Νεοφιλελεύθερη, διαπλεκόμενη «Κεντροαριστερά»
Του
ΜΕΝΕΛΑΟΥ ΓΚΙΒΑΛΟΥ
Αναπληρωτή καθηγητή Πολιτικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Αθηνών
Από το 2012 μέχρι σήμερα, μετά την ιστορική, οριστική κατάρρευση του ΠΑΣΟΚ και τη -μη αντιστρεπτή- μετάλλαξη της ΝΔ σε έναν ακροδεξιό-νεοφιλελεύθερο σχηματισμό, το εγχώριο σύστημα συμφερόντων (επικουρούμενο κάποιες φορές από κύκλους των δανειστών) επιχείρησε και επιχειρεί ακόμα να επιλύσει ένα σύνθετο πολιτικό πρόβλημα:
Να κατασκευάσει, δηλαδή, ένα ενδιάμεσο κόμμα-εργαλείο, το οποίο θα ικανοποιεί δύο βασικές προϋποθέσεις: Από τη μια πλευρά θα αποτελέσει φραγμό στην προσέγγιση του ΣΥΡΙΖΑ με την κοινωνικοπολιτική πλειοψηφία που συγκροτούσε την παραδοσιακή βάση του ΠΑΣΟΚ, ενώ ταυτόχρονα θα διαμορφώσει ανοικτούς διαύλους επικοινωνίας και συμπόρευσης με τη ΝΔ, ώστε να μπορεί να συγκροτήσει μαζί με αυτήν ένα ευρύ μέτωπο κατά της σημερινής κυβέρνησης, με ανοικτή μάλιστα προοπτική τη (μέλλουσα) κυβερνητική συνεργασία.
Ο σχεδιασμός του σχεδίου αυτού ήταν απλός και εν πολλοίς προφανής. Όμως απουσίαζαν -και απουσιάζουν- δύο βασικές προϋποθέσεις: Πρώτα απ’ όλα η ίδια η κοινωνία, που γύρισε επιδεικτικά την πλάτη από την εκλογική αναμέτρηση της 18ης Μαΐου του 2012 μέχρι σήμερα, και ταυτόχρονα ένας σαφής πολιτικός λόγος, που θα ελάμβανε υπόψη του την κρίσιμη κατάσταση της χώρας και θα οριοθετείτο απέναντι στα Μνημόνια, στον νεοφιλελευθερισμό, στις μείζονες ταξικές αντιθέσεις.
Η αποτυχία του «ενδιάμεσου» μορφώματος
Γι’ αυτό και επακολούθησαν όλες αυτές οι επάλληλες αποτυχημένες απόπειρες, που στηρίχθηκαν πάση δυνάμει από τα ΜΜΕ της διαπλοκής και τα μεγάλα επιχειρηματικά συμφέροντα.
Παρήλασαν κατά καιρούς τα αποτυχημένα εγχειρήματα των «τεσσάρων», των «58», της ΔΗΣΥ, του Ποταμιού, του πριμοδοτηθέντος κόμματος των «Κεντρώων», ενώ, παράλληλα, διάφορες πρωτοβουλίες προσώπων και κινήσεων συγκρότησαν συνολικά τον «αστερισμό» που αυτοαποκαλείται σήμερα (εναλλακτικά ή και ταυτόχρονα) «Κέντρο», «Κεντροαριστερά», «Σοσιαλδημοκρατία»… Με τον ίδιο τρόπο, από τα ερείπια των ερειπίων επιχειρείται και πάλι να διαμορφωθεί αυτό το νεοφιλελεύθερο-κεντροαριστερό ανάχωμα που θα ασκεί (όταν δεν θα ταυτίζεται πλήρως μαζί του) εποικοδομητική κριτική στον Κυριάκο Μητσοτάκη…
Τα χαρακτηριστικά αυτά θα ήταν έκδηλα στην παρουσία των εννέα υποψηφίων προέδρων για τον νέο φορέα, στην πρώτη τους, ομαδική, τηλεοπτική παρουσία στην ΕΡΤ.
