Μια συνάντηση κορυφής με σημασία

Η επιλογή της Κέρκυρας δεν πρέπει να ήταν συμπτωματική. Προφανώς επελέγη και για τον υψηλό συμβολισμό της. Βρίσκεται γεωγραφικά στο Ιόνιο, που χωρίζει και συγχρόνως ενώνει τις δύο χώρες. Το γεγονός ότι η ελληνοϊταλική συνάντηση ακολούθησε την επίσημη επίσκεψη που πραγματοποίησε πρόσφατα στην Αθήνα ο νεοεκλεγείς γάλλος Πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν προσλαμβάνει ιδιαίτερη σημασία και πολύ πιθανό αμφότερες να σηματοδοτούν την αρχή μιας στενότερης συνεργασίας μεταξύ των χωρών του Ευρωπαϊκού-Μεσογειακού Νότου, που ήδη αισθάνεται το βάρος της ηγεμονίας του Ευρωπαϊκού Βορρά, που εκπροσωπείται από το Βερολίνο. Για να γίνει καλύτερα αντιληπτή η σημασία της συνάντησης της Κέρκυρας είναι σκόπιμη μια σύντομη ιστορική αναδρομή στις σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών και λαών.

Ελλάδα και Ιταλία είναι οι δύο πιο ιστορικές χώρες της Ευρώπης. Οι λαοί τους είχαν κοινή φυλετική προέλευση, ακόμη και γλωσσική. Την αλφάβητο, που αργότερα ονομάσθηκε λατινική, οι Ρωμαίοι τη δανείστηκαν από τους χαλκιδείς αποίκους της Κάτω Ιταλίας. Οι Ρωμαίοι, πρόγονοι των σημερινών Ιταλών, κατέκτησαν την Ελλάδα το 146 π.Χ. αλλά κατακτήθηκαν από τους Έλληνες πολιτιστικά. Από τη μείξη αυτή προέκυψε ο ελληνορωμαϊκός πολιτισμός, στον οποίο θα στηριχθεί, αιώνες μετά, η Ιταλική Αναγέννηση, που θα επαναφέρει την αγάπη για τη γνώση, τα γράμματα, τις τέχνες, που είχε σιγήσει τον Μεσαίωνα. Πρότυπο της Αναγέννησης η Αρχαία Ελλάδα και η Ρώμη. Στην Αναγέννηση συνέβαλαν ουσιαστικά και οι λόγιοι της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας (Βυζάντιο). Ο Πετράρχης, ο μέγιστος ποιητής της Αναγέννησης, είχε ως δάσκαλο τον ορθόδοξο μοναχό από τη Κάτω Ιταλία, τον Βαρλαάμ τον Καλαβρό. Όμως οι δύο λαοί, κοινής φυλετικής προέλευσης και κουλτούρας, σταδιακά αποστασιοποιούνται και απομακρύνονται μεταξύ τους.

Σε τούτο συνέβαλαν ιστορικοί και άλλοι παράγοντες. Κυρίως θρησκευτικοί. Χρονολογικά ξεχωρίζουν. Α) Το 1054, με το Σχίσμα μεταξύ των δύο Εκκλησιών, Ορθόδοξης και Καθολικής. Β) Το 1204, με την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους της 4ης Σταυροφορίας. γ) Το 1453, με την ʼλωση της Πόλης και την κατάλυση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας από τους Οθωμανούς Τούρκους. Έκτοτε χρονολογείται «η Δύση της Ανατολής και η Ανατολή της Δύσης», όπως ευφυώς έχει γραφεί. Στη σύγχρονη εποχή ξεχωρίζουν τρία γεγονότα που επιδράσανε αρνητικά στις ελληνοϊταλικές σχέσεις. Αναφερόμαστε ειδικά στην επιλήψιμη στάση της τότε Ιταλίας σε όσα προηγήθηκαν της Μικρασιατικής Καταστροφής. Ακολούθησε ο βομβαρδισμός και η σύντομη χρονικά απόβαση στην Κέρκυρα δυνάμεων του μουσολινικού καθεστώτος με το πρόσχημα της δολοφονίας του στρατηγού Τελίνι, εντεταλμένου για την οριοθέτηση των ελληνοαλβανικών συνόρων, που αναπόδεικτα και προσχηματικά απέδωσαν σε έλληνα στρατηγό. Και, τέλος, με τον ελληνοϊταλικό πόλεμο του 1940, με ιταλική υπαιτιότητα. Είχε προηγηθεί, το ίδιο έτος, ο τορπιλισμός της «ΕΛΛΗΣ» στο λιμάνι της Τήνου.

