Προτρεπτικά ή αποτρεπτικά τα συλλαλητήρια για εύρεση λύσης στο θέμα της ονομασίας της ΠΓΔΜ;

Του
ΧΡΗΣΤΟΥ Θ. ΜΠΟΤΖΙΟΥ
Πρέσβη ε.τ.

-Τι μπορεί να αποφέρει η συνάντηση Τσίπρα – Ζάεφ στο Νταβός;

Παρά το γεγονός ότι το λεγόμενο «Μακεδονικό» ουσιαστικά χρονολογείται πριν και από τους Βαλκανικούς Πολέμους, το πρόβλημα οξύνθηκε σε μεγάλο βαθμό το 1991 με την ανακήρυξη της «Δημοκρατίας της Μακεδονίας» από τον Κίρο Γκλιγκόροφ. Και δεν ήταν μόνο η ονομασία που προκάλεσε τις έντονες αντιδράσεις της Ελλάδας. Μαζί με την ονομασία επιβαρυντικές ήταν και οι συνταγματικές διατάξεις όπως και το σύμβολο (σημαία), ο δεκαεξάκτινος ήλιος της Βεργίνας, που εξέφραζε και έμπρακτα τον σφετερισμό της ιστορικής και πολιτιστικής κληρονομιάς της ελληνικής Μακεδονίας.

Οι αντιδράσεις της τότε ελληνικής κυβέρνησης όπως και τα ογκώδη συλλαλητήρια στη Θεσσαλονίκη και σε άλλες ελληνικές πόλεις μετέφεραν προς τα Σκόπια και αλλού ένα σαφές μήνυμα ότι δεν θα γινόταν ανεκτή η συμπεριφορά των Σκοπίων. Όμως ο τρόπος που εκδηλώνονταν οι αντιδράσεις μας μεταφραζόταν, λανθασμένα, ως εθνικιστική έξαρση. Έλειπαν, δυστυχώς, οι ψύχραιμες και εμπεριστατωμένες θέσεις και η τακτική ενημέρωση της κοινής γνώμης, των ξένων κυβερνήσεων όπως και διεθνών οργανισμών για το βάσιμο και δίκαιο των ελληνικών αντιδράσεων.

Ο γράφων ομιλεί μετά λόγου γνώσεως για τις ελλειμματικές οδηγίες που ελάμβαναν οι ελληνικές πρεσβείες και οι διπλωματικές αντιπροσωπείες, που καλούνταν να ενημερώσουν τα υπουργεία Εξωτερικών και άλλους δημόσιους φορείς. Γενικά στις αντιδράσεις μας υπήρχε υψηλή δόση συναισθηματισμού που απομείωνε την ιστορική και πολιτική αλήθεια των θέσεών μας. Κάτι ανάλογο είχε συμβεί μισό, σχεδόν, αιώνα πριν, με τον αγώνα των Ελληνοκυπρίων. Θα πρέπει να λέγονται και οι αλήθειες για τις πραγματικές διαστάσεις του αποκαλούμενου «Μακεδονικού» και τι ακριβώς διακυβεύεται για τα ελληνικά εθνικά συμφέροντα.

Σε ό,τι αφορά τη Μακεδονία ως ενιαία γεωγραφική περιοχή πρέπει να κάνουμε διάκριση μεταξύ της ιστορικής Μακεδονίας, που καταλαμβάνει το βόρειο τμήμα της ελληνικής επικράτειας και διαχρονικά ονομάζεται Μακεδονία, από τα υπόλοιπα τμήματα που σήμερα περιλαμβάνονται στην ΠΓΔΜ και τη Βουλγαρία. Ιστορική, επίσης, αλήθεια αποτελεί και το γεγονός ότι δεν υπήρξε ποτέ «μακεδονικός» λαός. Οι αρχαίοι Μακεδόνες ήσαν ελληνικά φύλα, όπως και οι Αθηναίοι, οι Σπαρτιάτες, οι Μεγαρείς, οι Θετταλοί, οι Μολοσσοί κ.ο.κ. Κάτι αντίστοιχο ίσχυσε και για την μετα-αναγεννησιακή Ιταλία, με τους Γενουάτες, Βενετσιάνους, Φλωρεντίνους, Σικελούς κ.ά.

Όμως όλοι τους ήταν και αισθάνονταν Ιταλοί. Οι σημερινοί Σκοπιανοί, κατά παραδοχή και του ίδιου του Κίρο Γκλιγκόροφ, είναι Σλάβοι που εγκαταστάθηκαν στη νότια βαλκανική περιοχή μεταξύ του 6ου και 7ου μ.Χ. αιώνα. Επίσης, είναι γεγονός ότι δεν υφίσταται «μακεδονική» γλώσσα, όπως δεν υφίσταται καναδέζικη, αυστραλιανή, νεοζηλανδέζικη, αμερικάνικη παρά μόνο η αγγλική. Όπως η γλώσσα των Καναδών και των άλλων πρώην αγγλικών κτήσεων είναι η αγγλική, για τους Σκοπιανούς είναι η βουλγαροσλαβική διάλεκτος.

