Το Ασφαλιστικό Σύστημα της χώρας νοσούσε, νοσεί και χειροτερεύει!
Αν συνεχίσει να πορεύεται όπως είναι σήμερα, πολύ σύντομα οι συντάξεις που διανείμει αλλά και οι παροχές υπηρεσιών υγείας θα είναι ιδιαίτερα χαμηλές με κίνδυνο να καταρρεύσουν εντελώς. Οι χρόνιες στρεβλώσεις του συστήματος είναι οι μακροπρόθεσμες αιτίες της τωρινής του κατάστασης, τις οποίες οφείλουμε -άμεσα- να διορθώσουμε.
Τα αίτια της κρίσης στην κοινωνική ασφάλιση οφείλονται σε αρκετούς παράγοντες. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι οι κύριες αιτίες είναι η ύφεση, η επιβράδυνση του ρυθμού οικονομικής ανάπτυξης, η παραοικονομία, η ανεργία, η μεγάλη γήρανση του πληθυσμού, η υπογεννητικότητα και η παράταση του ορίου ζωής. Οι παράγοντες αυτοί επηρεάζουν αρνητικά τη σχέση εργαζομένων -συνταξιούχων. Τα ευνοϊκά όρια ηλικίας συνταξιοδότησης και τα δικαιώματα στις πρόωρες συντάξεις, ιδιαίτερα των γυναικών, η ελαστικότητα στην απονομή των συντάξεων αναπηρίας σε άτομα υγιή και νέα, η απονομή συντάξεων σε πενηντάρηδες ή και σε πρώην βουλευτές, που θα μπορούσαν να εργάζονται παραγωγικά, αποτελούν μέρος -μόνο- της κακοδαιμονίας του ασφαλιστικού μας συστήματος. Πέραν αυτών, είχαμε φαινόμενα απαλλαγής κοινωνικών ομάδων από την υποχρέωση καταβολής εισφορών, καταβολής μειωμένων εισφορών σε σχέση με τις παροχές που θα ελάμβαναν αλλά και πληθώρα ασφαλιστικών οργανισμών με οργανωτικές ανεπάρκειες, αναχρονιστικές και γραφειοκρατικές διαδικασίες και κυρίως χωρίς καμιά αξιοποίηση των αποθεματικών τους, τα οποία χρησιμοποιούσαν οι εκάστοτε κυβερνήσεις αναλόγως των πολιτικών τους.
Η ληστεία των πόρων των ασφαλιστικών ταμείων ξεκινάει από τη δεκαετία του ʼ50, με διαχρονική ευθύνη των κυβερνήσεων, αφού άφησαν στην τύχη την υψηλή εισφοροδιαφυγή, την εκμετάλλευση των αποθεματικών και τις συχνές καθυστερήσεις εξόφλησης των οφειλών των ασφαλισμένων. Το κράτος οικειοποιούνταν τα αποθεματικά άτοκα στην Τράπεζα της Ελλάδος και, σε αντίθεση αυτού, τα ασφαλιστικά ταμεία δανείζονταν με ιδιαίτερα υψηλά επιτόκια.
Στην πορεία είχαμε και έχουμε σωρεία παράνομων μεταναστών αλλά και πολλούς Έλληνες, πλέον, λόγω της οικονομικής κρίσης και των Μνημονίων, που δουλεύουν ανασφάλιστοι ή ασφαλίζονται λιγότερες μέρες από τις πραγματικές και το μέγεθος της εισφοροδιαφυγής ανέρχεται σε δισεκατομμύρια ευρώ. Ενώ δεν πρέπει να ξεχνάμε τα χρήματα που χρωστάει το κράτος στα ασφαλιστικά ταμεία, που ανέρχονται και αυτά σε δισεκατομμύρια ευρώ.
