Η Κύπρος

Είχα πολλά χρόνια να επισκεφθώ το «Νησί της Αφροδίτης». Βρήκα τη Μεγαλόνησο πανέμορφη, κι ας με πλήγωνε η τουρκική σημαία στα κατεχόμενα. Οι παλαιοί δεσμοί μου με την Κύπρο έγιναν τώρα και οικογενειακοί. Αλλά, αυτά -φυσικά- δεν ενδιαφέρουν τους αναγνώστες. Εκείνο που με φόβιζε ήταν το «πλαίσιο Γκουτιέρες», μέσω του οποίου έλεγαν ότι θα γινόταν προσπάθεια να εξευρεθεί μια «πρόοδος» στις διαπραγματεύσεις του Κραν Μοντανά. Αυτή η «πρόοδος» με ανησυχούσε. Και είχα ανατριχιάσει, όταν άκουσα ότι στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων υπήρχε το θέμα της «εκ περιτροπής Προεδρίας»! Κάτι τέτοιο, θα εσήμαινε, ουσιαστικά, παράδοση της Κυπριακής Δημοκρατίας στους Τούρκους. Κατά παγίαν τακτικήν, οι δόλιοι και ραδιούργοι, εξ Ανατολών, γείτονες ποτέ δεν κάθονται σε τραπέζι «διαπραγματεύσεων», εάν δεν κερδίσουν κάτι περισσότερο απʼ όσα έχουν στα χέρια τους. Ούτε κάνουν παραχωρήσεις. Στόχος τους παραμένει να ελέγχουν όλη την Κύπρο!

Οι υποχωρήσεις Αναστασιάδη στο περίφημο δείπνο της 1ης Δεκεμβρίου με τον Τουρκοκύπριο Μουσταφά Ακιντζί (χωρίς να συνεννοηθεί με το Εθνικό Συμβούλιο στην Κύπρο, ούτε με τον υπουργό Εξωτερικών, Νίκο Κοτζιά) μου εδραίωσαν την πεποίθηση ότι οι «κόκκινες γραμμές» της ελληνικής πλευράς είχαν εγκαταλειφθεί. Πολλοί σημαντικοί παράγοντες στη Λευκωσία μού μίλησαν σκληρά για τον Νίκο Αναστασιάδη: «Είναι έκπτωτος στη συνείδηση του κυπριακού λαού»! Το φάσμα του εθνικού διχασμού πλανιόταν στον ορίζοντα. Παλαιός έγκριτος δημοσιογράφος στη Λευκωσία, όταν του εξέθεσα τους φόβους μου για την «εκ περιτροπής Προεδρία», όχι μόνο συμφώνησε, αλλά μου είπε με ήρεμη αποφασιστική φωνή: «Νομίζουν ότι θα μπορέσουν να περάσουν τέτοιες μεθοδεύσεις. Νομίζουν, αλλά πλανώνται οικτρά…». Γιʼ αυτό ευχόμουν να ναυαγήσουν οι «διαπραγματεύσεις». Διερωτώμαι γιατί ο Νίκος Αναστασιάδης δεν θέλησε να συμβουλευθεί τον βετεράνο πολιτικό Βάσο Λυσσαρίδη. Ο «γιατρός», όπως τον αποκαλούν, υπέργηρος σήμερα, αλλά με καθαρή σκέψη, είναι ο πολιτικός που ποτέ του δεν έκανε «εκπτώσεις» στην αταλάντευτη εθνική του γραμμή. Στην περιβόητη Διάσκεψη της Γενεύης -που ουσιαστικά ήταν παράνομη- έγιναν τρομερά πράγματα. Η συμμετοχή του Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας σε διεθνή διάσκεψη, όχι ως εκπροσώπου της, όπως ορίζουν το Σύνταγμα και το Διεθνές Δίκαιο, αλλά ως ενός μέρους μιας κοινότητας, ήταν κάτι αδιανόητο. Και δέχθηκαν σαν ισότιμο τον τουρκοκύπριο παράνομο «ηγέτη» μιας κατεχόμενης περιοχής. Πώς συμφώνησαν σʼ αυτήν την κατάλυση της Κυπριακής Δημοκρατίας, Αναστασιάδης και ΑΚΕΛ; Για ποια «προσέγγιση» μιλάει ο κ. Ν. Αναστασιάδης, όταν ο τουρκικός στρατός κατοχής παραμένει αμετακίνητος;