Οι τραυματικές αυτές εμπειρίες για τον ελληνικό λαό είχαν επηρεάσει τις σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών και σε ικανό βαθμό τις πολιτικές επαφές, οι οποίες, σε σύγκριση με άλλες κοινοτικές χώρες, ήταν σχετικά περιορισμένες. ʼλλωστε και οι ιταλικές κυβερνήσεις στρέφανε την προσοχή τους εκείθεν των ʼλπεων και πολύ λιγότερο στον Μεσογειακό Νότο. Η 1η Διακυβερνητική Ελληνοϊταλική Συνάντηση της Κέρκυρας πραγματοποιήθηκε σε μια περίοδο μεγάλων προβληματισμών τόσο σε ό,τι αφορά το μέλλον της Ευρώπης όσο και για τα τεκταινόμενα διεθνώς. Και αυτό διαπιστώνεται και από την ατζέντα των θεμάτων που απασχόλησαν τους δύο πρωθυπουργούς, τους κ. Αλέξη Τσίπρα και Πάολο Τζεντιλόνι. Προτεραιότητα βεβαίως δόθηκε στα θέματα διμερούς ενδιαφέροντος. Επιβεβαιώθηκε η στενή συνεργασία στον οικονομικό τομέα με την υπογραφή της συμφωνίας μεταξύ της ΤΡΑΙΝΟΣΕ και της ιταλικής FERROVIE DELLO STATO με επένδυση ύψους μισό δισ. ευρώ. Εκτός της οικονομικής σημασίας, σημαντική είναι και η πολιτική πλευρά, γιατί επιβεβαιώνει την εκτίμηση ότι επιστρέφει η εμπιστοσύνη των ξένων επενδυτών προς την Ελλάδα και την ελληνική οικονομία. Δεύτερο σημείο κοινού ενδιαφέροντος, το Ενεργειακό. Και οι δύο πρωθυπουργοί τάχθηκαν υπέρ των πολλαπλών πηγών και διόδων των ενεργειακών πηγών χωρίς αποκλεισμούς, δηλαδή διάκριση μεταχείρισης μεταξύ Βορρά και Νότου, όπως «ναι» σε αγωγούς που μεταφέρουν φ/α στις χώρες του Ευρωπαϊκού βορρά αλλά «όχι» σε εκείνους προς Νότο. Η σύμπτωση απόψεων στο Ενεργειακό προσλαμβάνει ιδιαίτερη σημασία εν όψει και των γεωτρήσεων που αναμένονται στο Βόρειο Ιόνιο και δυτικά της Πελοποννήσου από τη Γαλλική TOTAL, που μαζί με την ιταλική ΕΝΙ και την αμερικανική EXXON ΜΟBIL διενεργούν ήδη γεωτρήσεις στην kυπριακή ΑΟΖ. Δεν έλειψε, ασφαλώς, και η αναφορά στην Τουρκία, με μια αυστηρή, όπως αναφέρεται, προειδοποίηση προς την ʼγκυρα για σεβασμό των δημοκρατικών αρχών αλλά και στήριξη της ευρωπαϊκής της προοπτικής. Στην ίδια ακριβώς γραμμή με τους άλλους ευρωπαίους εταίρους, που δύσκολα ξεχωρίζεις την αλήθεια των προθέσεων από την υποκρισία ή -για το αληθέστερο- από τα συμφέροντα. Σε γενικές γραμμές, σύμπτωση απόψεων υπήρξε και στο θέμα της ΕΕ, η οποία αποδεδειγμένα δεν ανταποκρίνεται στις προσδοκίες των λαών της και χρήζει ριζικών και ουσιαστικών αλλαγών στους θεσμούς της.

Και οι δύο πρωθυπουργοί συμφώνησαν με τις προτάσεις του προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζαν Κλοντ Γιούνκερ, που εξέφρασε προ ημερών στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, για τη δημιουργία υπερεθνικών θεσμών, όπως υπουργού Οικονομικών της Ευρώπης καθώς και υπουργού Κοινωνικής Συνοχής. Κοινή, επίσης, υποστήριξη δόθηκε στην πρόταση κατάρτισης Ευρωπαϊκού Προϋπολογισμού, με χαρακτήρα αναδιανεμητικό και ισορροπημένο. Ο έλληνας πρωθυπουργός υποστήριξε, επίσης, την ανάγκη να ενισχυθεί και ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας (ΕΜΣ), με ανάλογο με το ΔΝΤ ρόλο. Με κάποιες αποκλίσεις, στις ίδιες θέσεις κινείται και η Γαλλία.

Στις διμερείς ελληνοϊταλικές σχέσεις καταγράφονται και εκκρεμότητες, όπως η υπογραφή συμφωνίας για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ, που έχει κατ’ αρχήν συμφωνηθεί. Φαίνεται ότι από ιταλικής πλευράς υπάρχουν ακόμη ορισμένοι ενδοιασμοί που σχετίζονται με το εύρος των ζωνών αλιείας αλλά και λόγοι πολιτικής σκοπιμότητας. Ευκταίο η 1η Διακυβερνητική Συνάντηση Κορυφής της Κέρκυρας να έχει και συνέχεια, η οποία θα καλύψει και τα κενά συνεργασίας του παρελθόντος. Ευκταίο, επίσης, να σηματοδοτήσει και να ενισχύσει τη συνεργασία μεταξύ των χωρών του Ευρωπαϊκού-Μεσογειακού Νότου, που η πρώτη συνάντηση ξεκίνησε από την Ελλάδα. Τελικά, παραφράζοντας τη διάσημη ρήση του Γαλιλαίου, κάτι φαίνεται να κινείται. Με ενδιαφέρον αναμένεται η προσεχής συνάντηση των χωρών του Νότου στην Κύπρο.