Πολλοί χαρακτήρισαν φτωχό και ανεπαρκή τον πολιτικό λόγο των υποψηφίων ηγετών. Γιατί είναι κενός όμως ο πολιτικός τους λόγος; Αυτό συμβαίνει, σ’ ένα πρώτο επίπεδο, γιατί δεν υπάρχει επιχειρηματολογία, έστω και προσχηματική, ικανή να καλύψει τον προφανή ρόλο που καλείται να καλύψει το νέο εγχείρημα.
Όμως, πίσω από τον κενό πολιτικό λόγο, την κενολόγο γενικολογία, τα ευχολόγια και τις μεγαλοστομίες κρύβεται ο σκληρά ταξικός-νεοφιλελεύθερος λόγος των υποκινητών και υποστηρικτών του νέου σχήματος.
Ένας προσεκτικός παρατηρητής θα μπορούσε να επισημάνει ότι ετέθη πρωταρχικά (ώστε να προσανατολίσει τη συζήτηση) το θέμα της απλής αναλογικής και του εκλογικού συστήματος, όπου και διαπιστώθηκε η πλήρης ταύτιση των βασικών υποψηφίων για την αρχηγία του νέου φορέα με τις θέσεις της ΝΔ. Αποτελούσε η επιλογή αυτή ένα είδος πιστοποιητικού νομιμοφροσύνης και διαβεβαίωσης ότι οι βασικές θέσεις της νέας ηγεσίας ως προς τη ΝΔ θα ακολουθήσουν τη γνωστή τακτική: Κοινή ατζέντα, κοινή επιχειρηματολογία, αντι-ΣΥΡΙΖΑ στρατηγική. Όσο, δε, αφορά τις συναλλαγές και τις κρυφές συμφωνίες για τη διατήρηση της αυτονομίας των κοινοβουλευτικών ομάδων του ΠΑΣΟΚ και του Ποταμιού στον νέο φορέα, αυτές δεν αποτελούν παρά επικύρωση της διαπίστωσης ότι η ηθικοπολιτική έκπτωση συμβαδίζει με την πνευματική και πολιτική κενότητα και ανεπάρκεια.
Είναι φανερό ότι το εγχείρημα του νέου φορέα περικλείει πολλές εσωτερικές αντιφάσεις, πολλές προσωπικές φιλοδοξίες. Ακόμα και μετά το πέρας της εκλογικής διαδικασίας ουδείς μπορεί να διασφαλίσει ότι δεν θα υπάρξουν αποχωρήσεις και διασπάσεις. Άλλωστε η κοινωνία έχει γυρίσει τις πλάτες εδώ και καιρό σε τέτοιου είδους εγχειρήματα που εμπαίζουν κατ’ ουσίαν τους πολίτες και υποτιμούν την κρίση και τη νοημοσύνη τους, γι’ αυτό και όλα αυτά τους αφήνουν παντελώς αδιάφορους.
