Μήπως είναι καιρός να δούμε τα πράγματα αλλιώς;
Οι τράπεζες θα βρίσκονται στο κέντρο της οικονομικής κρίσης σε Ελλάδα και Ευρώπη και το 2018. Η άρνηση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας να παρατείνει την ένταξη καλυμμένων τραπεζικών ομολόγων στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης μετά τον Φλεβάρη του 2018 είναι η καλύτερη απόδειξη. Τα καλυμμένα τραπεζικά ομόλογα, δηλαδή ομόλογα έκδοσης των εμπορικών τραπεζών σε αντιστοιχία με κρατικά ομόλογα ανάλογης αξίας και λήξης, ήταν ο τρόπος αντιμετώπισης των αναγκών των ιταλικών τραπεζών από τον κρατικό προϋπολογισμό της χώρας, με την αρωγή μάλιστα της Κεντρικής Τράπεζας. Τι έκαναν οι Ιταλοί; Εκχωρούσαν κρατικά ομόλογα στις τράπεζές τους και αυτές με τη σειρά τους προχωρούσαν σε έκδοση εταιρικών ομολόγων ίσης αξίας. Το γεγονός ότι τα ομόλογα αυτά θα μπορούσε να τα αγοράσει η ΕΚΤ, μέσω του προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης, έκανε τις σχετικές εκδόσεις δελεαστικές και έκρυβε κάτω από το χαλί το πρόβλημα κεφαλαιακής επάρκειας που αντιμετωπίζουν οι ιταλικές τράπεζες. Αντίστοιχη προσπάθεια έκανε και ελληνική συστημική τράπεζα, όπως μας πληροφορεί η ιστοσελίδα Capital. Όμως, σύμφωνα με τις πληροφορίες της ίδιας ιστοσελίδας, παρά την τεχνικά άρτια πρόταση που υπεβλήθη, η σχετική αίτηση υπαγωγής στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης αναμένεται να απορριφθεί.
Η αγωνία της κυβέρνησης και των τραπεζών για στήριξη του ελληνικού τραπεζικού συστήματος από την ΕΚΤ είναι εύλογη. Με δεδομένη τη θέση της τελευταίας για μαζικούς πλειστηριασμούς ακινήτων, οι εμπορικές τράπεζες βρίσκονται μπροστά στο ενδεχόμενο αναγνώρισης σημαντικών ζημιών λόγω μείωσης των τιμών. Αντίστοιχα αντιμετωπίζουν την πιθανότητα περαιτέρω επιδείνωσης των δεικτών ρευστότητάς τους εάν αποκτήσουν οι ίδιες τα ακίνητα στην αξία του υπολοίπου του δανείου, όπως έχει συμβεί σε αρκετές περιπτώσεις.
Το πρόβλημα όμως δεν σταματά εδώ. Το υψηλό ποσοστό «κόκκινων» δανείων αυξάνει τις προβλέψεις που πρέπει να λάβουν οι τράπεζες και επί των ενήμερων δανείων, βάσει της εφαρμογής του IFRS 9, που ισχύει από 1/1/2018. Το Διεθνές Λογιστικό Πρότυπο 9 (IFRS 9) προβλέπει ότι με βάση την πιθανότητα ένα δάνειο να καταστεί προβληματικό, βάσει των ιστορικών στοιχείων, θα πρέπει να ληφθούν στον παρόντα χρόνο προβλέψεις απομείωσης της αξίας του καθώς και της αξίας δανείων της ίδιας κατηγορίας. Σημαντικές ζημίες λόγω πλειστηριασμών και προβλέψεις λόγω IFRS 9 σημαίνει νέα ανάγκη ανακεφαλαίωσης, που θα οδηγήσει είτε σε αύξηση του δημοσίου χρέους είτε σε «κούρεμα» καταθέσεων.
Είναι προφανές ότι το υψηλό δημόσιο χρέος, λόγω και της χρηματοδότησης του τραπεζικού συστήματος από τον κρατικό προϋπολογισμό, δεν επιτρέπει στην κυβέρνηση να αισιοδοξεί για καθαρή έξοδο από το Μνημόνιο. Το αντίθετο μάλιστα, θέτει εν αμφιβόλω τη συνέχιση της αποδοχής των ελληνικών ομολόγων ως ενέχυρο από την ΕΚΤ. Στο πλαίσιο των Μνημονίων, η ΕΚΤ αποδεχόταν τα ελληνικά ομόλογα ως ενέχυρο «κατ’ εξαίρεση». Η πράξη εξαίρεσης, το περιβόητο waiver, ισχύει όσο ισχύει η εγγύηση των ελληνικών ομολόγων από τον ESM, δηλαδή όσο ισχύει το Μνημόνιο. Ο μόνος τρόπος να παραταθεί είναι η θέσπιση πιστωτικής γραμμής στήριξης, όπως πρότεινε ο κ. Στουρνάρας. Πρόκειται στην ουσία για ένα νέο Μνημόνιο με όρους, δείκτες και μέτρα, ανεξάρτητα από το εάν θα γίνεται χρήση της πιστωτικής γραμμής.
Κοντολογίς, η ανάγκη χρηματοδότησης των τραπεζών οδήγησε σε αύξηση του δημοσίου χρέους κατά 30% περίπου (100 δισ. συνολικά), που καθιστά τις επιδιώξεις της κυβέρνησης για καθαρή έξοδο από το Μνημόνιο όνειρο θερινής νύχτας. Αν μάλιστα τα stress tests του Φεβρουαρίου/Μαρτίου 2018 αναδείξουν σημαντικές νέες κεφαλαιακές ανάγκες για τις τράπεζες, πράγμα διόλου απίθανο, οι πολιτικές εξελίξεις θα είναι αναπόφευκτες.
Σε αυτό το πλαίσιο, οι ενέργειες της κυβέρνησης να περάσει τα προαπαιτούμενα, να παραδώσει τον ορυκτό πλούτο της χώρας και να υποταχθεί στις επιδιώξεις των Αμερικάνων στην περιοχή είναι εγκληματικές. Παίρνει αντιλαϊκά μέτρα αλλά και οριστικές αποφάσεις για σημαντικά ζητήματα, όπως οι ιδιωτικοποιήσεις, χωρίς καμιά εξασφάλιση στο θέμα των τραπεζών και του δημοσίου χρέους, με μοναδικό αντάλλαγμα την παραμονή της για λίγο ακόμη στην εξουσία. Στην ουσία, από το 2008 και μετά, η χώρα παραμένει υπό την ομηρία της αστικής της τάξης, που προσπαθεί απεγνωσμένα να μας πείσει ότι το μνημονιακό αδιέξοδο είναι για το καλό μας.
Στο μεσοδιάστημα έχουμε βιώσει την αποτυχία και τη λαίλαπα τριών Μνημονίων με τέσσερις διαφορετικές κυβερνήσεις (συμπεριλαμβανομένης και της κυβέρνησης Παπαδήμου). Την ίδια στιγμή οι εγχώριοι θιασώτες αυτής της πολιτικής έχουν πληρωθεί τα δημόσια έργα, έχουν προσποριστεί τεράστιες αμοιβές ως στελέχη τραπεζών και οργανισμών και μας έχουν φορτώσει τις ζημίες των επιχειρήσεών τους είτε μέσω των τραπεζών είτε απευθείας. Μήπως είναι καιρός να δούμε τα πράγματα αλλιώς;