Μαζί τη «φέραμε» την κρίση

Υπό
JOHN GALT

Θα μπορούσε να είναι και αληθινή η ιστορία που ακολουθεί. Όταν ο κ. Πάγκαλος διατύπωνε την ιστορική πλέον φράση, που παραφράσαμε στον τίτλο, σκεφτόταν την περίοδο πριν από την παγκόσμια οικονομική κρίση. Η φανταστική ιστορία που ακολουθεί αποτυπώνει ανάγλυφα τις κοινωνικές αδυναμίες που αναπτύχθηκαν μεσούσης της κρίσης. Και έρχεται να ερμηνεύσει μια πραγματικότητα.
Βρισκόμαστε στο 2009, η οικονομική κρίση στο χρηματοπιστωτικό σύστημα των ΗΠΑ έχει μολύνει την Ευρωζώνη. Αιτία η Αγγλία, που αρνείται να στηρίξει την Αμερική αγοράζοντας τη Lehman Brothers. Οι πάντες τρέχουν να σωθούν και η μόνη σωτηρία που υπάρχει είναι να περιορισθούν οι ζημίες που μολυσματικά διαχέο­νται με καταστροφική ταχύτητα στο πιστωτικό σύστημα. Η λύση είναι απλή.
Αναγνώριση του προβλήματος. Αναδιάρθρωση των υποχρεώσεων και των απαιτήσεων ώστε να παγώσει η μόλυνση. Ταχύτατη συρρίκνωση, σε όλη την παραγωγή, των συντελεστών κόστους, μεταβλητού και σταθερού. Αναδιαπραγμάτευση χρεών και απαιτήσεων με μερική διαγραφή, όσο είναι καιρός. Εξασφάλιση των νέων απαιτήσεων με αξιόπιστες εγγυήσεις, εμπιστοσύνη ότι ο οφειλέτης θα προσπαθήσει να αποπληρώσει στο μέλλον τις νέες, αναδιαρθρωμένες υποχρεώσεις, Δυστυχώς, βραχυχρόνια πρέπει να χυθεί αίμα…

Οι ενέργειες γνωστές σε όλους. Μείωση αποθεμάτων, περιορισμός της παραγωγής, απολύσεις και δραστηριοποίηση στην εσωτερική αγορά με υποκατάσταση των εισαγωγών. Είναι σε όλους γνωστό ότι η κρίση θα κλείσει τα σύνορα, όχι μόνο τα δικά μας αλλά και τα ξένα, αφού δεν θα υπάρχει εύκολη τραπεζική κάλυψη του διεθνούς εμπορίου, ιδιαίτερα προς χώρες με ελλειμματικό εμπορικό ισοζύγιο. Η υποκατάσταση των εισαγωγών αποτελεί την πλέον εθνικά αναγκαία στροφή στη χρηματοδότηση.

Έχοντας περιγράψει το σκηνικό, ας περιγράψουμε τους χαρακτήρες των πρωταγωνιστών. Η επιχείρηση και ο επιχειρηματίας που την εκπροσωπεί αντιλαμβάνεται την κρίση. Δεν χρειάζεται να θεωρήσουμε την επιχείρηση μια ασήμαντη για τον κλάδο της. Ας υποθέσουμε ότι έχει έναν ικανοποιητικό κύκλο εργασιών, για παράδειγμα 25 εκατ., έχει μια ικανοποιητική απασχόληση, ας πούμε 200 εργαζόμενους, και οι συνολικές της υποχρεώσεις εξυπηρετούνται αλλά δεν είναι εξασφαλισμένες.
Αντιλαμβάνεται ότι το συστημικό τραπεζικό σύστημα, στο σύνολό του, έχει κίνητρο για να ξεπεράσει τα προβλήματα που της δημιούργησε ο πιο αξιόπιστος πελάτης του, το Ελληνικό Δημόσιο. Θα δράσει, σκέπτεται, με στόχο να προστατεύσει την περαιτέρω επιβάρυνση του χαρτοφυλακίου του. Πρέπει να εξασφαλίσει τα δάνειά του μετά τις νέες συνθήκες που διαμορφώθηκαν. Ή θα αναδιαρθρώσει τα δάνεια με νέες εγγυήσεις ή θα πτωχεύσει τα μη βιώσιμα χρέη. Η λογική της κοινωνικής αλληλεγγύης αλλά και τις προστασίας του χρηματοπιστωτικού συστήματος είναι διάχυτη στην Ευρωζώνη.

Σκηνή

Πράξη πρώτη: Ο πρωταγωνιστής μας καλεί ανοικτή συνάντηση με τις συστημικές τράπεζες. Κάτι αντίστοιχο με αυτό που ζητάει ο τότε πρωθυπουργός στην Ντοβίλ. Διατυπώνει το πρόβλημα. Υπό τις παρούσες συνθήκες, τα δάνεια δεν μπορούν να εξυπηρετηθούν από την επιχείρηση. Διατυπώνει τις ενέργειες που κάνει και προβλέπεται να κάνει στο άμεσο μέλλον, εξηγεί ποια είναι η συμφωνία με τους υπόλοιπους πιστωτές -πελάτες και αυτοί των ιδίων τραπεζών-, ώστε να αποτρέψει τη μόλυνση, και ρωτάει για τη θέση τους.