Η ίδια η συγκυρία που διαμορφώνεται τόσο στο ευρύτερο ευρωπαϊκό πλαίσιο όσο και στο εσωτερικό της χώρας έχει (όπως έχουμε επανειλημμένα επισημάνει) οδηγήσει σε αδιέξοδο τις πολιτικές επιλογές της ΝΔ. Στο ίδιο αδιέξοδο προσκρούουν, συνακόλουθα, οι προσπάθειες του ΠΑΣΟΚ, του Ποταμιού και των υπόλοιπων μορφωμάτων, που επιχειρούν να συγκροτήσουν έναν νέο φορέα με στρατηγική παράλληλη ή και συμπίπτουσα με εκείνη της ΝΔ. Φαίνεται ότι για ορισμένους δεν λειτουργεί επαρκώς ούτε το ένστικτο της αυτοσυντήρησης…
Στρατηγικός αντίπαλος ο ΣΥΡΙΖΑ
Την περίοδο κατά την οποία στη Βουλή ψηφίζονται οι διατάξεις για την απλή αναλογική, κάποιοι στον ΣΥΡΙΖΑ εκτίμησαν ότι διαμορφώνονται οι προϋποθέσεις που θα μπορούσαν να δρομολογήσουν στο μέλλον μια σύγκλιση και μια συνεργασία του ΣΥΡΙΖΑ με τις δυνάμεις της «Κεντροαριστεράς». Ορισμένοι, μάλιστα, που ασφυκτιούν σε ιδεολογικοπολιτικό επίπεδο από την κυβερνητική σύμπραξη με τους ΑΝΕΛ, θεώρησαν ότι μια τέτοια προοπτική θα αποκαθιστούσε την αριστερή ταυτότητα του ΣΥΡΙΖΑ…
Η ιστορική και πολιτική πραγματικότητα όμως έχει τη δική της αλήθεια και δεν διαμορφώνεται ούτε από τις αυθαίρετες βουλήσεις ούτε από τα ευχολόγια.
Γιατί στην ουσία υπάρχουν βαθύτερες παράμετροι, δομικής σημασίας, που επικαθορίζουν τη θέση και τη στρατηγική των σχημάτων και των μορφωμάτων που επιδιώκουν να διαμορφώσουν τον νέο φορέα.
• Μια πρώτη βασική θέση είναι ότι τα κόμματα, τα μορφώματα και τα πολιτικά πρόσωπα που συνυπάρχουν στο εγχείρημα αυτό θεωρούν ως βασικό όρο της ύπαρξης και της πολιτικής τους επιβίωσης την ήττα και την εκλογική και κοινωνική κατάρρευση του ΣΥΡΙΖΑ. Ιδιαίτερα η ηγεσία του ΠΑΣΟΚ έχει διατυπώσει την άποψη ότι η απαξίωση και η πλήρης συρρίκνωση του ΠΑΣΟΚ οφείλεται σε μια ιστορική απάτη, σ’ ένα λάθος της Ιστορίας και της κοινωνίας, το οποίο θα έχει προσωρινό χαρακτήρα, αφού οι «εξαπατηθέντες» πολίτες θα επανέλθουν στο ΠΑΣΟΚ ή στον νέο φορέα, αφού κατανοήσουν το πολιτικό τους «αμάρτημα», σύμφωνα με τη θεωρία της παλίρροιας και της αμπώτιδος…
Γι’ αυτό και η σύγκρουση και η αντιπαράθεση με τον ΣΥΡΙΖΑ εκφεύγει του πεδίου του συνήθους κομματικού ανταγωνισμού και αποκτά οντολογικό χαρακτήρα. Η καταστροφή του ΣΥΡΙΖΑ αποτελεί όρο επιβίωσης του «κεντροαριστερού» εγχειρήματος.
Ακραίο-νεοφιλελεύθερο Κέντρο
• Η δεύτερη θεμελιώδης παράμετρος αφορά την ιστορική ενσωμάτωση του ΠΑΣΟΚ και των μορφωμάτων του Κέντρου και της απολιτίκ Κεντροαριστεράς στο νεοφιλελεύθερο πρότυπο.
Ποτέ μέχρι σήμερα οι ηγεσίες των σχημάτων αυτών δεν αντιπαρατέθηκαν στο νεοφιλελεύθερο-χρηματοπιστωτικό μοντέλο. Ποτέ δεν διαμαρτυρήθηκαν για τις ακραίες καταστροφικές επιλογές που επέβαλαν οι δανειστές, το «σύστημα Σόιμπλε» και το ΔΝΤ. Αντίθετα, κάθε φορά κατήγγειλαν την ελληνική κυβέρνηση για καθυστερήσεις στις διαπραγματεύσεις και για ιδεοληψίες απέναντι στον νεοφιλελεύθερο, μεταρρυθμιστικό εκσυγχρονισμό…
Αυτή όμως η στάση δεν έχει τακτική χαρακτήρα. Δεν αποτελεί έκφραση μιας συνήθους αντιπολιτευτικής στάσης. Αντίθετα, εκφράζει και αποτυπώνει με πλήρη σαφήνεια την οριστική ενσωμάτωση των φορέων και των προσώπων αυτών στο νεοφιλελεύθερο πρότυπο.