Μετά από μια εβδομάδα, όταν επέστρεψα στην Αθήνα, κορυφαίος πολιτικός παράγων με εκάλεσε στο γραφείο του. Ήθελε να μου ανακοινώσει είδηση της τελευταίας στιγμής: «Μην ανησυχείς. Η ʽʽεκ περιτροπής Προεδρίαʼʼ δεν υπάρχει πλέον στο τραπέζι…». Μου είπε κι άλλα. Ανέπνευσα. Τουλάχιστον, ο άμεσος κίνδυνος είχε παρέλθει. Δεν σκοπεύω τώρα να προβώ σε ανάλυση του Κυπριακού. Υπάρχουν άλλοι αρμοδιότεροι από εμένα. Οι αναγνώστες, άλλωστε, της εφημερίδας μας έχουν την ευκαιρία να διαβάζουν τις αναλύσεις έμπειρου παλαιού διπλωμάτη, του κ. Περικλή Νεάρχου, ο οποίος γνωρίζει άριστα τα τεκταινόμενα στον κυπριακό χώρο. Υπάρχουν αρκετοί ειδήμονες. Ενδεικτικά, αναφέρω τον κ. Λουκά Αξελό -εξαίρετο πνευματικό άνθρωπο-, που, με το θαυμάσιο περιοδικό του τα «Τετράδια» και τις εκδόσεις «Στοχαστής», προσφέρει εθνική υπηρεσία. Συνιστώ σε όλους να προμηθευτούν την τελευταία έκδοση του «Στοχαστή» με τίτλο: «Νέα Στρατηγική στην Κύπρο». Διακεκριμένες προσωπικότητες εκθέτουν τις εισηγήσεις των, που εκφωνήθηκαν σε ημερίδα για τις τρέχουσες εξελίξεις στο Κυπριακό. Η μελέτη αυτών των κειμένων, είναι απαραίτητη εάν θέλουμε να κατανοήσουμε τι συμβαίνει στον ευαίσθητο αυτό χώρο. Κάτι τέτοιες στιγμές αισθάνομαι πιο έντονα την απουσία του αλησμόνητου φίλου, καθηγητή κ. Νεοκλή Σαρρή, που είχε αναλώσει τη ζωή του στην ερμηνεία των πολυπλόκαμων ελληνοτουρκικών σχέσεων. Χρειάζεται, όμως, να ανατρέχουμε και στο παρελθόν. Μέσα από την Ιστορία θα βρούμε πολλά παραδείγματα που θα μας βοηθήσουν στη χάραξη πολιτικής για την εποχή μας. Μια περίπτωση μόνο θα αναφέρουμε: Στις 12 Νοεμβρίου 1966, ο τότε Έλληνας υπουργός Εξωτερικών (στην κυβέρνηση του Στεφ. Στεφανόπουλου), ο αείμνηστος Ηλίας Τσιριμώκος, σε συνέντευξή του στην κυπριακή εφημερίδα «Αγών» προφητικά είχε δηλώσει: «Πιστεύω ακραδάντως ότι θα απετέλει βαρύ ιστορικόν λάθος, και διά το μέλλον της Κύπρου και διά το μέλλον των ελληνοτουρκικών σχέσεων, η τυχόν αποδοχή εγκαταστάσεως της Τουρκίας, ενόπλου, υπό οιανδήποτε μορφήν επί του κυπριακού εδάφους…». Τώρα, στο Κραν Μοντανά, κινδυνεύσαμε με την «εκ περιτροπής Προεδρία» να παραδώσουμε την Κυπριακή Δημοκρατία στον σουλτάνο Ερντογάν. Οι Κύπριοι θα πρέπει να θυμηθούν -διότι είναι πολλαπλώς χρήσιμη- μία από τις ελάχιστες περιπτώσεις που επετεύχθη μεγάλη νίκη για το εθνικό θέμα στον ΟΗΕ. Ήταν τον Δεκέμβριο του 1965, όταν χάρις στον Ηλία Τσιριμώκο, κατατροπώσαμε την Τουρκία. Η διπλωματική μας νίκη υπήρξε μεγάλη. Για πρώτη φορά από τότε που το Κυπριακό συνεζητείτο στα Ηνωμένα Έθνη είχαμε τόσο ευνοϊκή