«Να λείπει το βύσσινο»
Υπό
JOHN GALT
Την περασμένη Πέμπτη, σε συνέντευξη Τύπου, ο κεντρικός τραπεζίτης της Ευρώπης κ. M. Draghi επισήμανε ότι «εναπόκειται εντελώς στα χέρια της ελληνικής κυβέρνησης να αποφασίσει αν χρειάζεται τέταρτο πρόγραμμα». Ο πρωθυπουργός, σε ερώτηση δημοσιογράφου που αφορούσε τη δήλωση αυτή του M. Draghi, απάντησε: «Να λείπει το βύσσινο». Ήταν απόλυτα λογική η θέση. Η επιλογή της κυβέρνησης είναι τόσο διαυγής όσο και η διατύπωση «καθαρή έξοδος από τα Μνημόνια τον Αύγουστο του 2018 και μετά αυτοδύναμη ανάπτυξη».
Για καλή μου τύχη, τη στιγμή που άκουγα τη δημόσια δήλωση του κ. πρωθυπουργού βρέθηκα να διαβάζω ένα εντυπωσιακό βιβλίο που μόλις κυκλοφόρησε στην Αμερική και αφορά τον ρόλο των οικονομικών στην επίτευξη του σκοπού των κοινωνικών επιστημών. Σκοπός που δεν είναι άλλος από τη σύγκλιση του ατομικού «εγώ» με το κοινό «θέλω». Ο συνειρμός ήταν στιγμιαίος. Αν το εθνικό και κοινό «θέλω», όπως εκφράζεται από τον κ. πρωθυπουργό σε μια πρόταση ενός εταίρου, όπως ο κ. Draghi, είναι «να λείπει το βύσσινο» ή, διαφορετικά, «αρκετά μέχρι σήμερα», πώς είναι δυνατόν ένας απλός παρατηρητής και ταυτόχρονα ερευνητής των οικονομικών δεδομένων να μπορεί να παρέμβει στη «δημόσοφο» αυτοπεποίθηση και γνώση του πρώτου στην ιεραρχία πολιτειακού παράγοντα της χώρας.
Αν δεν κάνω λάθος, άλλωστε, ήταν ο Immanuel Kant που είχε πει πολύ απλά ότι «στο βασίλειο των στόχων τα πάντα έχουν είτε τιμή είτε αξιοπρέπεια». Και σε τελική ανάλυση αυτό μας έλεγε και ο κ. πρωθυπουργός. Αν είναι να πληρώσουμε την «τιμή» ενός τετάρτου Μνημονίου, ας ζήσουμε με αξιοπρέπεια μια καθαρή έξοδο. Γιατί, όμως, έπρεπε να πληρώσουμε την τιμή του τρίτου Μνημονίου επί δυόμισι χρόνια και τώρα να λέμε τη φράση που δεν είπαμε τον Ιούλιο του 2015;
Δεν ήταν αυτή η φράση που μας είχε προτείνει ο κ. Βαρουφάκης τότε; Δεν είχαμε τα capital controls που μας προστάτευαν; Δεν είχαμε ανάπτυξη κοντά στο μηδέν, όπως έχουμε και τώρα; Δεν μας ζητήθηκε με δημοψήφισμα η γνώμη μας και θριαμβευτικά απαντήσαμε «να λείπει το βύσσινο»; Δεν θα μπορούσαμε από τότε να διαχειριστούμε, εθνικά ελεύθεροι, τα οικονομικά και στρατηγικά μας θέματα χωρίς εμπόδια; Γιατί πήγαμε σε εκλογές με τη σύμφωνη γνώμη των κομμάτων της αντιπολίτευσης, όταν και αντίθετος στα Μνημόνια ήταν ο λαός και η κυβερνητική πλειοψηφία ήταν ενισχυμένη με ισχυρά κομματικά στελέχη, όπως όλοι όσοι αποχώρησαν από τον ΣΥΡΙΖΑ προεκλογικά; Βελτιώθηκε κοινωνικά κάτι που δεν υπήρχε τότε; Ή μήπως το ποτήρι ξεχείλισε και δεν αντέχει άλλο η εθνικά υπερήφανη πολιτική μας ηγεσία;
«Υπάρχουν τρεις τρόποι να γράφεις περί τα οικονομικά», λέει ένας μεγάλος και συμπαθής στην αριστερή μας κυβέρνηση οικονομολόγος, ο Paul Krugman. Η γραφή «τύπου Ελληνικά», η γραφή «πάνω-κάτω» και η γραφή «αεροδρομίου». Τα «ελληνικού τύπου» οικονομικά είναι καλά διατυπωμένα θεωρητικά και με μαθηματική θεμελίωση. Τα «πάνω-κάτω» οικονομικά κείμενα είναι αυτά που βρίσκουμε στα φύλλα των εφημερίδων ή στις συνομιλίες οικονομολόγων στις εκπομπές της τηλεόρασης.
