Κατάργηση του καθεστώτος εγγυήσεων και αποχώρηση των στρατευμάτων κατοχής η ανυποχώρητη ελληνική θέση

Η Κύπρος και ο κυπριακός Ελληνισμός, με αρχαιοελληνική κατάληξη ρημάτων και ονομάτων, ήταν και είναι το τελευταίο κομμάτι του Ελληνισμού που δεν κατόρθωσε να ενωθεί με τη μητέρα πατρίδα. Οι Τ/Κ ήσαν είτε άποικοι είτε αλλαξοπιστήσαντες χριστιανοί. Σε κάθε περίπτωση, όχι γηγενείς αλλά κατακτητές. Αντίθετα, η ιστορία του Ελληνισμού στη Μεγαλόνησο χάνεται στα βάθη των αιώνων.

Στον αγώνα για την ανεξαρτησία από την πάλαι ποτέ Βρετανική Αυτοκρατορία οι Τ/Κ δεν συμμετείχαν, ούτε άλλωστε η Τουρκία έδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον, αφού η προκάτοχός της Οθωμανική Αυτοκρατορία είχε παραιτηθεί από κάθε δικαίωμα επί της Κύπρου. Άγκυρα και Τουρκοκυπρίους φρόντισε να τους αφυπνίσει η αγγλική διπλωματία, σε εφαρμογή της πάγιας και δοκιμασμένης πρακτικής τού «διαίρει και βασίλευε». Η ιστορία του δράματος του κυπριακού Ελληνισμού ξεκινάει από την υπογραφή των Συμφωνιών Ζυρίχης-Λονδίνου και κορυφώνεται με την τουρκική εισβολή το 1974, συνεπεία του εγκληματικού πραξικοπήματος της χούντας των συνταγματαρχών κατά του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου… Η πρόσφατη κυπριακή ιστορία, γραμμένη με αίμα και προδοσίες, είναι γνωστή και δεν χρήζει επαναλήψεων.
Τον περασμένο Ιανουάριο διαγράφησαν κάποιες προοπτικές επίλυσης με τις πενταμερείς συνομιλίες στη Γενεύη (Μον Πελεράν). Όμως οι ελπίδες διεψεύσθησαν γρήγορα. Όταν ο έλληνας υπουργός των Εξωτερικών κ. Νίκος Κοτζιάς διεμήνυσε, με καλά θεμελιωμένες θέσεις, ότι προϋπόθεση για λύση -εκτός, ασφαλώς, των εσωτερικών πτυχών- αποτελεί η κατάργηση του καθεστώτος των εγγυήσεων και η αποχώρηση όλων των στρατευμάτων κατοχής, ο τούρκος ομόλογός του Τσαβούσογλου αποχώρησε προσχηματικά, επιστρέφοντας στη χώρα του. Ο έλληνας ΥΠΕΞ πρόβαλλε σοβαρά επιχειρήματα, τονίζοντας ότι δεν νοείται ανεξάρτητο κράτος-μέλος των Ηνωμένων Εθνών και πλήρες μέλος της ΕΕ να τελεί υπό καθεστώς εγγυήσεων και ότι η αποχώρηση των στρατευμάτων κατοχής είναι αυτονόητη. Τι μεσολάβησε στο μεταξύ, ώστε από την αποτυχία της πρώτης συνάντησης στο Μον Πελεράν να επιχειρηθεί νέα προσπάθεια με συνάντηση στη Γενεύη (Κραν Μοντανά), με την παρουσία και του ΓΓ των ΗΕ; Στο μεσολαβήσαν διάστημα, από τον Ιανουάριο και μετά, είχαν υπάρξει πολλές συναντήσεις μεταξύ των εκπροσώπων των δύο κοινοτήτων αλλά και σε επίπεδο Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας κ. Ν. Αναστασιάδη με τον αρχηγό των Τ/Κ κ. Ακιντζί. Κατά τη συνάντηση που πραγματοποιήθηκε την 17η Μαΐου, ο κύπριος Πρόεδρος είχε προτείνει στον συνομιλητή του μια νέα προσέγγιση με σκοπό την απεμπλοκή της διαπραγματευτικής διαδικασίας σε τρία διαδοχικά στάδια, χωρίς χρονικούς περιορισμούς. Συγκεκριμένα πρότεινε συζήτηση και συμφωνία: Α) Στο κεφάλαιο ασφαλείας και εγγυήσεων. Β) Στο εδαφικό. Γ) Στα υπόλοιπα τέσσερα κεφάλαια, ήτοι το περιουσιακό, τη διακυβέρνηση, την οικονομία, τα θέματα ΕΕ. Ανάλογες συναντήσεις είχαν πραγματοποιηθεί και μεταξύ των ΥΠΕΞ Ελλάδος και Τουρκίας σε διάφορα fora. Αντίστοιχες επαφές είχε και ο ειδικός απεσταλμένος του ΓΓ των ΗΕ, Νορβηγός κ. Άιντα, ο οποίος είχε αναλάβει τον ρόλο γεφύρωσης των διαφορετικών προσεγγίσεων των δύο πλευρών στο πλαίσιο της εκ του σύνεγγυς διπλωματίας. Ο κ. Άιντα έχει δεχθεί επικρίσεις για μονομερείς τοποθετήσεις που ευνοούσαν τους Τ/Κ, γεγονός που είχε προκαλέσει την οξεία αντίδραση του έλληνα υπουργού των Εξωτερικών κ. Ν. Κοτζιά. Ο νορβηγός διπλωμάτης ήταν γνωστός από το παρελθόν για τις στενές υπηρεσιακές σχέσεις που διατηρούσε με την προηγούμενη ΥΦΥΠΕΞ των ΗΠΑ κ. Νούλαντ, η οποία δεν φημιζόταν για αντικειμενικότητα στο Κυπριακό αλλά και έναντι των ελληνοτουρκικών σχέσεων.