Ο μύθος του «Μακεδονισμού» και του «μακεδονικού έθνους», καλλιεργήθηκε και γαλούχησε πολλές γενεές της γειτονικής μας χώρας, για πολλούς λόγους, και εξηγείται μόνο όταν μελετηθεί η πολύπαθη ιστορία των λαών της βαλκανικής χερσονήσου. Επί Γκρούεφσκι εντάθηκε ο σφετερισμός του όρου «Μακεδονία» και «Μακεδόνες», με παράλληλη διακόσμηση της πρωτεύουσας των Σκοπίων με προτομές και αγάλματα ιστορικών προσώπων που ανήκουν στην ελληνική ιστορία και πολιτιστική κληρονομιά. Οι ακρότητες του Γκρούεφσκι, όσο και αν ηχεί παράξενα, έχουν και τη θετική τους πλευρά. Αποτελούν ένα ισχυρό αποδεικτικό όπλο για την ελληνική διπλωματία, ως απτή απόδειξη του σφετερισμού της ελληνικής ιστορικής και πολιτιστικής κληρονομιάς της Μακεδονίας.

Στη συνάντηση, την Τετάρτη 24 Ιανουαρίου, μεταξύ του έλληνα και του σκοπιανού πρωθυπουργού, κ. Αλ. Τσίπρα και Ζ. Ζάεφ, στο Νταβός της Ελβετίας, πιθανότατα θα συζητήθηκαν εν εκτάσει όλα τα προβλήματα που έχουν ανακύψει στις διμερείς σχέσεις εξαιτίας του σκοπιανού αλυτρωτισμού. Ο έλληνας πρωθυπουργός στις δηλώσεις του μετά το πέρας της συνάντησης τάχθηκε υπέρ μιας σύνθετης ονομασίας που να ισχύει έναντι όλων (erga omnes).

Επίσης τόνισε ότι πρέπει να απαλλαγεί η γειτονική χώρα από τις αλυτρωτικές συνταγματικές της διατάξεις προκειμένου να προχωρήσει η ευρωπαϊκή ενταξιακή πορεία και η ένταξη στο ΝΑΤΟ. Πρέπει όμως, συνέχισε, να βρούμε λύση στο σύνολο των ανοικτών θεμάτων. Ο κ. Ζάεφ από την πλευρά του προανήγγειλε τη μετονομασία του αεροδρομίου των Σκοπίων από «Μέγας Αλέξανδρος» σε «Κίρο Γκλιγκόροφ», όπως και της κεντρικής οδικής αρτηρίας, που θα μετονομασθεί σε λεωφόρο Φιλίας και Συνεργασίας. Μπορεί, βέβαια, τα αναγγελθέντα μέτρα από πλευράς του σκοπιανού πρωθυπουργού να χαρακτηρισθούν ως ήσσονος και όχι ουσιαστικής σημασίας αλλά και να μεταφρασθούν ως παραδοχή ότι οι αρχικές ονομασίες σφετερίζονταν την ελληνική ιστορική παράδοση.

Οι δύο πρωθυπουργοί ανήγγειλαν τη συνέχιση των διαπραγματεύσεων για την εύρεση λύσης για την ονομασία με μεσολαβητή των Ηνωμένων Εθνών τον Μάθιου Νίμιτς. Κατά εκτίμηση πολλών, η μέχρι τούδε θητεία δεν πρέπει να θεωρείται και ιδιαίτερα επιτυχής. Μάλιστα, η πρόσφατη αναφορά του σε τυχαία συνάντηση στην Νέα Υόρκη με «μακεδόνα» κρίνεται ως ηχηρό ατόπημα. Οι συνομιλίες πάντως αναβαθμίζονται σε επίπεδο υπουργών Εξωτερικών. Από ελληνικής εσωτερικής πλευράς και από τις μέχρι στιγμής αντιδράσεις πολιτικών κομμάτων και άλλων φορέων η εικόνα δεν είναι και τόσο ενθαρρυντική. Λείπει η απαιτούμενη ομοψυχία και το αναγκαίο συναινετικό πνεύμα, όπως απαιτούν οι περιστάσεις. Ωσάν να μην έχουμε διδαχθεί τίποτα από τα μαθήματα και παθήματα του παρελθόντος.

Στο μεταξύ, μετά το συλλαλητήριο της Κυριακής 21 Ιανουαρίου στη Θεσσαλονίκη αναμένεται και αντίστοιχο στην Αθήνα στις 4 Φεβρουαρίου. Δεν είμαστε κατά των συλλαλητηρίων, ιδιαίτερα όταν αυτά έχουν παλλαϊκό χαρακτήρα. Ούτε είναι πρέπον να στοχοποιούνται a priori πρόσωπα ή οργανώσεις όταν ο σκοπός των συλλαλητηρίων είναι αποκλειστικά να εκφραστούν οι ανησυχίες και οι ευαισθησίες των πολιτών σε θέματα εθνικής σημασίας. Αρκεί βέβαια τα συλλαλητήρια να είναι αυθόρμητα και να μην εκτρέπονται προς άλλες κατευθύνσεις και για την εξυπηρέτηση άλλων στόχων. Δεν πρέπει να ξεχνιέται και η γνωστή ρήση του Κωνσταντίνου Καραμανλή: «Εξωτερική πολιτική με συλλαλητήρια δεν γίνεται».

Ο πολιτικός ρεαλισμός και οι διεθνείς συγκυρίες επιτάσσουν να επιδιωχθεί η επίλυση όσων προβλημάτων επιδρούν, άμεσα ή έμμεσα, στη εθνική μας κυριαρχία και εδαφική ακεραιότητα όπως και στην ιστορική και πολιτιστική μας κληρονομιά. Οι μεγαλύτερες προκλήσεις προέρχονται εξ ανατολών.