Η τριμερής συνάντηση Ελλάδος
– Κύπρου – Αιγύπτου στη Λευκωσία

Γράφει ο
ΠΕΡΙΚΛΗΣ  ΝΕΑΡΧΟΥ
Πρέσβυς ε.τ.

Η μετάβαση του ίδιου του Προέδρου της Αιγύπτου, Στρατάρχη Αλ Σίσι, στη Λευκωσία έχει από μόνη της πολύ ιδιαίτερη σημασία. Αυτή είναι ακόμη μεγαλύτερη μέσα στη σημερινή συγκυρία των εξελίξεων στη Μέση Ανατολή και των ενεργειακών εξελίξεων στην Ανατολική Μεσόγειο.

Οι γεωπολιτικές εξελίξεις στη Μέση Ανατολή σημαδεύονται, κατά πρώτο λόγο, από την ήττα των ακραίων Ισλαμιστών στη Συρία και στο Ιράκ, μετά την αποφασιστική παρέμβαση της Ρωσίας, σε συμμαχία με το Ιράν και τη Χεσ­μπολάχ του Λιβάνου. Η Συρία δεν έχει επανέλθει ακόμη στην προηγούμενη κατάσταση. Απομένει, στο στρατιωτικό επίπεδο, ο θύλακας της Ιντλίμπ, ο οποίος ελέγχεται ακόμη από την πρώην Ισλαμιστική οργάνωση Σαπχάτ Αλ Νούσρα, που μεταλλάχθηκε ονομαστικά για να πάρει, προφανώς, αποστάσεις από τη δυσώνυμη μητρική οργάνωση Αλ Κάι­ντα. Η Σαπχάτ Αλ Νούσρα είχε στην αρχή του πολέμου της Συρίας στενές σχέσεις με την Άγκυρα, οι οποίες, βεβαίως, δεν έπαψαν να υπάρχουν. Η Άγκυρα όμως, μετά την ανάδυση του Κουρδικού παράγοντα στη Συρία και τις σχέσεις που ανέπτυξε με τους Αμερικανούς στον πόλεμο κατά του ISIS, έκανε μεταστροφή στην πολιτική της και προσέγγισε τη Μόσχα για να εκβιάσει αλλαγή της Αμερικανικής πολιτικής στο Κουρδικό.

Η προσέγγιση με τη Μόσχα έφερε σε αμηχανία την Τουρκική πολιτική στην Ιντλίμπ, όπου προσπαθεί να ισορροπήσει τη νέα της πολιτική με τις παλαιές της συμμαχίες αλλά και με τις βλέψεις της στη Συρία. Τις τελευταίες δεν μπόρεσε να τις προωθήσει με τους παλαιούς συμμάχους της. Ελπίζει όμως ότι, μέσα από τον ρόλο της Τριμερούς Συνεργασίας, με βάση τη Συμφωνία της Αστάνα (Ρωσία, Τουρκία, Ιράν) για αποκλιμάκωση στη Συρία, θα μπορέσει, με την ανοχή της Ρωσίας, να ενισχύσει τη θέση της στη ΒΔ Συρία και να αποτρέψει την αυτονομία των Κούρδων. Η Ρωσία, πάντως, κατέστησε σαφές, όπως και οι ΗΠΑ, ότι δεν επιθυμεί Τουρκική παρέμβαση στο Κουρδικό κα­ντόνι του Αφρίν.

Μια δεύτερη, πολύ σημαντική γεωπολιτική εξέλιξη στην περιοχή είναι η νέα μορφή που έχει πάρει η αντιπαράθεση μεταξύ Σαουδικής Αραβίας και Ιράν. Η Σαουδική Αραβία, που είχε πρωτοστατήσει στον πόλεμο της Συρίας μαζί με το Κατάρ και την Τουρκία, αναγκάσθηκε να αναδιπλωθεί από τη Συρία και να επιδιώξει καλές σχέσεις και με τη Μόσχα. Αντιθέτως, βοηθούντος και του πολέμου στην Υεμένη, εντείνει τις σχέσεις της με το Ιράν, προσδίδοντας τη φορά αυτή όχι μόνο θρησκευτικό ανταγωνισμό μεταξύ Σουνιτών και Σιιτών, αλλά, επίσης, εθνικό ανταγωνισμό μεταξύ Περσών και Αράβων. Ένα σχετικά νέο στοιχείο της αντιπαραθέσεως αυτής είναι η απροκάλυπτη προσέγγιση με το Ισραήλ, με κοινό παρονομαστή την εχθρότητα προς το Ιράν.

Η Σαουδική Αραβία συγκλονίζεται εν τω μεταξύ από εσωτερικές εξελίξεις, που ισοδυναμούν με ανακτορική επανάσταση, η έκβαση της οποίας δεν θα επηρεάσει μόνο τη Σαουδική Αραβία αλλά ολόκληρο τον Αραβικό κόσμο. Στην αντιπαράθεση της Σαουδικής Αραβίας με το Ιράν ενεπλάκη αιφνιδίως και ο Λίβανος, για τον οποίο έχει ιδιαίτερη ευαισθησία επίσης το Ισραήλ. Σαουδική Αραβία και Ισραήλ συμπίπτουν στην εκτίμηση ότι ο Σιιτικός διάδρομος από το Ιράν μέχρι τον Λίβανο, μέσω Συρίας, είναι οδυνηρή συνέπεια της ήττας στον πόλεμο της Συρίας. Η Σαουδική Αραβία ανέλαβε, λόγω των σχέσεών της με τον Λιβάνιο πρωθυπουργό Χαρίρι, να ασκήσει πίεση για την αλλαγή κυβερνήσεως στον Λίβανο και την περιθωριοποίηση της Χεσμπολάχ.