Είναι αυτά τα οικονομικά που οι περισσότεροι άνθρωποι νομίζουν ότι κάνουν οι οικονομολόγοι. Τέλος, τα οικονομικά «των αεροδρομίων» είναι εκείνα τα βιβλία των οικονομικών που τα βρίσκει κανείς στα βιβλιοπωλεία των αεροδρομίων, π.χ., «Πώς να γίνετε πλούσιος σε δέκα ημέρες» ή το «Adults in the room» του κ. Γιάνη Βαρουφάκη. Είτε αισιόδοξα είτε απαισιόδοξα, τα οικονομικά «του αεροδρομίου», λέει ο Krugman, «έχουν συνήθως πλάκα, σπανίως είναι καλά πληροφορημένα και ποτέ δεν είναι για να τα παίρνεις στα σοβαρά».
Η αναφορά στο βιβλίο του Γ. Βαρουφάκη έγινε γιατί τα οικονομικά του θα μπορούσαν να αποτελέσουν τη θεμελίωση της φράσης του κ. πρωθυπουργού. Όπως ο κ. πρωθυπουργός, με μία φράση του, έτσι κι ο αγαπητός καθηγητής του ΕΚΠΑ, με οικονομικά «αεροδρομίου», εξέφρασε τη θέση «ευχαριστούμε, δεν θα πάρουμε άλλο».
Το ανέκδοτο της ιστορίας είναι βέβαια ότι το ίδιο είπε και ο κ. Draghi, όπως και πολλοί καλοθελητές των ελληνικών συμφερόντων (βλέπε, για παράδειγμα, «προσωρινή έξοδος από το ευρώ», «ήταν λάθος που μπήκε στο ευρώ η Ελλάδα», «το χρέος δεν είναι βιώσιμο», «αν δεν υπάρχει μείωση του χρέους, δεν υπάρχει σωτηρία» κ.ά). Σε τι διαφέρουν οι προηγούμενες φράσεις από το «να λείπει το βύσσινο» των Τσίπρα – Βαρουφάκη.
Η μεγάλη επιτυχία της πρόσφατης οικονομικής επιστήμης είναι αυτή που επιβεβαίωσε μια κυρίαρχη πλέον οπτική θεώρηση της οικονομικής συμπεριφοράς. Η θέση, που δεν την αμφισβητεί κανένας σοβαρός οικονομολόγος σήμερα, είναι αυτή που θέλει τις αποφάσεις των οικονομικών παραγόντων (άτομα, επιχειρήσεις, οργανωμένες ομάδες και κράτη) να μην προσδιορίζονται αποκλειστικά και μόνο από το τι είδαν και έκαναν στο παρελθόν αλλά και τι νομίζουν για το μέλλον. Όλα αυτά μαζί, προσδοκίες, εκτιμήσεις, γνώσεις, απόψεις, θέσεις, ψευδαισθήσεις κ.λπ., διαμορφώνουν το αν θα μας λείπει ή δεν θα μας λείπει το βύσσινο αύριο. Δεν βλέπω, πριν αποφασίσω, το παρελθόν, αλλά συνυπολογίζω τις εκτιμήσεις μου για το μέλλον.
Και επειδή, στην τελική, ο πρωθυπουργός είναι αυτός που αποφασίζει για όλους μας, του υπενθυμίζουμε τους στίχους του Κ. Καβάφη («Che fece… il gran rifiuto»):
«Σε μερικούς ανθρώπους έρχεται μία μέρα που πρέπει το μεγάλο Ναι ή το μεγάλο το Όχι να πούνε. Φανερώνεται αμέσως όποιος τόχει έτοιμο μέσα του το Ναι και λέγοντάς το πέρα, πηγαίνει στην τιμή και στην πεποίθησί του. Ο αρνηθείς δεν μετανιώνει. Αν ρωτιούνταν πάλι, όχι θα ξανάλεγε. Κι όμως τον καταβάλλει εκείνο τ’ όχι -το σωστό- εις όλην την ζωή του».
Είναι πολύ απλό λοιπόν. Οι δικές μας προσδοκίες για το αν θα λείπει ή όχι το βύσσινο δεν έχουν σημασία. Εμείς θα δεχτούμε και θα υποστούμε τα αποτελέσματα των συγκεκριμένων επιλογών. Όσοι όμως γνωρίζουν έστω και λίγα «ελληνικά οικονομικά» (κατά Krugman) και μπορούν να επηρεάσουν τις προσδοκίες των τελικών φορέων λήψης αποφάσεων, όπως του κ. πρωθυπουργού, αντί να τον αφήνουν να αποφασίζει στις Βρυξέλλες, όπως τον Ιούλιο του 2015, ας του διατυπώσουν επιστημονικά την οικονομική και κοινωνική σημασία της απάντησής του προς τον κ. Draghi. Εκτός αν κι αυτοί ετοιμάζονται να αποχωρήσουν από τη θέση τους, μαζί μ’ εκείνους που πριν από λίγο καιρό θριαμβολογούσαν για την επικείμενη έξοδο της χώρας στις αγορές αλλά ήδη ανακοίνωσαν την αποχώρησή τους.