Αν και στους μήνες που προηγήθηκαν της Διάσκεψης της Γενεύης ΙΙ υπήρξαν πολλές επαφές, σε όλα τα επίπεδα, ακόμη και με προσωπική εμπλοκή του ΓΓ των ΗΕ, δεν προέκυπτε, σύμφωνα με κατά καιρούς επίσημες δηλώσεις και δημοσιεύματα του κυπριακού Τύπου, ότι η Άγκυρα και οι Τ/Κ είχαν μετακινηθεί από τις πάγιες θέσεις τους, γεγονός που θα επέτρεπε κάποια αισιοδοξία για τον δεύτερο γύρο των συνομιλιών. Με αυτά τα δεδομένα, πολλοί αναλυτές εκτιμούσαν ότι το timing του νέου γύρου συνομιλιών δεν ήταν το πλέον κατάλληλο. Αρχές του επόμενου έτους αναμένεται να διεξαχθούν στη Κύπρο προεδρικές εκλογές, όπως και διπλές εκλογές, προεδρικές και κοινοβουλευτικές, στην Τουρκία. Η Ελλάδα εξάλλου διανύει περίοδο οικονομικοκοινωνικής κρίσης ενώ και το εσωτερικό μέτωπο δεν είναι το καλύτερο. Από τις συζητήσεις στη Βουλή και σχετικά σχόλια των ΜΜΕ δίδεται η εντύπωση ότι Κυπριακό όπως και άλλα θέματα που αφορούν την εξωτερική πολιτική δεν τυχαίνουν της δέουσας προσοχής… Αλλά και η κατάσταση στον χώρο της Μ. Ανατολής, που ενδιαφέρει ιδιαίτερα την Τουρκία, λόγω και του Κουρδικού, επιδρά μάλλον αρνητικά στη δημιουργία κατάλληλων συνθηκών για ένα break through στο Κυπριακό. Προς τι τότε οι συνομιλίες στη Γενεύη; Σίγουρες απαντήσεις δεν μπορούν να δοθούν. Μόνο υποθέσεις μπορούν να γίνουν. Πιθανό να αποβλέπουν μόνο στη διατήρηση του momentum των συνομιλιών, να καταγραφούν ευκρινέστερα οι εκατέρωθεν θέσεις, όπως και τα περιθώρια και όρια υποχωρήσεων και άλλα συναφή… Ρόλο επίσης μπορεί να παίζει και η προοπτική εξόρυξης των ενεργειακών αποθεμάτων στην κυπριακή ΑΟΖ, με τις γνωστές απειλές της Αγκύρας… Το δυσμενέστερο σενάριο για Κύπρο και Ελλάδα θα ήταν αν στους παραπάνω πιθανούς λόγους προστεθεί και τυχόν πρόθεση για άσκηση πιέσεων προς την ελληνική και ελληνοκυπριακή πλευρά με επιβολή λύσης εν είδει bonus προς την Τουρκία από ενδεχόμενες δυσμενείς για την Άγκυρα εξελίξεις στη Μ. Ανατολή με δημιουργία κουρδικού κράτους.

Τη στιγμή που γράφεται αυτή η στήλη αναμένεται η άφιξη του ΓΓ των ΗΕ κ. Γκουτιέρες στο Κραν Μοντανά. Προβλέψεις για ενδεχόμενες νέες προτάσεις που κομίζει δεν μπορούν να γίνουν, όπως επίσης για την περαιτέρω τύχη της διάσκεψης. Το βέβαιο είναι ότι ο τούρκος υπουργός Εξωτερικών, όταν προκλήθηκε από τον έλληνα ομόλογό του να εξηγήσει για ποιον λόγο επιμένουν στη διατήρηση του καθεστώτος των εγγυήσεων, απάντησε με αφοπλιστική αλήθεια: «Για να έχουμε το δικαίωμα επέμβασης»! Αν πρόσθετε ότι μύχιος στόχος της Αγκύρας μπορεί να είναι και ο έλεγχος, μέσω των Τ/Κ, ολόκληρης της Κύπρου θα ήταν πλέον ειλικρινής… Ερώτημα παραμένει αν τέτοιοι πιθανοί στόχοι και μεγαλομανίες της Τουρκίας προβληματίζουν, εκτός, ασφαλώς, από τη Λευκωσία και την Αθήνα, και τον δυτικό κόσμο όπως και τη Ρωσία.