It takes two to tango: Αλληλεγγύη και υπευθυνότητα
Υπό
JOHN GALT
Η περίοδος Ιούλιος 2015 – Αύγουστος 2018 είναι μια ιστορική περίοδος για την Ευρωζώνη και την ευρωπαϊκή κοινοπολιτεία. Το ενδιαφέρον της περιόδου που ατυχώς συνδέεται με τη χώρα μας θα αποτελέσει την επισφράγιση μιας ευρωπαϊκής αρχής. Ανεξάρτητα από τις θεσμικές δεσμεύσεις που αναλαμβάνουν οι χώρες-μέλη μιας οικονομικής ή και πολιτικής συνεργασίας, αυτή καθαυτή η έννοια της εθνικής συνεργασίας, και γιατί όχι συμβίωσης, απαιτεί αλληλεγγύη. Ανεξαρτήτως από το πόσα μέλη αποτελείται η συμβίωση, ανεξάρτητα από τα χαρακτηριστικά των μελών της σύμπραξης, αυτή καθαυτή η απόφαση για συμβίωση δεσμεύει όλα τα μέρη με έναν ηθικό κανόνα. Όπως μας υποδεικνύει και το Συμβούλιο της Επικρατείας, είτε θρησκευτικός, είτε πολιτικός, είτε με σύμφωνο συμβίωσης έχουν δεσμευτεί τα μέρη, ο γάμος είναι γάμος.
Η αλληλεγγύη συνιστά τον συνδετικό κρίκο των μερών και συντηρεί τη συνοχή της ομάδας και πάει χέρι χέρι με την υπευθυνότητα. Δεν υπάρχει αλληλεγγύη χωρίς υπευθυνότητα και δεν υπάρχει υπευθυνότητα χωρίς αλληλεγγύη. Εκτός κι αν η ανεύθυνη πλευρά θεωρεί ότι είναι δικαίωμά της να είναι ανεύθυνη και απαιτεί την αλληλεγγύη των άλλων ακριβώς γιατί είναι ανεύθυνη. Κλασική φράση, που εκφράζει απόλυτα τη σχέση ανευθυνότητας και αλληλεγγύης, είναι η φράση της μάνας προς τον πατέρα: «Έλα τώρα, πώς κάνεις έτσι, παιδί είναι».
Πολιτικοί φορείς δεν μπορούν να θεωρηθούν παιδιά. Το πρώτο εξάμηνο λοιπόν του 2018, η κυβέρνηση αλλά και τα κόμματα της αντιπολίτευσης θα βρεθούν αντιμέτωπα με ένα ξεκάθαρο δίλημμα. Ή θα ζητήσουν για τέταρτη φορά την αλληλεγγύη των εταίρων ή δεν θα τη ζητήσουν. Στη δεύτερη περίπτωση οφείλουμε να εξηγήσουμε ότι ως χώρα-μέλος της Ευρωζώνης αντιλαμβανόμαστε τους εθνικούς περιορισμούς των υπολοίπων, ζητάμε όμως κι εκείνοι να αντιληφθούν τους δικούς μας περιορισμούς, αποδεχόμενοι μια αυτόνομη διαχείριση των κοινών μας. Η αλληλεγγύη εκ μέρους των εταίρων μας θα αιτηθούμε να εκφραστεί ως υποχρέωση να κατανοήσουν και να αποδεχτούν την εθνική μας βούληση.
Καμιά χώρα-μέλος, είτε της Ευρωζώνης είτε, ακόμη περισσότερο, της Ευρώπης, δεν μπορεί να μας εμποδίσει σ’ αυτήν μας την επιλογή. Και δεν μπορεί γιατί κάθε μέλος της ευρωπαϊκής οικογένειας, όταν αποφασίζει να γίνει μέλος, δεν χάνει την εθνική του κυριαρχία. Άλλο το «ανήκουμε στην Ευρώπη ως έθνος» κι άλλο το «ανήκουμε στην Ευρώπη ως κράτος».
