Αναζητώντας τον συνδικαλισμό του 21ου αιώνα!

Του
ΣΠΥΡΟΥ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ*

Από το χωριό Έντζμοντ στη Μ. Από τον 19ο αιώνα, που τα συνδικάτα ήρθαν στο προσκήνιο, χωρίς θεσμική και δικαιϊκή κατοχύρωση, αντιμετωπίζονταν και αντιμετωπίζονται με καχυποψία. Σήμερα, με το τέλος της πλήρους απασχόλησης και την ατελείωτη λιτότητα, αμφισβητούνται πολλαπλώς. Το κράτος, οι κυβερνήσεις, τα κόμματα -όλου σχεδόν του φάσματος-, που μεταπολεμικά τα νομιμοποίησαν και τα αναγνώρισαν ως θεσμούς, δηλαδή με καθολικά χαρακτηριστικά έκφρασης κοινωνικών συμφερόντων, ή κοινωνικούς εταίρους, τώρα τα θεωρούν ομάδα πίεσης ή περιθωριακούς φορείς, εμπόδιο για το γενικό καλό και το πρόταγμα της εποχής.

Η πορεία από προκαπιταλιστικές, καπιταλιστικές συνθήκες, κρίσεις, διατρέχεται με δομικά στοιχεία, ιστορικές αλλαγές στις εργασιακές σχέσεις, συγκρούσεις, ρευμάτων σκέψης και πολιτικές εξελίξεις. Μπορεί η πυκνότητα, δηλαδή οι εγγεγραμμένοι στα συνδικάτα, να είναι χαμηλή ή υψηλή και αδρανής, η δημοφιλία στο ναδίρ, ωστόσο αν φύγουν από τις παραλυτικές ή διαλυτικές ισορροπίες -που στη χώρα μας σε πολλές των περιπτώσεων υπηρετούν εκλογικούς προσωπικούς μηχανισμούς στο εσωτερικό τους ή, το χειρότερο, κομματικούς ή άλλες εξαρτήσεις-, μπορούν και επιβάλλεται να σταθούν με ευθύτητα στις προκλήσεις. Να αντιμετωπίσουν την εκτεταμένη διαβρωτική διείσδυση στο παρόν και το μέλλον της εργασίας. Το ζήτημα είναι η καθαρή και ισχυρή ριζοσπαστικοποίηση, με αλληλεγγύη, συντονισμό και συνεργασία σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο, με αρμούς ενότητας και δράσης με το σύνολο των λαϊκών-κοινωνικών στρωμάτων, που χτυπά αλύπητα η κρίση και οι διαχειριστικές πολιτικές, και όχι απλά συγκυριακή σύμπτωση σε κάποιες μορφές δράσης. Με μονοθεματικό και κατακερματισμένο κλαδικό συνδικαλισμό πάμε στην προσυντεχνιακή περίοδο. Η παγκοσμιοποίηση, εδώ και δύο τουλάχιστον δεκαετίες, εκκολάπτει και οδηγεί τη μεταβολή στις εργασιακές σχέσεις, ανασυνθέτει την εργατική τάξη, περιπλέκοντας τις κοινωνικές συνθήκες. Άλλωστε το ίδιο συνέβη τις δεκαετίες του 20ού αιώνα, όπου ολοκληρώθηκαν διεργασίες, με αφετηρία τον 19ο, σε συνδυασμό και με ευρύτερες ανακατατάξεις στον κόσμο. Η ανακοπή της ταπείνωσης της εργασίας, της διαίρεσης σε επαγγελματίες, μεσαία στρώματα, της διάσπασης στη διάχυση γνώσης από γενιά σε γενιά, της διάλυσης των σχέσεων στις εργασιακές δομές, της εμπιστοσύνης είναι επείγουσα.

Τώρα και πριν από την μαζική εισαγωγή των νέων τεχνολογιών στην παραγωγή προϊόντων και υπηρεσιών, δηλαδή στη νέα ιστορική μεταμόρφωση του 21ου αιώνα και την ολική αλλαγή της υφής της εργασίας -που ίσως να σημάνει και την πραγμάτωση της προφητείας για το τέλος των δικαιωμάτων της εργασίας- η επαναφορά των συνδικάτων είναι ζωτική υπόθεση. Αυτό προϋποθέτει ανάλυση σε βάθος, επεξεργασία θέσεων, νέα πλατφόρμα διεκδικητικού πλαισίου και στρατηγικής. Κυρίως όμως άνοιγμα στη σκέψη, τις ιδέες, τον διάλογο με τους εργαζόμενους και την κοινωνία.

Ποια όμως συνδικάτα, με το παλιό κέλυφος; Προφανώς, η νέα μορφοποίηση της εργασίας και της εργατικής τάξης παραπέμπει στη δημιουργία νέων υποκειμένων, δηλαδή και τη δομική αλλαγή του συνδικαλισμού. Πολιτικό και αξιακό είναι πρωτίστως το επίμαχο του 21ου αιώνα για να συμπυκνωθεί σε συλλογικό λόγο, οργάνωση, δράση, να γίνει ορατή, ισχυρή η θέση του συνδικάτου. Στο έδαφος αυτό πρέπει να τεθεί και να επανεξεταστεί η σημερινή καταστατική δομή και ιεράρχηση, δηλαδή τα φίλτρα αντιπροσώπευσης, για να κλείσουμε -όσο είναι δυνατό- την εισχώρηση εργοδοτικών ή άλλων αλλότριων επιδιώξεων. Ίσως είναι στιγμή να δούμε την εκλογή στην ηγεσία των δευτεροβάθμιων και τριτοβάθμιων οργανώσεων, όπως το ΔΣ των πρωτοβάθμιων, απευθείας από τους εργαζόμενους. Φτάνει πια με τα συνέδρια άνευ νοήματος, με ξύλινη γλώσσα, εκλογικά και υπόγεια «μαχαιρώματα» κάθε είδους συσχετισμών. Όσο πιο γρήγορα και μακριά από τον κρατισμό του ύστερου καπιταλισμού και τον αγοραίο νεοφιλελευθερισμό σε ένα νέο άλμα αυτονομίας, τόσο καλύτερα για την αναζωογόνηση του συνδικαλισμού. Το διακύβευμα είναι μεγάλο για τον πολιτισμό και το αύριο των ανθρώπινων κοινωνιών και όχι απλά επιμέρους συμφερόντων. Η αμυντική στάση, το παρκάρισμα στην καταγγελιολογία και τη μοιρολατρεία κράτησε αρκετά. Χρειάζεται δουλειά για να επανασυνδεθεί ο εργαζόμενος με την τύχη του συνδικάτου και όχι μόνο με της επιχείρησης ή του φορέα εργασίας. Όλα αυτά κι άλλα περισσότερο σημαντικά έχουν έναν παρανομαστή: Ανάπτυξη γνώσης, συνείδησης, ουσιαστικής συμμετοχής.

Προϋποθέτουν άμεσες λειτουργίες, ανοιχτά μυαλά, παραγωγή ιδεών και όχι μηχανισμούς ή κλειδωμένη φαντασία για έφοδο στον παράδεισο με καρφωμένα τα πόδια στο πάτωμα!

*Μάστερ στις Δημόσιες Πολιτικές, Συντονιστής του Ομίλου Πολιτικού και Κοινωνικού Προβληματισμού “Ακτίδα”, πρ. Πρόεδρος ΑΔΕΔΥ