Δεν ζητάει συγκεκριμένες απόψεις, απλά τους αφήνει να συζητήσουν το θέμα μόνοι τους. Σε ερώτηση του εκπροσώπου της τραπέζης με τη μεγαλύτερη πιστωτική έκθεση τι θα γίνει με τις εγγυήσεις, η απάντηση, παρουσία όλων, είναι σαφής. Η προσωπική περιουσία, κινητή και ακίνητη, όλων των μελών της διοικήσεως και μετόχων είναι στη διάθεση των πιστωτών. Μεταβιβάσεις περιουσιακών στοιχείων δεν έχουν γίνει, ούτε προφανώς μετακινήσεις ρευστών διαθεσίμων του νομικού προσώπου προς τα ατομικά χαρτοφυλάκια των ιδιοκτητών σε εξωχώριες επιχειρήσεις και λογαριασμούς. Τα πάντα στο τραπέζι.

Η συζήτηση που ακολουθεί περιγράφεται στη δεύτερη πράξη. Ο θεατής, βουβός, παρακολουθεί το δράμα. Γενικότητες μεταξύ των τραπεζών και μη ξεκάθαρη εσωτερική λογική. Είναι η στιγμή που οι διοικήσεις των τραπεζών στηρίζονται με έκτακτη χρηματοδότηση από τον κρατικό προϋπολογισμό για να κρατήσουν όρθια την ελληνική οικονομία. Είναι η στιγμή που διαγράφουν δικές τους ζημίες με αύξηση κεφαλαίου από το κράτος για να μπορούν να ισοσκελίσουν τον ισολογισμό τους και να μη δουν τις καταθέσεις τους να τρέχουν στο εξωτερικό, όπως το άφησαν να γίνεται στην τέταρτη πράξη (περίοδος Βαρουφάκη). Ο διάλογος ειλικρινής και διάφανος.
«Δώστε μας τις εξασφαλίσεις και θα δούμε».
«Μα δεν σας αρνήθηκα τίποτα… απλά δεν γνωρίζω πώς θα γίνει η κατανομή». «Εγώ φεύγω», λέει ο επιχειρηματίας, «και περιμένω την πρότασή σας».
«Δεν χρειάζεται να φύγετε από το δωμάτιο, φεύγουμε όλοι μαζί».
«Ναι, μα τότε τι πρέπει να περιμένω;» (απορία ψάλτου, βηξ).
«Θα σας ενημερώσουμε άμεσα».
«Ποιος απ’ όλους θα με ενημερώσει;».
«Θα το μάθετε σύντομα».

Πράξη τρίτη (στο γραφείο του επιχειρηματία, την επόμενη ημέρα): Χτυπάει το τηλέφωνο. Είναι ο ένας από τους εκπροσώπους τραπέζης:
«Καλημέρα, μήπως είναι καλύτερα να προχωρήσουμε εμείς, ατομικά, στην εγγραφή προσημειώσεων στη συνολική περιουσία, γιατί εμείς σας γνωρίζουμε και είμαστε και φίλοι;».
«Μα, τότε, είναι σαν να κοροϊδεύω τους υπόλοιπους» (σιγή ψάλτου)…
«Καλά, δώστε σ’ εμάς τις εγγυήσεις και μη σας νοιάζει για τους άλλους, θα τους αφήσουμε ακάλυπτους».
«Λυπάμαι, αυτό δεν γίνεται» .

Μετά από λίγες μέρες, άλλο τηλέφωνο, από την ίδια τράπεζα.
«Καλημέρα σας. Όπως πιθανά θα γνωρίζετε, μας πρόλαβε όλους ο ένας εξ ημών, που δεν τον περιμέναμε. Πήρε νύχτα όλες τις εγγυήσεις. Οι υπόλοιποι τρέχουμε να προλάβουμε. Μήπως υπάρχει κάτι που του ξέφυγε, να μην έχω πρόβλημα με τη διοίκηση;».

«Δυστυχώς, ό,τι είχα να πω, το είπα όταν μιλήσαμε ελεύθερα, όλοι μαζί» (τέλος της επικοινωνίας).
Ο χρόνος τρέχει. Στην οθόνη του θεάτρου, αντί διαλείμματος, προβάλλεται μια ταινία μικρού μήκους, πριν αρχίσει η τελευταία πράξη. Στην ταινία φαίνεται ο επιχειρηματίας να προχωράει στο plan B. Είναι η λύση που ήθελε να αποφύγει, αλλά του επιβλήθηκε από την αναποφασιστικότητα των τραπεζών. Παύση πληρωμών, μαζική συρρίκνωση δαπανών, απολύσεις, κ.λπ., κλείσιμο λογαριασμών, δημιουργία εξωχώριας δραστηριότητας για προμήθειες πρώτων υλών, εξυπηρέτηση πελατών μόνο με ρευστό, μετασχηματισμός της εταιρείας σε κερδοφόρα, αλλά μόνο στη μαύρη οικονομία, δικαστήρια, πτωχευτικές προσφυγές και προστασίες, εξωδικαστικές διαδικασίες, πρωτόδικες φυλακίσεις και γενικά μια νέα δραστηριότητα, πρωτόγνωρη αλλά διασκεδαστική. «Αφού το σύστημα», καταλήγει η ταινία μικρού μήκους, «δεν θέλει να προσαρμοστεί στις νέες συνθήκες της αγοράς, η αγορά λειτουργεί με παράλληλους μηχανισμούς».

