Πολύ κακό για το τίποτα;

Του
ΧΡΗΣΤΟΥ Θ. ΜΠΟΤΖΙΟΥ
Πρέσβη ε.τ.

Τα παρεπόμενα του καταλανικού δημοψηφίσματος για ανεξαρτησία

Oι Ισπανοί είναι πολύ συμπαθής και θαυμαστός λαός, με ουσιαστική συνεισφορά στην κοινή ευρωπαϊκή ιστορία και τον πολιτισμό. Συνεισφορά τόσο στη διαμόρφωση της Ευρώπης όσο και στον τομέα των γραμμάτων και της τέχνης. Ποιος δεν έχει διαβάσει τον «Δον Κιχώτη» του Θερβάντες, το όνομα του οποίου είναι συνδεδεμένο και με την Ελλάδα, λόγω της συμμετοχής του στην ιστορική Ναυμαχία της Ναυπάκτου (Lepanto) τον Οκτώβρη 1571, μια αποφασιστικής σημασίας αναμέτρηση μεταξύ της χριστιανικής Ευρώπης με τον οθωμανικό Ισλαμισμό.

Θα συνέχιζε, άραγε, η Ιταλική Αναγέννηση αν οι συνασπισμένες δυνάμεις του Πάπα, της Βενετίας και της Ισπανίας και οι χιλιάδες έλληνες ναυτικοί από τα Ιόνια Νησιά είχαν ηττηθεί στη Ναύπακτο;

Η Ισπανία προσέφερε στην ανθρωπότητα και άλλους μεγάλους συγγραφείς και καλλιτέχνες, όπως ο Λόρκα, οι Πικάσο, Νταλί, Μιρό και πολλοί άλλοι… Βέβαια, οι ισπανοί conquistadores βαρύνονται για τις ακρότητες που διέπραξαν σε βάρος των γηγενών της Κεντρικής και Νότιας Αμερικής, με καταστροφές μεγάλων αρχαίων πολιτισμών και μνημείων.

Σε αντιστάθμισμα, δίδαξαν και επέβαλαν τον Χριστιανισμό στους παγανιστικούς γηγενείς λαούς και μαζί με τους Πορτογάλους τις λατινογενείς τους γλώσσες, που έκτοτε αποτελούν lingua franca σε όλες τις χώρες της περιοχής.

Στο σημερινό ισπανικό κράτος υπάρχουν και φυγόκεντρες δυνάμεις, όπως οι Βάσκοι, που διαφέρουν ως προς τη γλώσσα και τη φυλετική προέλευση από τους άλλους ισπανικούς πληθυσμούς. Αλλά και οι Καταλανοί διεκδικούν μια ιδιαιτερότητα έναντι των άλλων Ισπανών, αλλά ιστορικά δεν αποτέλεσαν ποτέ χωριστό κράτος ή οντότητα.

Το δικτατορικό καθεστώς του Φράνκο, με τον απηνή διωγμό πολλών Καταλανών που συμπορεύτηκαν κατά τα χρόνια του εμφυλίου πολέμου με τις δημοκρατικές δυνάμεις, ενίσχυσαν τα αισθήματα της ιδιαιτερότητας σε σημείο να δημιουργηθεί ένας έντονος εθνικισμός που τον ενίσχυε και η καταλανική διάλεκτος, που, κατά τους ειδικούς, δεν αφίσταται ουσιαστικά της κοινής ισπανικής.

Τα παραπάνω στοιχεία συνετέλεσαν στη διαμόρφωση μιας χωριστής ταυτότητας και επέτρεψαν η Καταλονία να διέπεται από ένα καθεστώς διοικητικής και πολιτικής αυτονομίας, εντός όμως των πλαισίων του ισπανικού κράτους. Πολλά είναι τα ερωτηματικά για τους λόγους που ώθησαν τον, συντηρητικών πολιτικών αντιλήψεων, καταλανό ηγέτη Πουτζντεμόν να προκαλέσει τη διεξαγωγή του δημοψηφίσματος του Οκτωβρίου για ανεξαρτησία, δηλαδή, την αποσκίρτηση από την Ισπανία και δημιουργία χωριστού κράτους.

Μεταξύ των επιχειρημάτων που προβλήθηκαν εξέχουσα θέση κατέχει το στοιχείο της εθνικής διαφορετικότητας, όπως και η παραβίαση και ο μη σεβασμός από την κεντρική κυβέρνηση της Μαδρίτης του καθεστώτος αυτονομίας της Καταλονίας. Επίσης και το γεγονός ότι οι Καταλανοί επωμίζονται, όπως ισχυρίζονται, το μεγαλύτερο οικονομικό βάρος της πολιτικής λιτότητας που έχει επιβάλει ο Ραχόι, σε σύγκριση με τις άλλες περιοχές της Ισπανίας, ιδιαίτερα εκείνες του Νότου. Κάτι ανάλογο μάλιστα επικαλείται στην Ιταλία η Λίγκα του Βορρά έναντι των νοτίων, Σικελών, Καλαβρών, Απουλίων και γενικά όλων των περιοχών νοτίως της Φλωρεντίας.

