Η κυριαρχία της Καταλονίας στις κάλπες της 21ης Δεκεμβρίου

Του
ΓΕΡΑΣΙΜΟΥ ΠΟΤΑΜΙΑΝΟΥ

Την 21η Δεκεμβρίου, ο Πουτζδεμόν και τα κόμματα που στήριζαν την τελευταία περιφερειακή κυβέρνηση της Καταλονίας έχουν μια ευκαιρία. Η καθαίρεση της εκλεγμένης κυβέρνησης, η μεταφορά της μισής καταλανικής κυβέρνησης στις Βρυξέλλες, η άρνηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης να διαμεσολαβήσει μεταξύ Μαδρίτης και Βαρκελώνης και η δυσκολία σχηματισμού κυβέρνησης στη Γερμανία, είναι εξελίξεις που αναδεικνύουν την πολιτική διαχείριση της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε θέμα ιδιαίτερης κρισιμότητας.

Η άρση του καθεστώτος αυτονομίας της Καταλονίας έφερε στην επιφάνεια προβλήματα που υπάρχουν εδώ και χρόνια. Παρά το γεγονός ότι η αυτοδιάθεση των λαών είναι μία από τις αρχές του Καταστατικού Χάρτη του ΟΗΕ, δεν αποτελεί κανόνα του διεθνούς δικαίου. Είναι προφανές, επομένως, ότι η αυτοδιάθεση της Καταλονίας δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή από την ισπανική συνταγματική τάξη. Κατ’ επέκταση, από την πλευρά της τυπικής νομιμότητας, το θέμα της Καταλονίας είναι εσωτερικό θέμα της Ισπανίας.

Είναι φυσικό ότι αυτήν την άποψη εφαρμόζει και η ηγεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, παρά το γεγονός ότι δεν έκανε το ίδιο στην περίπτωση της Κροατίας στην πρώην Γιουγκοσλαβία. H EE συμμερίζεται όμως και τον συνταγματικό αυταρχισμό του Ραχόι. Το άρθρο 2 του ισπανικού Συντάγματος, που καθορίζει την αδιαίρετη ενότητα του κράτους, καθιστά την απόσχιση παράνομη. Δεν προσφέρει όμως δικαιολογητική βάση στην κυβέρνηση να ακυρώσει την απόφαση των Καταλανών για ανεξαρτησία, παρά μόνο αφού έχει ληφθεί αυτή η απόφαση. Μπορούσε λοιπόν να ακυρώσει την απόφαση της Καταλανικής Βουλής, που όρισε πως το «ΝΑΙ» στο δημοψήφισμα οδηγεί σε άμεση διακήρυξη ανεξαρτησίας. Δεν μπορούν όμως να τεκμηριωθούν στις διατάξεις του Συντάγματος η απαγόρευση του δημοψηφίσματος και της σύγκλισης του Καταλανικού Κοινοβουλίου. Παραβιάσθηκε το δικαίωμα στην ειρηνική συνάθροιση και την ελευθερία της έκφρασης, δύο δικαιώματα που προστατεύονται από τα άρθρα 10 και 11 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, το άρθρο 2 της Συνθήκης της Λισαβόνας και τη Χάρτα Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων της Ένωσης.

Η παραβίαση αυτών των αρχών περιβλήθηκε τον μανδύα της νομιμότητας, διότι ο Ραχόι χρησιμοποίησε αποφάσεις του Συνταγματικού Δικαστηρίου. Αφού όμως αυτές οι αποφάσεις είναι σε αντίθεση με την ευρωπαϊκή και διεθνή νομοθεσία αλλά και το ισπανικό Σύνταγμα, η διεθνής κοινότητα και ιδιαίτερα η Ευρωπαϊκή Ένωση μπορούσε να καταγγείλει αυτές τις δράσεις της ισπανικής κυβέρνησης. Ιδιαίτερα επειδή βασική δημοκρατική αρχή είναι ότι η λύση των πολιτικών προβλημάτων πρέπει να γίνεται με τη συνεννόηση των εκλεγμένων αντιπροσώπων και όχι μέσω δικαστηρίων.

Ποιο είναι όμως το βασικό ζητούμενο για τις κοινωνίες και τις εθνότητες της Ευρώπης; Είναι οι οικονομικές προσδοκίες ή ο έλεγχος της εξουσίας, δηλαδή η κυριαρχία, η ανάγκη συμμετοχής στις αποφάσεις που αφορούν τη μοίρα τους; Ο τρόπος με τον οποίο θα διαχειριστούν την εξέλιξη αυτή οι ευρωπαϊκές ηγεσίες, την ώρα που επιδιώκουν να προωθήσουν την ενοποίηση της Ευρώπης με καθεστώς πολλαπλών ταχυτήτων, είναι το τεράστιο πολιτικό διακύβευμα της περιόδου.

Στο μεταξύ, ο Ραχόι, θεωρώντας πως το θέμα είναι απλά οικονομικό, σκοπεύει να δελεάσει τμήμα των αυτονομιστών, προσφέροντας το ίδιο φορολογικό καθεστώς με αυτό των Βάσκων, προσπαθώντας να τους αποσπάσει από το κοινό μέτωπο. Μετά την 21η Δεκεμβρίου οι εξελίξεις θα δείξουν αν το πρόβλημα είναι μόνο οικονομικό ή αφορά, πολύ περισσότερο, την αγνόηση της δημοκρατικής αρχής και του αιτήματος εθνικής κυριαρχίας.