Ο καθένας όμως γνωρίζει ότι η προώθηση ενός τέτοιου στόχου θα οδηγούσε τον Λίβανο σε ένα νέο και ενδεχομένως πολύ χειρότερο εμφύλιο πόλεμο. Έσπευσαν γι’ αυτό τόσο ο Γάλλος Πρόεδρος Μακρόν όσο και ο Αιγύπτιος Πρόεδρος Στρατάρχης Αλ Σίσι να διαμεσολαβήσουν για την ανάκληση της παραιτήσεως από τον πρωθυπουργό Χαρίρι, που είχε εξαγγείλει όταν βρισκόταν στη Σαουδική Αραβία, ώστε να επιστρέψει ως πρωθυπουργός στον Λίβανο. Θετική ήταν στο θέμα αυτό, σε συνεργασία με τις δύο άλλες χώρες, και η εμπλοκή της Κύπρου.

Κοντά σ’ αυτές τις εξελίξεις και τεκτονικές ανακατατάξεις, υπάρχει βεβαίως και το μεγάλο θέμα των ενεργειακών πόρων της Ανατολικής Μεσογείου. Η συγκυρία προσφέρεται, κατά μοναδικό τρόπο, στην Ελλάδα και την Κύπρο, για να ενισχύσουν τη θέση τους και να προωθήσουν την εκμετάλλευση των δύο αντιστοίχων ΑΟΖ. Η Τουρκία έχει αναγάγει σε πρώτιστο θέμα τις παράνομες και παράλογες διεκδικήσεις της στην ΑΟΖ της Κύπρου και της Ελλάδος και υπολογίζει ότι με την ενίσχυση της στρατιωτικής της ισχύος θα μπορέσει να επιβάλει τις διεκδικήσεις της.

Οι ευνοϊκές συνθήκες για την Ελληνική πλευρά δεν αφορούν μόνο την πρωτοφανή ένταση μεταξύ Τουρκίας και ΗΠΑ αλλά σε μικρότερο βαθμό και μεταξύ Τουρκίας και Ευρώπης. Αφορούν επίσης την έντονη αντι-Τουρκική στάση τόσο του Ισραήλ όσο και της Αιγύπτου. Η στάση του πρώτου εξηγείται από τη σύγκρουση στο θέμα των Κούρδων αλλά και της επιδιωκόμενης από την Άγκυρα συμμαχίας με το Ιράν. Εξηγείται επίσης από την Ισλαμιστική μετεξέλιξη της Τουρκίας, υπό την επιρροή του Προέδρου Ερντογάν, και από τις μεγαλεπήβολες ηγεμονικές φιλοδοξίες της για την Ανατολική Μεσόγειο. Προφανώς, το Ισραήλ δεν θα ήθελε να εξαρτήσει στρατηγικά τα αποθέματα του φυσικού αερίου του με αγωγό προς την Ευρώπη, μέσω Τουρκίας. Προτιμά σαφώς τον αγωγό Ανατολικής Μεσογείου, ο οποίος έχει την υποστήριξη και της Ευρωπαϊκής Ενώσεως.

Το Κάιρο πνέει μένεα επίσης κατά της Άγκυρας και ειδικά κατά του Προέδρου Ερντογάν, γιατί αυτός εξακολουθεί να υποστηρίζει απροκάλυπτα τους Αδελφούς Μουσουλμάνους. Ο «υπουργός Εξωτερικών» του ψευδοκράτους στην Κύπρο Ερτουγρούλογλου κατήγγειλε τον Πρόεδρο Σίσι, με την ευκαιρία της Τριμερούς στη Λευκωσία, ως «σφετεριστή» της εξουσίας. Την ίδια καταγγελία απηύθυνε και προς τον Πρόεδρο Αναστασιάδη, υπαινισσόμενος μονοπώληση της εξουσίας στην Κύπρο από τους Ελληνοκυπρίους, αποσιωπώντας την Τουρκική κατοχή.

Η Τριμερής της Λευκωσίας είχε δύο απτά αποτελέσματα. Η Αίγυπτος συμφώνησε, πρώτον, να κατασκευασθεί υποθαλάσσιος αγωγός, ο οποίος θα μεταφέρει το φυσικό αέριο του κοιτάσματος Αφροδίτη της Κύπρου σε ένα από τα δύο μεγάλα κέντρα υγροποιήσεως της Αιγύπτου. Συμφώνησε, δεύτερον, στην προώθηση του μεγάλου έργου ηλεκτρικής διασυνδέσεως Ασίας, Αφρικής, Ευρώπης, μέσω της Κύπρου (Asia, Africa, Europe Interconnector). Πρόκειται για ένα έργο πολύ μεγάλης σημασίας, παράλληλο προς τον East Med και το παρόμοιο έργο που συνδέει με τις τρεις ηπείρους το Ισραήλ.

Το θέμα ΑΟΖ δεν λύθηκε ακόμη. Οι συνθήκες όμως που έχουν διαμορφωθεί είναι πολύ ευνοϊκές για την επίλυσή του και η Ελλάδα δεν πρέπει να χάσει την ευκαιρία.