Ασθενής ανάκαμψη με πολλά ερωτηματικά για την ελληνική οικονομία

Του ΚΩΣΤΑ ΜΕΛΑ
Καθηγητή Οικονομίας 

Μελετώντας τις εξελίξεις των μακροοικονομικών μεγεθών το πρώτο εξάμηνο του 2017 σε σχέση με τους στόχους του Μεσοπρόθεσμου Πλαισίου Δημοσιονομικής Στρατηγικής 2018-2021 μπορούν να αναφερθούν τα παρακάτω.

Ι. Οι επενδύσεις είχαν παραμείνει στάσιμες τα δύο τελευταία χρόνια (-0,2% το 2015 και +0,1% το 2016). Η πρόβλεψη για ρυθμό ανάπτυξης +1,8% για το 2017 προϋποθέτει ρυθμό αύξησης των επενδύσεων 5,9% σύμφωνα με το Μεσοπρόθεσμο Πλαίσιο Δημοσιονομικής Στρατηγικής 2018-2021. Ήδη στο α’ εξάμηνο του 2017 η αύξηση των επενδύσεων ήταν μόνο 2,7%, γεγονός που σημαίνει ότι για να επιτευχθεί ο στόχος θα πρέπει οι επενδύσεις το β’ εξάμηνο να παρουσιάσουν ρυθμό αύξησης υπερτριπλάσιο (9,1%) του α’ εξαμήνου. Η δυσκολία επίτευξης αυτού του στόχου προκύπτει από την περαιτέρω επεξεργασία των επιμέρους στοιχείων που έχουν προσδιορίσει μέχρι τώρα τις επενδύσεις. Συγκεκριμένα, αναλύοντας περαιτέρω τις επενδύσεις (Πίνακας 2), προκύπτει ότι η αύξηση του 2,7% έχει να κάνει με τα εξής:

1. Τη μείωση των κατασκευών κατά 9,2% (-8,1% οι κατοικίες, -9,3% οι λοιπές κατασκευές). Το ενδιαφέρον στοιχείο εδώ είναι η σημαντική μείωση των λοιπών κατασκευών, όπου η παρατηρούμενη μείωση προφανώς συνδέεται με την αποπεράτωση των μεγάλων οδικών αξόνων της χώρας. Αυτό δημιουργεί πρόβλημα για τις επενδύσεις του β’ εξαμήνου, διότι θα λείψει ένας συγκεκριμένος όγκος σίγουρων επενδύσεων.

2. Την αύξηση του μηχανολογικού εξοπλισμού κατά 19,6%, κυρίως λόγω αύξησης των μεταφορικών μέσων κατά 57%, εξέλιξη που συνδέεται αμιγώς με την ανάπτυξη του τουρισμού και του κλάδου της εφοδιαστικής αλυσίδας (πλοία, αεροπλάνα, αυτοκίνητα προς ενοικίαση, φορτηγά κ.ο.κ.), πέραν των εξοπλιστικών συστημάτων. Και εδώ οι εξελίξεις θα είναι δυσκολότερες για αυτού του είδους τις επενδύσεις, δεδομένου ότι η τουριστική περίοδος τελειώνει.

3. Οι επενδύσεις του κλάδου ΤΠΕ (Τεχνολογία Πληροφοριών και Επικοινωνίας) μειώνονται, ταυτόχρονα, κατά 10,4%.

4. Οι επενδύσεις σε λοιπά μηχανήματα και εξοπλισμό αυξάνονται κατά 0,3%. Το στοιχείο αυτό δείχνει ότι ο μεταποιητικός τομέας της οικονομίας βρίσκεται σε επενδυτική άπνοια και δεν φαίνεται ότι κάτι θα μεταβληθεί προς το καλύτερο το β’ εξάμηνο του 2017.

5. Σημειώνεται ότι η επίπτωση των επενδύσεων στο ΑΕΠ, εφόσον πρόκειται κυρίως για εισαγόμενες, είναι μικρή, καθώς η επενδυτική δαπάνη εγγράφεται στις εισαγωγές, οι οποίες ως γνωστόν συμβάλλουν αρνητικά στη μεγέθυνση του ΑΕΠ.

ΙΙ. Σύμφωνα με το Μεσοπρόθεσμο Πλαίσιο Δημοσιονομικής Στρατηγικής 2018-2021, η συμμετοχή των καθαρών εξαγωγών (εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών – εισαγωγές αγαθών και υπηρεσιών) το 2017 αναμένεται να είναι οριακά θετική (στο 0,1% του ΑΕΠ). Σημειωτέον ότι το 2016 ήταν αρνητική. Στο α’ εξάμηνο του 2017 ο ρυθμός αύξησης των εισαγωγών (4,235% σε ετήσια βάση) εξακολουθεί να υπερβαίνει τον αντίστοιχο ρυθμό αύξησης των εξαγωγών (4,025% σε ετήσια βάση). Η απόκλιση δεν είναι μεγάλη αλλά αποτελεί ένα ακόμη στοιχείο προβληματισμού.

ΙΙΙ. Η ιδιωτική κατανάλωση αυξήθηκε κατά 1% το α’ εξάμηνο του 2017, έναντι 1,3% που απαιτείται, σύμφωνα με το Μεσοπρόθεσμο Πλαίσιο Δημοσιονομικής Στρατηγικής 2018-2021, για να επιτευχθεί η αύξηση του ΑΕΠ κατά 1,8% για το 2017. Αυξάνει, δηλαδή, με ρυθμούς κοντά στα αναμενόμενα. Το πρόβλημα όμως, όπως έχουμε επανειλημμένα υπογραμμίσει, βρίσκεται στην αδυναμία του διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών να στηρίξει την αύξηση της ιδιωτικής κατανάλωσης. Το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών μειώθηκε κατά 3% το 2015, 1,3% το 2016 και 1,4% το α’ τρίμηνο του 2017 (δεν υπάρχουν ακόμη στοιχεία για το α’ εξάμηνο του 2017). Σημειώνεται ότι η αποταμίευση των νοικοκυριών είναι αρνητική από το 2012 και μετά όμως με συνεχώς αυξητικούς αρνητικούς ρυθμούς, γεγονός που οδηγεί την αρνητική αποταμίευση σε όλο και υψηλότερα επίπεδα (-13,4% το α’ τρίμηνο του 2017, Διάγραμμα 1). Αυτό σημαίνει ότι η κατανάλωση των νοικοκυριών στηρίζεται και σε χρηματοδότηση από τις αποταμιεύσεις τους. Είναι σαφές ότι η υπερφορολόγηση παίζει σημαντικό ρόλο στη μείωση του διαθέσιμου εισοδήματος. Σε κάθε περίπτωση, η ιδιωτική κατανάλωση δεν μπορεί να στηρίζεται επί μακρόν στη χρήση συσσωρευμένης αποταμίευσης και αργά ή γρήγορα θα μετριάζεται η επέκτασή της χωρίς ανάλογη αύξηση του διαθέσιμου εισοδήματος.

Είναι λοιπόν σημαντικό να τονισθεί ότι ελλοχεύει ο κίνδυνος να εκτροχιασθεί η ασθενής ανάκαμψη που έχει ξεκινήσει, δεδομένου ότι οι βασικοί παράγοντες μεγέθυνσης του ΑΕΠ δεν έχουν αποκτήσει σταθεροποιητική τάση. Τα προβλήματα είναι πολλά και δύσκολα.