«Αν το γνώριζα, θα το έκανα από την αρχή», μονολογεί ο επιχειρηματίας. «Γιατί τους άνοιξα τα μάτια;».

Τελευταία πράξη: Σκηνικό το γραφείο του Προέδρου των ΗΠΑ. Στη σκηνή εμφανίζονται δύο ηθοποιοί, ο ένας υποτίθεται ότι είναι ο Πρόεδρος των ΗΠΑ και ο δεύτερος ο πρωθυπουργός της Ελλάδος. Το κλίμα πολύ φιλικό και όλοι οι υπόλοιποι χαμογελαστοί και ευχαριστημένοι. Σκηνοθετικά, μια ευχάριστη ατμόσφαιρα. Είναι εμφανές ότι προηγουμένως έχει υπογραφεί κάποια μεγάλη συμφωνία που δίνει δουλειές στους ανέργους αμερικανούς πολίτες.

Οι δύο ηγέτες συζητούν χαμηλόφωνα σε μια γωνία:
«Αλέξη, ξέρω ότι είχες εκφραστεί άσχημα για μένα στο παρελθόν. Εξετίμησα όμως τη στάση σου όταν έβαλες το χέρι στην καρδιά, καθώς άκουγες τον εθνικό μας ύμνο. Χαλάλι. Ξέρω ότι δεν μπορείς να σηκώσεις όλο τον λογαριασμό που ανέλαβες. Μη σε νοιάζει, θα μιλήσω κι εγώ με την Άνγκελα και θα το μειώσουμε λίγο, αρκεί να πληρώσουν κι αυτοί…».

«Ευχαριστώ, Πρόεδρε, για τα καλά σου λόγια. Αν και λιγάκι διαβολική η ιδέα σου, θα κάνω ό,τι μπορώ αύριο, που θα πάω για σύσκεψη στις Βρυξέλλες»

«Αλέξη μου, με την ευκαιρία, θα ήθελα να σου δώσω και μια συμβουλή. Τα ‘‘παιδία’’ (boys) εκεί κάτω, στην πρεσβεία στην Αθήνα, μου λένε ότι υπάρχει πρόβλημα με την ανάπτυξη. Δεν γίνονται επενδύσεις. Πρέπει να καταλάβεις, παιδί μου, Αλέξη, ότι επενδύσεις χωρίς επιχειρηματίες δεν υπάρχουν. Και όταν οι επιχειρηματίες έχουν πτωχεύσει, η λύση είναι μία. Να κάνεις τις πτωχευμένες επιχειρήσεις να λειτουργήσουν. Αν οι επιχειρηματίες είναι καλοί ή κακοί, εσύ το ξέρεις. Αν νομίζεις ότι όλοι είναι λαμόγια και θα βρεις καλύτερους, μην περιμένεις το σύστημα να τους αλλάξει… Θα περάσει η θητεία σου και εσύ ακόμη θα ψάχνεις. Έμαθα ότι έφτιαξες καινούργιους πτωχευτικούς νόμους, που κανένας δεν θέλει να τους εφαρμόσει. Δεν ξέρω τι θα κάνεις, αλλά φιλικά θα σου δώσω μία συμβουλή.
Αν εδώ στην Αμερική αντιμετωπίζαμε με την ίδια λογική τις πτωχεύσεις, αν το μόνο που μας ενδιέφερε ήταν να νικήσουμε τις φοβίες μας, ώστε να μην κατηγορηθούμε ότι υποθάλπουμε τα λαμόγια, θα χάναμε τους δημιουργικούς αλλά άτυχους επιχειρηματίες.

Εγώ, που σου μιλάω, όχι μόνο μετά από έξι φορές που έχω πτωχεύσει, δεν θα ήμουν σήμερα ένας από τους πλουσιότερους ανθρώπους στον πλανήτη, αλλά δεν θα ήμουν ούτε Πρόεδρος των ΗΠΑ. Ρίσκαρα για να ανταγωνιστώ έναν αντίπαλο, που ακόμη κι εσύ πίστευες ότι θα κερδίσει. Χωρίς τόλμη και ρίσκο, το μόνο που μπορείς να γίνεις είναι δημόσιος υπάλληλος. Χωρίς ρίσκο, προσωπικό και κοινωνικό, επενδύσεις δεν θα δεις ποτέ.
Δες την Κλίντον. Τώρα γράφει βιβλία, μήπως και βγάλει κάποια χρήματα».

Αυλαία.