134 δισ. ευρώ τα ελλείμματα
Πρέπει ακόμη να επισημάνουμε την για πολλά χρόνια και χωρίς έλεγχο συνταγογράφηση – χορήγηση φαρμάκων πέραν των αναγκαίων. Έτσι, εάν μιλάμε με αριθμούς, το ασφαλιστικό σύστημα διογκώθηκε και επιδεινώθηκε τόσο ώστε εκτόξευσε ελλείμματα και χρέος και αποτέλεσε ένα από τα γενεσιουργά αίτια της κρίσης. Το χρέος αυξήθηκε μεταξύ των ετών 2000 και 2009, όταν ξέσπασε η κρίση, με πάνω από 160 δισ. ευρώ και με τα 2/3 του χρέους να οφείλονται στο ασφαλιστικό σύστημα. Δεν πρέπει να μας διαφεύγει από τη μνήμη ότι τη δεκαετία 2000-2009 τα ελλείμματα του συνταξιοδοτικού συστήματος έφτασαν συνολικά τα 134 δισ. ευρώ. Η κρίση μετέτρεψε το ασφαλιστικό πρόβλημα σε βόμβα στα θεμέλια του συστήματος και στις μέρες μας αποτελεί το μεγαλύτερο ρήγμα στα θεμέλια της κοινωνίας. Στα χρόνια των μνημονιακών δεσμεύσεων είχαμε το PSI, την τρομερή αύξηση της ανεργίας και της μερικής απασχόλησης, τα δημοσιονομικά ελλείμματα, την τεράστια μείωση των εισοδημάτων αλλά και την έλλειψη αισιοδοξίας για το μέλλον, με αποτέλεσμα αντί να μειώνονται τα προβλήματα του ασφαλιστικού συστήματος, να αυξάνονται. Ουσιαστικά έχουμε μια παραγωγική μηχανή σε υστέρηση, όπου κανένα ασφαλιστικό σύστημα δεν μπορεί να επιβιώσει.
Πανδοχείο συντάξεων η χώρα
Δίχως αμφιβολία, κοινωνική πολιτική στη χώρα δεν υπάρχει, αλλά απαιτείται άμεσα, αφού δεν είναι λύση η χορήγηση σύνταξης σε φτωχούς και ανέργους μόνο. Έτσι η ρίζα του κακού μεγαλώνει, αφού η χώρα είναι ένα μεγάλο «πανδοχείο» συνταξιούχων, εκ των οποίων άλλοι πλήρωσαν αρκετά, άλλοι λιγότερα και άλλοι ελάχιστα ή τίποτα. Το ασφαλιστικό σύστημα της Ελλάδας κανείς στην πραγματικότητα δεν θέλησε τα προηγούμενα χρόνια να το θίξει και κάποιοι που το επιχείρησαν αντιμετώπισαν το μίσος μιας μεγάλης μερίδας του πληθυσμού και κυρίως των συνδικάτων, που δεν αντιπρότειναν όμως κάτι επικερδές στη βιωσιμότητά του. Να επισημάνουμε ότι ίσως η μοναδική μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού – συνταξιοδοτικού συστήματος που έδωσε κάποιες χρόνιες ανάσες, χωρίς όμως να λύσει όλες τις παθογένειές του, ήταν αυτή του Σιούφα, το 1992.
Το ασφαλιστικό σύστημα της χώρας, σύμφωνα και με τους αρμοδίους της Τράπεζας της Ελλάδος, πλήρωνε παλιότερα τις μεγαλύτερες σε ποσοστό δαπάνες σε συντάξεις από όλες τις χώρες του ΟΑΣΑ, με αποτέλεσμα να υπάρχει μικρή δυνατότητα για παροχές σε νεότερες ηλικίες και σε ανέργους. Σήμερα η κατάσταση χειροτέρεψε, αφού το δημογραφικό πρόβλημα, με τη γήρανση του πληθυσμού, αυξήθηκε, η ανεργία και η μερική απασχόληση γιγαντώθηκαν, οι μισθοί εξατμίστηκαν, ενώ η πολυνομία και η γραφειοκρατία -αντί να μειωθούν- αυξήθηκαν από τους μνημονιακούς νόμους. Ο κατακερματισμός των νόμων, που διέκρινε τα ασφαλιστικά ταμεία παλιότερα, στη μέγγενη των Μνημονίων γιγαντώθηκε, αφού η μια τροποποίηση έρχεται πακέτο με την επόμενη.
Από την άλλη, η επιβίωση των επιχειρήσεων κυρίως στα μνημονιακά χρόνια στέρησε από τα Ταμεία πόρους μέσω της μεγάλης εισφοροδιαφυγής και της αδήλωτης εργασίας. Σημειωτέον ότι τα χρέη στα ασφαλιστικά ταμεία, και νυν στον ΕΦΚΑ, επισήμως αγγίζουν τα 24 δισ. και ανεπισήμως και τα 30 δισ. ευρώ, ενώ οι ρυθμίσεις των οφειλών μόνο ένα μικρό μέρος του ασφαλιστικού προβλήματος καλύπτουν. Στην Ελλάδα δε, που το ασφαλιστικό σύστημα προσεγγίζει περισσότερο το αναδιανεμητικό μοντέλο, η τωρινή γενιά εργαζομένων διανέμει το δικό της εισόδημα προς τις παλιότερες γενιές, για τις συντάξεις τους, ελπίζοντας ότι οι επόμενες γενιές θα πράξουν το ίδιο για αυτούς. Μετά τις τελευταίες αλλαγές όμως, παρότι ο μέσος όρος συνταξιοδότησης είναι πάνω-κάτω ίδιος με αυτόν της Ευρώπης, ο νέος εργαζόμενος, υπό τις σημερνές συνθήκες των Μνημονίων, θα επιτελέσει κατόρθωμα εάν συμπληρώσει 15 έτη ασφαλιστικού βίου μέχρι τα 67 του για να του χορηγηθεί σύνταξη.