Μεταφράζοντας την κλασική αγγλική φράση του τίτλου -«για το ταγκό χρειάζονται δύο»-, είναι προφανές ότι τη στιγμή εκείνη όλοι ανεξαιρέτως θα προβληματιστούν. Χορεύεις με κάποιον που δεν γνωρίζει να χορεύει και μπορεί να σε πατάει στον κάλο ή όχι; Κι αν, για αλληλεγγύη, έχεις ήδη χορέψει μαζί του στους προηγούμενους ρυθμούς, έχοντας την ψευδαίσθηση ότι μπορεί να μάθει τα βήματα και να μη σε πατήσει, αλλά απέτυχες στην πρόβλεψη, θα το ξαναδοκιμάσεις τώρα, που γνωρίζεις τι σε περιμένει;
Δύσκολα μπορούμε να προβλέψουμε το αποτέλεσμα. Εκείνο όμως που μπορούμε να κάνουμε είναι να βάλουμε τη λογική να λειτουργήσει. Η υπευθυνότητα και των δύο μερών απαιτεί αποδοχή της εθνικής κυριαρχίας. Όπως δεν μπορούν να μας δεσμεύσουν, έτσι και δεν μπορούμε να τους δεσμεύσουμε. Η εθνική κυριαρχία όμως σε ευρωπαϊκό επίπεδο καλύπτει μια συγκεκριμένη ευθύνη. Όλοι αναγνωρίζουν και τιμούν το γεγονός ότι για κάθε μέλος η αλληλεγγύη απαιτεί όλες οι υπεύθυνες κυβερνήσεις να τηρούν τις έξι βασικές ευθύνες της οικονομικής ισοτιμίας. Ποιες είναι αυτές;
Το κάθε κράτος-μέλος οφείλει να προσδιορίζει βασικούς, εθνικούς οικονομικούς κανόνες που να μην έρχονται σε σύγκρουση και να είναι αλληλέγγυοι προς τους κανόνες των υπολοίπων. Παρεμβαίνουμε με τον ίδιο τρόπο όταν η αγορά αποτυγχάνει, εξασφαλίζουμε υγιή ανταγωνισμό, ελέγχουμε τα μονοπώλια με έναν συγκεκριμένο τρόπο, επιτηρούμε κοινά το χρηματοπιστωτικό σύστημα, δημιουργούμε συντονισμένες και ισορροπημένες ευκαιρίες για όλους τους πολίτες, και αναδιανέμουμε πόρους μέσα από το φορολογικό σύστημα και όχι με παροχές. Αν δεν θέλεις να υπηρετείς αυτές τις αρχές ως μέλος, δεν είσαι αλληλέγγυος και δεν ανήκεις στην Ένωση.
Η φράση όμως «υπηρετείς συγκεκριμένες αρχές» συνεπάγεται υπευθυνότητα. Και εδώ γεννάται το θέμα. Η χώρα μας ανέλαβε κάποιες υποχρεώσεις. Όχι γενικές και αόριστες αλλά συγκεκριμένες και σαφείς. Η χώρα μας δεσμεύτηκε να εφαρμόσει συγκεκριμένες και αναγκαίες για τη συμβίωση διαρθρωτικές αλλαγές. Όλες αποσκοπούσαν στην εξασφάλιση των κανόνων και αρχών της κοινοπολιτείας. Δυστυχώς, για πολλούς συμπολίτες μας, αυτοί οι κανόνες ήταν γραμμένοι σε μάρμαρο. Δεν είναι υπό αμφισβήτηση ή υπό αίρεση. Ισχύουν και θα ισχύουν όσο υπάρχει Ένωση. Αν δεν κατάλαβαν κάποιοι αυτήν τη θέση, δεν φταίνε οι υπόλοιποι. Αν όμως ήταν υπεύθυνοι πολιτικοί και αξιωματούχοι, που νόμιζαν ότι η πολιτική ανευθυνότητα είναι απεριόριστη, έκαναν λάθος.
Η άλλη πλευρά τους πίστεψε. Η άλλη πλευρά υπεχώρησε και έδειξε αλληλεγγύη. Υπεχώρησε ως προς τον χρόνο εφαρμογής και ως προς τους περιορισμούς που προέκυψαν στην εφαρμογή των αναγκαίων μεταρρυθμίσεων, λόγω των πολιτικών αλλαγών. Τους πατήσαμε πολλές φορές τους κάλους, τους κάναμε να δεχτούν καθυστερήσεις, διαπραγματεύσεις για αδιαπραγμάτευτες αρχές, ζητήσαμε να κάνουν τους χαζούς στη χρηματοπιστωτική μας αναξιοπιστία και τους τυφλούς στην επιχειρηματική μας ζέση. Όμως, από το να κάνεις τον χαζό ή τον τυφλό μέχρι να δεχθείς ότι είσαι χαζός και τυφλός υπάρχει μεγάλη απόσταση. Σύντομα η κυβέρνηση και σύσσωμη -πλην ΚΚΕ- η αντιπολίτευση θα βρεθούν προ ενός ξεκάθαρου ερωτήματος που θα μας τεθεί. Το τρίτο Μνημόνιο τελειώνει. Η αλληλεγγύη εκ μέρους των εταίρων στο θέμα της αναδιάρθρωσης και της εξασφάλισης της χαμηλού κόστους εξυπηρέτησης του δημοσίου χρέους έχει ολοκληρωθεί. Διέγραψαν χρέος και ανέλαβαν να το αναχρηματοδοτήσουν με κάτω του κόστους για εμάς νέο δανεισμό. Ζήτησαν σε αντάλλαγμα να εφαρμοστούν και να τηρηθούν κάποιοι συγκεκριμένοι κανόνες καλής συμβίωσης. Για να συμβιώσουμε, μας είπαν πρέπει να ισχύουν συγκεκριμένα και αδιαπραγμάτευτα μέτρα.
Ήρθε η ώρα να κάνουμε λογαριασμό ως προς την αμοιβαιότητα στην τήρηση των κανόνων αλληλεγγύης. «Εμείς βλέπουμε», θα πουν, «ότι και για τα απλά της δικής μας λογικής, π.χ. Ελληνικό, εσείς φέρεστε ανεύθυνα. Επειδή, λοιπόν, όπως λέτε και στη γλώσσα σας ‘‘το δις εξαμαρτείν ουκ ανδρός σοφού’’, μήπως είναι καιρός να τελειώνουμε τη σχέση μαζί σας; Μήπως είναι καιρός το σύμφωνο συμβίωσης να μετατραπεί σε διαζύγιο; Και πάλι φίλοι θα είμαστε».