Αυγουστιάτικη ραστώνη στη Χώρα των Λωτοφάγων
Οι λόγοι είναι αρκετά σύνθετοι και αξίζει τον κόπο να τους αναζητήσουμε γιατί μπορεί να μας αποκαλύψουν τις εξελίξεις του επόμενου διαστήματος και να εξηγήσουν τον οργασμό κυβερνητικών συσκέψεων μέσα στην αυγουστιάτικη ραστώνη.
Είναι προφανές ότι η κατάρρευση του σχεδίου διασύνδεσης του κλεισίματος της 2ης αξιολόγησης με τη ρύθμιση του χρέους και την ποσοτική χαλάρωση έχει θέσει εν αμφιβόλω τους κυβερνητικούς σχεδιασμούς για εκλογές το 2019. Το απαγορευτικό επιτόκιο, 4,7% περίπου, μιας επεισοδιακής και αδιευκρίνιστης σκοπιμότητας εξόδου στις αγορές και η αποκάλυψη της επιβολής ορίου 325 δισ. στο ύψος του δημοσίου χρέους από το ΔΝΤ έχει καταστήσει τις αποπληρωμές 19 δισ. ευρώ το καλοκαίρι του 2018 εφιάλτη για το κυβερνητικό επιτελείο. Είναι πέρα από βέβαιο πλέον ότι το 3ο Μνημόνιο ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ έχει αποτύχει και ότι εκτός από τη λιτότητα διαρκείας που υπογράφηκε στο πλαίσιο της 2ης αξιολόγησης θα απαιτηθούν από τους δανειστές νέα μέτρα στο πλαίσιο της 3ης αξιολόγησης και το κυριότερο ένα νέο πρόγραμμα (είτε 4ο Μνημόνιο είτε μια λύση πιστωτικής γραμμής και ακόμη αυστηρότερης λιτότητας) για μετά το 2018. Πέρα από την αδυναμία αντιμετώπισης των αποπληρωμών, αυτό επιβεβαιώνεται και από τις συνεχείς αναθεωρήσεις του ρυθμού μεγέθυνσης του 2017, που έχει περιορισθεί ήδη από 2,7% που προέβλεπε ο προϋπολογισμός σε ένα 1,8% μετά τα στοιχεία του πρώτου τριμήνου, ενώ αναμένεται να κλείσει τελικά αρκετά κάτω από 1%. Ενδεικτική της αμηχανίας είναι η δήλωση της ΕΛΣΤΑΤ ότι σταματά να δημοσιεύει προσωρινά στοιχεία τριμήνου για το ΑΕΠ και θα πρέπει να περιμένουμε τον Σεπτέμβρη για να ενημερωθούμε για τον ρυθμό μεγέθυνσης της οικονομίας το βʼ τρίμηνο του έτους.
Τα παραπάνω δεν είναι απλά θεωρητικά ζητήματα. Είναι χαρακτηριστικό ότι καμιά πληρωμή προμηθευτών του Δημοσίου δεν έχει προχωρήσει. Ο λόγος είναι ότι η ελληνική κυβέρνηση αδυνατεί να συγκεντρώσει τα 400 εκατ. ευρώ που είναι η συνδρομή της σε συνολικές αποπληρωμές 1,2 δισ. ευρώ, που είχαν συμφωνηθεί στο πλαίσιο της πρώτης υποδόσης των 7,7 δισ. που εκταμιεύθηκε πρόσφατα. Για τον σκοπό αυτό μάλιστα εκπονήθηκε σχέδιο συμψηφισμού των απαιτήσεων προμηθευτών του Δημοσίου με τις καταβολές του ΕΝΦΙΑ ύψους 213 εκατ. ευρώ, ώστε να θεωρηθούν τμήμα των 400 εκατ. που δεσμεύθηκε να καταβάλει το Ελληνικό Δημόσιο. Εκεί κατέληξε η περήφανη διαπραγμάτευση της ελληνικής κυβέρνησης, να ξύνει τον πάτο του βαρελιού για να πληρωθούν οι προμηθευτές του Δημοσίου, την ίδια ώρα που η λιτότητα τσακίζει τα λαϊκά στρώματα. Είναι ο θλιβερός επίλογος των πανηγυρισμών για το υποτιθέμενο πλεόνασμα του 4%, του ξεπουλήματος των αεροδρομίων και των λιμανιών καθώς και των εξελίξεων στον ΑΔΜΗΕ και τον ΔΕΣΦΑ. Μόνο οργή μπορεί να προκαλέσει πλέον σε εργαζόμενους, άνεργους και συνταξιούχους η ανάμνηση των κυβερνητικών αναφορών περί αντιμέτρων, ουδέτερων δημοσιονομικών μέτρων, όπου ένα ευρώ σε μέτρα θα συνοδεύεται από ένα ευρώ σε αντίμετρα και τόσα άλλα παραμύθια.