Η τελευταία μεταρρύθμιση του υπουργείου Εργασίας, γνωστή ως μεταρρύθμιση Κατρούγκαλου, κυριολεκτικά έγινε στο γόνατο, αφού εκτός της ενοποίησης του ΕΦΚΑ και του ΕΤΕΑΕΠ (επικουρικού ταμείου) και τη δημιουργία σοβαρών οργανωτικών προβλημάτων, πετσόκοψε στην κυριολεξία τις συντάξεις και αύξησε τα ποσοστά των εισφορών, πολλαπλασιάζοντας τη φοροδιαφυγή, αφού πλέον κατέστη ως αναγκαία συνθήκη επιβίωσης των ελεύθερων επαγγελματιών και των αυατοαπσχολούμενων.
Και ενώ η ενοποίηση σε ένα κύριο και ένα επικουρικό Ταμείο επιχείρησε να βελτιώσει την κατάσταση, την χειροτέρεψε, τουλάχιστον μέχρι τώρα, αφού ακόμη και η ενοποίηση των μητρώων και των ηλεκτρονικών συστημάτων, που είναι ο κορμός μιας ενοποίησης, πραγματοποιήθηκε με καθαρά ερασιτεχνικό τρόπο και χωρίς κανείς από τους υπαίτιους να αναλάβει την ευθύνη.
***
Τι πρέπει να γίνει εδώ και τώρα
• Εθνικό σχέδιο (συμμετοχή κυβέρνησης και αντιπολίτευσης) για βιώσιμο ασφαλιστικό σύστημα.
• Μείωση των υψηλών ποσοστών εισφορών στα μεσαία εισοδήματα (ραχοκοκαλιά της οικονομίας), αφού αυτό οδηγεί σε υψηλή φοροδιαφυγή.
• Τρόποι αντιμετώπισης της φοροδιαφυγής (πλαστικό χρήμα, ηλεκτρονικές διασταυρώσεις κ.λπ.), αφού υπάρξει παράλληλη μείωση των ποσοστών στις φοροεισφορές.
• Ενοποίηση και μείωση της νομοθεσίας του ΕΦΚΑ και του ΕΤΕΑΕΠ.
• Σύγχρονα πληροφοριακά συστήματα σε όλες τις υπηρεσίες του Δημοσίου για κάθε απαραίτητη διασταύρωση.
• Συνολικός περιορισμός των φορολογικών επιβαρύνσεων και όχι άλλη μείωση των μισθών και των συντάξεων.
• Συνολικό σχέδιο εξόδου από την κρίση με εκμετάλλευση όλων των παραγωγικών εργαλείων της χώρας και όχι μόνο του τουρισμού (στοχευμένες ενέργειες) καθώς και τρόποι χρηματοδότησης του συστήματος.
• Ρυθμίσεις οφειλών που θα ελαφρύνουν ουσιαστικά τον συνεπή επαγγελματία, που πνίγηκε στα μνημονιακά χρόνια.
• Περιορισμός ή και εξαφάνιση των νεοφιλελεύθερων εργαλείων, που ήταν αυτά που μεγέθυναν τα προβλήματα του ασφαλιστικού συστήματος.
• Ορθή διαχείριση των αποθεματικών του ασφαλιστικού συστήματος – εάν υπάρξουν.
• Σταθερό πολιτικό περιβάλλον, σταθερό φορολογικό σύστημα, δραστικός περιορισμός της γραφειοκρατίας και της διαφθοράς.
• Ανάγκη εθνικής αποταμίευσης, που συρρικνώθηκε από τα μέσα της δεκαετίας του ʽ90, αφού είναι απαραίτητος μοχλός ανάπτυξης της κοινωνίας, η οποία όμως απαιτεί τη μείωση των φοροεισφορών, τον περιορισμό της ανεργίας και της μερικής απασχόλησης καθώς και το σταμάτημα της συρρίκνωσης των μισθών.