Η Γερμανία επανέρχεται δυναμικά στη διεθνή σκηνή

Αυτό ίσχυσε μέχρι και την ενοποίηση της Γερμανίας, ακόμη και τα αμέσως επόμενα χρόνια. Η συμπεριφορά αυτή ερμηνευόταν, μεταξύ άλλων, ως συνέπεια αισθημάτων ενοχής των πολιτικών τους ηγεσιών, διανοουμένων, κ.ά., για τους δύο παγκόσμιους πολέμους που είχαν προκληθεί, πρωτίστως, από τη χώρα τους. Αυτά τα αισθήματα ενοχής, που θα μπορούσαν να χαρακτηρισθούν ακόμη και ως συμπλέγματα, δεν θα διαρκούσαν, ασφαλώς, εσαεί. Γιατί κανείς δεν μπορεί να υποστηρίξει σοβαρά ότι ο σημερινός γερμανικός λαός όπως και οι μελλοντικές γενιές θα πρέπει να φέρουν ευθύνη για τις θηριωδίες των Ναζί ή για το αιματοκύλισμα της Ευρώπης στον Βʼ Παγκόσμιο Πόλεμο. Τα πράγματα σχετικά με την ενεργή επανεμφάνιση της Γερμανίας στα διεθνή θέματα αρχίζουν να αλλάζουν μετά την ενοποίηση. Και σήμερα κανείς πλέον δεν αμφισβητεί τον ηγετικό ρόλο του Βερολίνου στην Ευρώπη και τη δυναμική του θέση διεθνώς.
Το έναυσμα για να ασχοληθούμε με τον ρόλο της Γερμανίας στη διεθνή σκηνή μας δόθηκε από μια μελέτη της δεξαμενής σκέψης DGAP (DEUTSCHE GESELLSCHAFT FUR AUSWARTIGE POLITIK), που χρηματοδοτείται από το γερμανικό υπουργείο Εξωτερικών (όπως το ελληνικό ΕΛΙΑΜΕΠ παλαιότερα), με θέμα «Προκλήσεις για την επόμενη γερμανική κυβέρνηση στον τομέα της Εξωτερικής Πολιτικής». Από την ανάγνωση της μελέτης συγκρατείται ιδιαίτερα η επιβεβαίωση των συντακτών ότι ο διεθνής και ευρωπαϊκός ρόλος της Γερμανίας έχει αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια, μετά και το γερμανικό δόγμα «περί αυξημένης ευθύνης της Γερμανίας στις διεθνείς εξελίξεις». Αξιοπρόσεκτη, επίσης, η παρατήρηση και έκκληση προς την κυβέρνηση που θα προκύψει από τις εκλογές του Σεπτεμβρίου «να περάσει από το στάδιο του σχεδιασμού -του δόγματος- στη φάση της υλοποίησης». Εξίσου ενδιαφέρον παρουσιάζει η σκιαγράφηση των τάσεων της εξωτερικής πολιτικής που αναμένεται να κυριαρχήσουν τα επόμενα χρόνια διεθνώς, με κυρίαρχο στοιχείο την αστάθεια του παγκόσμιου περιβάλλοντος, ιδιαίτερα στον τομέα της οικονομίας, με υπόδειξη προς την προσεχή κυβέρνηση να προστατέψει «το ισχύον πολυμερές σύστημα ελευθέρου εμπορίου όπως και την Ευρωπαϊκή Ενιαία Αγορά». Η μελέτη επεκτείνεται και σε θέματα γενικότερου διεθνούς ενδιαφέροντος, όπως εκείνο της ασφάλειας και του ρόλου της ΕΕ στην παγκόσμια κοινότητα, υπογραμμίζοντας ότι για τη Γερμανία (η ΕΕ) αποτελεί το σημαντικότερο πεδίο άσκησης της εξωτερικής της πολιτικής και ότι προέχει η ενότητα των 27 μελών της, που ευθέως υπονοεί την αποφυγή αποχώρησης μελών, κατά το προηγούμενο του Ηνωμένου Βασιλείου. Εμμέσως πλην σαφώς αναγνωρίζεται ότι στο Βερολίνο παρέχεται η δυνατότητα, μέσω της ΕΕ, να ασκεί ηγετικό ρόλο τόσο στην Ευρώπη όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο. Προς μετριασμό προφανώς της παραπάνω εκτίμησης, η οποία δεν απέχει από την πραγματικότητα, προστίθεται ότι η Γερμανία δεν αντιμετωπίζει την ΕΕ ως μέσο για την προώθηση των συμφερόντων της αλλά ως αμυντικό εργαλείο κατά των εξωτερικών απειλών! Πιστεύω να γίνεται εύκολα αντιληπτό ποιες ακριβώς απειλές υπονοούνται. Η μελέτη επεκτείνεται και σε εκτιμήσεις θεμάτων ευρύτερου ενδιαφέροντος. Αξιοσημείωτο ότι οι ΗΠΑ χαρακτηρίζονται ως παράγοντας ανασφάλειας, αποδίδοντας ευθύνες στον αμερικανό Πρόεδρο, που υπονομεύει «το δυτικό φιλελεύθερο σύστημα αξιών». Ο ίδιος περίπου χαρακτηρισμός αποδίδεται και στη Ρωσία, ενώ για τα Δυτικά Βαλκάνια επισημαίνεται ότι μετά την παρατηρούμενη στασιμότητα της ευρωπαϊκής προοπτικής των περισσοτέρων εξ αυτών έχουν διεισδύσει άλλες χώρες, όπως η Ρωσία, η Τουρκία και η Κίνα. Παραλείπεται, ίσως σκόπιμα, και η ισλαμική, μέσω των χωρών του Κόλπου (Σαουδικής Αραβίας κ.