Όμως το ζήτημα είναι πλέον τι πρόκειται να σκαρφιστούν σε περίπτωση που ενδεχόμενες αδυναμίες στην εκτέλεση του προϋπολογισμού οδηγήσουν σε απαίτηση επίσπευσης των μέτρων που έχουν ψηφισθεί για το 2019 καθώς και ενός δεύτερου πακέτου εργασιακών μέτρων που θα απαιτηθεί από τους δανειστές στο πλαίσιο της 3ης αξιολόγησης. Μια εκδοχή είναι να προσπαθήσουν να διασκεδάσουν τις εντυπώσεις με κάποιες εξόδους στις αγορές με μικροποσά μέχρι το τέλος του χρόνου, ώστε να δικαιολογήσουν το πέρασμα ενός νέου εργασιακού Μεσαίωνα πάνω στη ρύθμιση των αποπληρωμών του 2018 και τη μετάβαση από την εποχή των Μνημονίων στην εποχή της πιστωτικής γραμμής. Είναι μια εκδοχή της γραμμής Στουρνάρα του 2014 που δεν είχε αποδεχτεί η κυβέρνηση Σαμαρά – Βενιζέλου γιατί συνεπαγόταν πολύ βαριά μέτρα δημοσιονομικής εποπτείας. Στον ΣΥΡΙΖΑ βέβαια παίζουν το σενάριο της ανάκαμψης της παγκόσμιας οικονομίας ως ενδεχόμενο ελάφρυνσης αυτού του σεναρίου και δικαιολόγησης της παράτασης της παραμονής τους στην εξουσία. Η άλλη εκδοχή είναι η επίσπευση των πολιτικών εξελίξεων στο φως μιας αξιολόγησης που δεν κλείνει και ενός επερχόμενου Μνημονίου. Δηλαδή μια επανάληψη της απόδρασης των Σαμαρά – Βενιζέλου το 2015. Καταλυτικό ρόλο στο σενάριο που θα επιλεγεί θα παίξουν δύο παράγοντες. Ο πρώτος είναι το αποτέλεσμα των γερμανικών εκλογών στα τέλη Σεπτεμβρίου και η κυβέρνηση που θα προκύψει από αυτές. Ο δεύτερος είναι η κατάσταση του τραπεζικού συστήματος. Οι τράπεζες αδυνατούν να διαθέσουν τα «κόκκινα» δάνεια σε λογικά επίπεδα. Η αδυναμία της Τράπεζας Αττικής να διαθέσει πακέτο 1,3 δισ. ευρώ προς 300 εκατ. είναι ενδεικτική. Η απαίτηση μια νέας σημαντικής ανακεφαλαίωσης των τραπεζών, που θα συνεπάγεται ντε φάκτο 4ο Μνημόνιο, θα είναι κατά τη γνώμη μου το τέλος μιας ακόμη μνημονιακής κυβέρνησης, αυτής των ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ.
Αυτά συζητούν στο Μαξίμου, την ώρα που οι τηλεοράσεις κάνουν εκτενείς αναφορές στον τρόπο επιλογής του σημαιοφόρου σε ένα νομοσχέδιο για την Παιδεία, που θεσμοθετεί δίδακτρα στην ανώτατη εκπαίδευση και αναπαράγει εικόνες από διαδηλώσεις «κατσαρόλας» στη μακρινή Βενεζουέλα. Είναι σενάρια αυγουστιάτικης ραστώνης από μια κυβέρνηση που χρειάζεται «διακοπές» και μια αντιπολίτευση που δεν αποτελεί λύση. Το ερώτημα είναι αν θα είμαστε για μια ακόμη φορά λωτοφάγοι.