Από σκοπιάς εννόμου τάξεως και συνταγματικότητας, το δημοψήφισμα κρίθηκε από το Ανώτατο Δικαστήριο αντισυνταγματικό και άκυρο. Ο πρωθυπουργός κ. Ραχόι, στηριζόμενος στη δικαστική απόφαση, ενεργοποίησε το άρθρο 155 του ισπανικού Συντάγματος, κηρύσσοντας έκπτωτη την τοπική κυβέρνηση, προκηρύσσοντας συγχρόνως πρόωρες εκλογές στην αυτόνομη διοικητικά Καταλονία, που θα διενεργηθούν την 21η Δεκεμβρίου.

Στο μεταξύ, ο καταλανός πρώην ηγέτης Πουτζντεμόν φρόντισε να εγκαταλείψει τη Βαρκελώνη και να καταφύγει στο Βέλγιο, όπου και εζήτησε πολιτικό άσυλο. Γιατί ο Πουτζντεμόν επέλεξε τις Βρυξέλλες και όχι μια άλλη χώρα και περιοχή που τρέφει ανάλογες με την Καταλονία επιδιώξεις;

Για τον υψηλό συμβολισμό των Βρυξελλών ως πρωτεύουσας της ΕΕ, υποστηρίζουν μερικοί, ενώ από άλλους υποστηρίζεται ότι στο Βέλγιο ο κ. Πουτζντεμόν έχει ισχυρούς υποστηρικτές τους Φλαμανδούς, που και αυτοί διακατέχονται από το ίδιο σύνδρομο αποσκίρτησης από το Βέλγιο.

Θα εκδοθεί ή όχι ο Πουτζντεμόν στην Ισπανία; Θα δυνηθεί ή όχι να ηγηθεί του κόμματός του στις εκλογές της 21ης Δεκεμβρίου; Πολλά τα ερωτηματικά που θα απασχολήσουν προσεχώς τους πολιτικούς σχολιαστές και τους ιστορικούς του μέλλοντος. Ορισμένα όμως πράγματα φαίνεται να έχουν ήδη κριθεί. Η ΕΕ, διά του προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κ. Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ, έλαβε σαφή θέση παρέχοντας πλήρη στήριξη στον ισπανό πρωθυπουργό, διευκρινίζοντας ότι κράτος-μέλος της ΕΕ είναι μόνο η Ισπανία. Στην ΕΕ κατανοούν ότι μια πιθανή αποσκίρτηση της Καταλονίας από την Ισπανία θα μπορούσε να ανοίξει τον ασκό του Αιόλου για ανάλογες επιδιώξεις και από άλλες ευρωπαϊκές περιοχές με όμοιες ή παραπλήσιες διεκδικήσεις με τους Καταλανούς, γεγονός που θα οδηγούσε σε διάλυση της ΕΕ. Κατανοούν ότι απειλείται όχι μόνο η ευρωπαϊκή συνοχή αλλά η ίδια η ύπαρξή της.
Κατά τους αρχαίους Έλληνες, «ουδέν κακόν αμιγές καλού». Σε αυτήν τη λογική, είναι πολύ πιθανό το καταλανικό δημοψήφισμα, παρά τις πληγές που άνοιξε για την Ισπανία, που θα αργήσουν να επουλωθούν, να συντελέσει στην επίσπευση του διάλογου για θεσμικές αλλαγές στην ΕΕ, τις οποίες έχει ήδη εξαγγείλει ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και υποστηρίζει ενθέρμως ο γάλλος Πρόεδρος κ. Εμανουέλ Μακρόν.

Η ελληνική κυβέρνηση, με αρκετή -θα λέγαμε- καθυστέρηση, συντάχθηκε με τον πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στη στήριξη της ενότητας του ισπανικού κράτους, πιθανόν θεωρώντας ότι καλύπτεται από την τοποθέτηση των θεσμικών κοινοτικών οργάνων.

Σε τελική ανάλυση, το εγχείρημα και οι επιδιώξεις του Πουτζντεμόν και των υποστηρικτών της καταλανικής ανεξαρτησίας φαίνεται, όπως δείχνουν μέχρι στιγμής οι εξελίξεις, να δικαιώνουν το σαιξπηρικό «much ado about nothing», που στη γλώσσα μας μεταφράζεται «πολύ κακό για το τίποτα».