ά). Αναφορικά με την Τουρκία, άξια προσοχής η επισήμανση ότι παραμένει σημαντικός εταίρος για τη Γερμανία για λόγους ασφαλείας, καταπολέμησης της τρομοκρατίας, αντιμετώπισης των προσφυγικών ροών, με εκτίμηση ότι τυχόν απομάκρυνση της Άγκυρας από την ΕΕ θα μπορούσε να αποδυναμώσει το ΝΑΤΟ και να ευνοήσει την προσέγγιση Τουρκίας – Ρωσίας. Πρόκειται, θα παρατηρούσαμε, για την κλασική συντηρητική γερμανική θέση, όπως και άλλων δυτικών χωρών -αποσιωπούνται τα σημαντικά επενδυμένα οικονομικά συμφέροντά τους στην Τουρκία-, που έχουν επιτρέψει στις διαδοχικές τουρκικές κυβερνήσεις, όπως και στην παρούσα του κ. Ερντογάν, να παίζουν το χαρτί του απαραίτητου εταίρου της Δύσης και να διεκδικούν και να επιτυγχάνουν σοβαρά ανταλλάγματα. Η μελέτη του εξειδικευμένου γερμανικού think tank δεν εκφράζει αναγκαστικά και τις επίσημες κυβερνητικές θέσεις και είναι άγνωστο αν τις επηρεάζει και σε τι βαθμό. Ωστόσο δεν στερείται σημασίας για δύο κυρίως λόγους: Α) Γιατί, σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, οι επικείμενες εκλογές δεν αναμένεται να αλλάξουν ουσιαστικά το σημερινό πολιτικό σκηνικό, με κυρίαρχο το Χριστιανοδημοκρατικό Κόμμα της κ. Μέρκελ. Β) Επειδή επιβεβαιώνεται η επάνοδος της Γερμανίας στη διεθνή πολιτική σκηνή σε ενεργό ρόλο, που συγχρόνως σηματοδοτεί την οριστική, ίσως, απαλλαγή από τις ενοχές και συμπλέγματα των μεταπολεμικών γενιών. Φυσιολογική εξέλιξη, θα παρατηρούσαν όσοι ειδικοί ασχολούνται με την ανθρώπινη συμπεριφορά. Όμως η Γερμανία, εξαιτίας του παρελθόντος της, εξακολουθεί να φοβίζει πολλούς στην Ευρώπη και εκτός. Και οι φόβοι δεν είναι παντελώς αδικαιολόγητοι.

Στα παραπάνω θα θέλαμε να προσθέσουμε κάποιες προσωπικές παρατηρήσεις. Την επόμενη δεκαετία το διεθνές σκηνικό μπορεί να αλλάξει ολοκληρωτικά. Εγείρονται σοβαρά ερωτήματα περί του αν ο ευρωατλαντισμός θα συνεχίσει να λειτουργεί όπως τον γνωρίζουμε, αν ο χάρτης της Μέσης Ανατολής θα παραμείνει ως έχει ή θα αλλάξει, όπως ήδη διαφαίνεται, αν θα επιδεινωθεί ή όχι το ρήγμα μεταξύ των ανεπτυγμένων και υπό ανάπτυξη χωρών, αν θα ενταθεί ή όχι η πολιτικοπολιτιστική διαμάχη Δύσης – Ισλάμ, αν θα δημιουργηθεί ή όχι ανεξάρτητο κουρδικό κράτος, που θα εξασθενήσει μεν την Τουρκία αλλά μπορεί να την καταστήσει περισσότερο ομοιογενή, αν η ρωσοτουρκική προσέγγιση λάβει σάρκα και οστά και αν θα υπάρξουν και ανακατατάξεις στον ασιατικό κόσμο. Η Γερμανία θα διεκδικήσει, όπως ήδη το πράττει, έναν ενεργότερο ρόλο διεθνώς, κυρίως στον πολιτικοοικονομικό τομέα, χρησιμοποιώντας ως όχημα τον ηγετικό της ρόλο στην Ευρώπη. Θα γίνει αυτό αποδεκτό από τα άλλα κράτη-μέλη; Με αγωνία θα περιμένουμε τις απόψεις -αν εκφρασθούν και αν δημοσιοποιηθούν- του γάλλου Προέδρου κ. Εμ. Μακρόν, ο οποίος αναμένεται συντόμως να επισκεφθεί τη χώρα μας.