας της ΝΔ και την πλειοψηφία των μετριοπαθών-συντηρητικών μεσαίων στρωμάτων, που αποστρέφονται τους εξτρεμισμούς, την Ακροδεξιά, την πατριδοκαπηλία, τον στείρο εθνικισμό.
Αυτά τα στρώματα είναι πολύ πιθανόν να αναζητήσουν μετριοπαθείς λύσεις εντός του συστήματος και να στραφούν προς τα σχήματα του Κέντρου και του ΠΑΣΟΚ, που άλλωστε έχουν πιστοποιήσει εδώ και καιρό τη νομιμοφροσύνη τους προς τα συστημικά συμφέροντα και τις φιλελεύθερες-αγοραίες οικονομικές επιλογές…
Όλες αυτές οι σκέψεις και προσεγγίσεις οδηγούν στο συμπέρασμα ότι οι όποιες αλλαγές και ανακατατάξεις δεν πρόκειται να κινηθούν σε μια ευθύγραμμη, ευκόλως προβλέψιμη, πορεία αλλά διανοίγονται πολλά -και αντιφατικά μεταξύ τους- ενδεχόμενα.
Σε κάθε περίπτωση, θα επικρατήσει εκείνος που διαθέτει στρατηγική και σχέδιο και έχει τη βούληση να προχωρήσει. Η ΝΔ και ο Κυρ. Μητσοτάκης επιχειρούν να συγκροτήσουν πολιτική μέσα από τη συγκυρία, γι’ αυτό και εισπράττουν αλυσιδωτές αποτυχίες… Συνακόλουθα και η τακτική «ακροδεξιότερα, Κυριάκο», που επισημοποιήθηκε τώρα, δεν πρόκειται να έχει καλύτερη τύχη από τις προηγούμενες -τυχοδιωκτικού χαρακτήρα στη βάση τους- επιλογές.