Αυτή η πορεία, που διανύθηκε από τον Απρίλιο του 2010 μέχρι σήμερα, είναι ιστορικά μη αντιστρεπτή. Δεν αποτελεί ένα απλώς «δυσάρεστο παρελθόν που πρέπει να αφήσουμε πίσω μας» (όπως ισχυρίζεται η πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ), αλλά μια σύγχρονη, δρώσα πραγματικότητα. Γι’ αυτό άλλωστε κανένας εκ των επίδοξων αρχηγών του νέου φορέα δεν έχει διαχωρίσει τη θέση του από το Καστελλόριζο ή το PSI του Ευ. Βενιζέλου, την κυβέρνηση Παπαδήμου ή τη συγκυβέρνηση ΠΑΣΟΚ-ΝΔ υπό τον Αντ. Σαμαρά. Όλες όμως αυτές οι επιλογές επικαθορίζουν ιστορικά την ταυτότητα και τις επιλογές του νέου «κεντροαριστερού» εγχειρήματος.
• Η τρίτη σημαντική παράμετρος αφορά την πλήρη υπαγωγή και ενσωμάτωση των φορέων αυτών και των ηγεσιών τους στο σύστημα της διαπλοκής. Θα πρέπει να επισημάνουμε ότι χωρίς την προβολή και τη σκανδαλώδη πολλές φορές υποστήριξη από τα συστημικά ΜΜΕ και τους τελούντες σε διατεταγμένη υπηρεσία δημοσιογράφους, οι περισσότεροι των φορέων αυτών αλλά και οι ηγεσίες τους θα είχαν περάσει στην αφάνεια. Συντηρούνται και αναπαράγονται με το «οξυγόνο της διαπλοκής».
Η υποστήριξη στα άνομα επιχειρηματικά συμφέροντα, στους προμηθευτές, στους μιζαδόρους, στους ολιγάρχες των ΜΜΕ, στους μεγάλους φοροφυγάδες και φοροκλέπτες συνιστά την ουσία της πολιτικής τους ατζέντας και επιχειρηματολογίας.
Άλλωστε προς αυτούς απευθύνονται, αφού αυτοί αποτελούν την κοινωνική τους βάση και υποστήριξη. Δεν υπάρχει στην πράξη εκλογικό-κοινωνικό ακροατήριο που να συγκινείται από την επιχειρηματολογία και τις πρακτικές των φορέων, των μορφωμάτων και των προσώπων που συναθροίζονται αναζητώντας όρους επιβίωσης στο νέο εγχείρημα.
Ας κατανοήσουμε τελικώς ότι πίσω από τον κενό και ανούσιο πολιτικό λόγο, πίσω από τις θεωρίες των ίσων αποστάσεων, πίσω από την αγνόηση των εθνικών και κοινωνικών προβλημάτων αλλά και της ίδιας της κοινωνίας κρύβεται μια σκληρή ταξική-νεοφιλελεύθερη εκδοχή. Πρόκειται για το ακραίο-νεοφιλελεύθερο Κέντρο, που επιβιώνει ως παραπλήρωμα του νεοφιλελεύθερου συντηρητισμού και της Ακροδεξιάς, συγκροτώντας το πολιτικό μέτωπο, την κομματική έκφραση των μεγάλων συμφερόντων.
Όμως, στη δική μας περίπτωση, το εγχείρημα είναι από τη φύση του θνησιγενές. Και θα οδηγήσει στην αποτυχία, όπως άλλωστε του αξίζει.