Άκυρες θα κρίνει το Δικαστήριο τις πωλήσεις δανείων σε funds
Σύμφωνα με έγκυρους νομικούς κύκλους
• Αν δεν έχει ερωτηθεί ο δανειολήπτης αν θέλει να αγοράσει το δάνειό του στην τιμή που το πουλάει η τράπεζα
Οι πωλήσεις «κόκκινων» δανείων, κυρίως στεγαστικών και επιχειρηματικών, στα αποκαλούμενα «distress funds» («επενδυτικά κεφάλαια της δυστυχίας») έχουν ήδη αρχίσει, αναδεικνύοντας ζητήματα με νομική, κοινωνική και ταυτόχρονα ηθική διάσταση. Όπως είναι γνωστό και από τη διεθνή πρακτική, οι τράπεζες πωλούν τα δάνεια που έχουν συνάψει με τους πελάτες τους σε πολύ χαμηλότερη τιμή από το ύψος του υπολειπόμενου δανείου, τιμή που κυμαίνεται από 5% έως 30% της αξίας του, χωρίς όμως να επιτρέπεται να απευθυνθούν πρώτα στον μη δόλιο δανειολήπτη, προκειμένου να διερευνηθεί η δυνατότητα να αγοράσει ο ίδιος το δάνειό του στην τιμή που πρόκειται να πωληθεί στο fund ή να προσφέρει, κινητοποιώντας ευρύτερους συγγενικούς ή κοινωνικούς δεσμούς, καλύτερη τιμή, επ’ ωφελεία, τελικώς, των μετόχων της τράπεζας.
• Πρόκειται για καταχρηστική άσκηση δικαιώματος
• «Η οικονομική κρίση δεν είναι δυνατόν να μετακυληθεί μόνο στους δανειολήπτες, οι δε τράπεζες να παραμένουν αλώβητες και να δύνανται να εκπλειστηριάζουν κατασχεθέντα ακίνητα σε τιμές πολύ κατώτερες των πραγματικών», αναφέρει η απόφαση 333/2013 του Μονομελούς Πρωτοδικείου Χαλκιδικής, όπως και άλλες
Ευλόγως, σχηματίζεται η εντύπωση ότι η στέρηση της δυνατότητας αυτής επιβάλλεται ως μια επιπρόσθετη «τιμωρία» στον καλόπιστο δανειολήπτη, ο οποίος έχει ήδη «τιμωρηθεί», λόγω της παρατεταμένης και οξείας οικονομικής κρίσης, που έχει συρρικνώσει τα εισοδήματα κάθε μορφής, από τη θεμελιώδη ανατροπή των συνθηκών στις οποίες τόσο αυτός όσο και η τράπεζα είχαν θεμελιώσει την προσδοκία ομαλής και πλήρους εκπλήρωσης των αναληφθεισών δανειακών υποχρεώσεων. Πρόκειται για άλλη μία μορφή επαχθούς μεταχείρισης των δανειοληπτών, που συναντάται ήδη στους πλειστηριασμούς ακινήτων. Όπως πολύ χαρακτηριστικά έχουν επισημάνει σχετικώς τα δικαστήρια:
«Η οικονομική κρίση δεν είναι δυνατόν να μετακυληθεί μόνο στους δανειολήπτες – οφειλέτες, οι δε τράπεζες να παραμένουν αλώβητες και να δύνανται αφενός μεν να εκπλειστηριάζουν τα κατασχεθέντα ακίνητα σε τιμές πολύ κατώτερες των πραγματικών, αφετέρου δε να εξακολουθούν να απαιτούν από τους δανειολήπτες ολόκληρο το κεφάλαιο που χορήγησαν σε αυτούς, προκειμένου οι τελευταίοι να αγοράσουν τα κατασχεθέντα ακίνητα, καθώς και τους τόκους και τα έξοδα, κατάσχοντας, πολλές φορές, και άλλα στοιχεία της περιουσίας τους» (βλ. απόφαση 333/2013 ενδεικτ. Μον. Πρωτοδικείου Χαλκιδικής κ.ά.).Νομικοί κύκλοι εκφράζουν την πεποίθηση ότι τα δικαστήρια, ενεργοποιώντας τη ρήτρα του άρθρου 281 του Αστικού Δικαίου περί κατάχρησης δικαιώματος («Η άσκηση του δικαιώματος απαγορεύεται αν υπερβαίνει προφανώς τα όρια που επιβάλλουν η καλή πίστη ή τα χρηστά ήθη ή ο κοινωνικός ή οικονομικός σκοπός του δικαιώματος») αλλά και τη συνταγματικού επιπέδου αρχή της αναλογικότητας, που διατρέχει το σύνολο του Δικαίου και επιβάλλει, μεταξύ άλλων, την επιλογή του λιγότερου επαχθούς μέτρου, θα κρίνουν άκυρες τις πωλήσεις «κόκκινων» δανείων λόγω της μη παροχής της εν λόγω δυνατότητας στους δανειολήπτες.
Επισημαίνουν με νόημα ότι, λόγω της οικονομικής και κοινωνικής φύσης και λειτουργίας του θεσμού του τραπεζικού δανεισμού, ιδιαίτερο βάρος αποκτά η φράση της τελευταίας περιόδου του άρθρου 281 ΑΚ περί απαγόρευσης καταχρηστικής άσκησης του δικαιώματος (εν προκειμένω του δικαιώματος της τράπεζας να πωλήσει δάνειο κατ’ αποκλεισμό της δυνατότητας του δανειολήπτη να εμφανισθεί ως πλειοδοτών αγοραστής) όταν υπερβαίνει τα όρια που επιβάλλουν ο «κοινωνικός ή οικονομικός σκοπός του δικαιώματος».
Αξίζει να σημειωθεί ότι η Κύπρος, η οποία έχει ένα από τα μεγαλύτερα ποσοστά «κόκκινων» δανείων στην Ευρώπη, έχει ήδη νομοθετήσει τη δυνατότητα εξαγοράς των «κόκκινων» δανείων από τους δανειολήπτες. Απαιτείται, χωρίς περαιτέρω καθυστέρηση, να θεσμοθετηθεί και στην Ελλάδα η δυνατότητα αυτή, προς αποφυγή εκκρεμοδικιών, οι οποίες θα λειτουργήσουν ανασταλτικά όσον αφορά την οριστική επίλυση του, μείζονος για τη συστημική ευστάθεια του τραπεζικού συστήματος, προβλήματος των «κόκκινων» δανείων αλλά και προς εμπέδωση κλίματος κοινωνικής ειρήνης και συνοχής, χωρίς το οποίο η οικονομία δεν μπορεί να ανακάμψει.