απόφαση. Η Πολιτική Επιτροπή του ΟΗΕ εξέδωσε, διά ψήφων 47 έναντι 6 και 51 αποχών, απόφαση με την οποία αναγνωριζόταν η ανεξαρτησία της Κύπρου, καταδικαζόταν η έξωθεν επέμβαση, μνημονευόταν η έκθεση του μεσολαβητού Πλάζα -η οποία δεν ευνοούσε τους Τούρκους-, τονιζόταν η διακήρυξη της κυπριακής κυβερνήσεως για την προστασία των μειονοτικών δικαιωμάτων και δεν γινόταν μνεία των απόψεων της Άγκυρας. Στη μνημειώδη αγόρευσή του (στη γαλλική γλώσσα) ο Τσιριμώκος είχε τονίσει: «Έχουμε μαζί μας δύο μεγίστους συμμάχους: Το Δίκαιον και την Ιστορίαν. Όσοι ψηφίζουν εναντίον μας γνωρίζουν ότι δεν έχουν δίκαιον, αλλά εντολάς των κυβερνήσεών των. Το Δίκαιον είναι μαζί μας. Και μαζί μας αγωνίζεται η Ιστορία…». Η ομιλία του Τσιριμώκου, σαφής ως προς το τι επεδιώκετο, αντικειμενική, θεμελιωμένη με ιστορικά, πολιτικά και διπλωματικά επιχειρήματα -και συνεπώς πειστική- εδημιούργησε αμέσως ευνοϊκή ατμόσφαιρα. Με την άφθαστη ρητορική του δεινότητα, ο μεγάλος εκείνος ηγέτης εξεθεμελίωσε ένα προς ένα τα «επιχειρήματα» του Τούρκου υπουργού Εξωτερικών, του Τσαγλαγιαγκίλ, ο οποίος με καταφανή ταραχή και εκνευρισμό θα ομολογούσε αργότερα: «Ήταν ατύχημα για μένα να έχω αντίπαλο αυτόν τον Έλληνα υπουργό…».

Το κυπριακό κράτος θα έπρεπε να ανατυπώσει το κείμενο της ομιλίας Τσιριμώκου στον ΟΗΕ του Δεκεμβρίου 1965. Είναι χρήσιμο για τους νεωτέρους, και πάντα επίκαιρο και διδακτικό. Με πικρία αναλογιζόμαστε τη ροή των γεγονότων στην Κύπρο: Από την πατριωτική δήλωση του Τσιριμώκου («Η Ελλάς είναι Κύπρος και η Κύπρος είναι Ελλάς»), περάσαμε στην απόσυρση της ελληνικής Μεραρχίας, επί Γ. Παπαδόπουλου, στο εγκληματικό πραξικόπημα του δικτάτορα Ιωαννίδη κατά του Μακαρίου, μεταπολιτευτικά στη μοιρολατρική εκτίμηση του Καραμανλή: «Η Κύπρος ευρίσκεται μακράν για να βοηθηθεί» και στη φαντασίωση του ιδρυτού της Νέας Δημοκρατίας ότι: «Όπως προέβλεψα, ευθύς μετά την εισβολή, η Τουρκία από κατακτητής μετεβλήθη σε αιχμάλωτο της Κύπρου» (Βουλή, 16-1-1979)! Δυστυχώς, ξεχνάμε εύκολα την Ιστορία. Γιʼ αυτό τώρα, στο Κραν Μοντανά, φθάσαμε στο χείλος της πλήρους καταστροφής με το ενδεχόμενο της «εκ περιτροπής Προεδρίας». Οι κίνδυνοι δεν τελείωσαν και η Τουρκία δεν θα πάψει να βυσσοδομεί κατά της ακεραιότητας της Κυπριακής Δημοκρατίας. Ας αναλογισθούμε αυτό που έγραψε ο Κύπριος ποιητής Θεοδόσης Πιερίδης: «Ήρθαν και φύγαν ένα-ένα τα κύματα της Ιστορίας. Ήρθαν και φύγαν, μα εμείς εμείναμε…». Ας προσέξουν όλοι οι πολιτικοί παράγοντες σε Λευκωσία και Αθήνα μήπως, από θέσεις όπως η «εκ περιτροπής Προεδρία», καθώς «φεύγουν τα κύματα της Ιστορίας» μείνουν «άλλοι» στη θέση μας…