Το ΝΑΤΟ σε κενό στρατηγικής στην εποχή Τραμπ

Χρειάστηκαν λίγες μόνο ώρες, όσο διήρκεσαν οι τελετές για τα εγκαίνια του νέου κτιρίου του ΝΑΤΟ και οι σύντομες παρεμβάσεις των ηγετών της Συμμαχίας, για να επιβεβαιωθεί ότι οι σχέσεις με τον νέο αμερικανό Πρόεδρο θα είναι ιδιαίτερα δύσκολες. Η μη προβλεψιμότητα, η απειρία και ο σαφής προσανατολισμός του στην εσωτερική κοινή γνώμη και στην εσωτερική ατζέντα μειώνει την αξιοπιστία και την εγγύηση που προσέφερε μέχρι τώρα η Ουάσινγκτον, ως ατμομηχανή του ΝΑΤΟ και της αρχιτεκτονικής ασφάλειας σε Ευρώπη και Ασία.

Το ΝΑΤΟ βρίσκεται σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι, καθώς η εξ ανατολών απειλή, που για πολλές χώρες της Ευρώπης δεν υφίσταται ή θεωρείται περιορισμένη, λόγω των σημαντικών οικονομικών εμπορικών σχέσεων και δεσμών με τη Ρωσία, αποδείχθηκε -με την προσάρτηση της Κριμαίας- ότι είναι υπαρκτή και δεν μπορεί να παραλειφθεί. Επίσης, η επιστροφή της Ρωσίας στη θερμή θάλασσα της Ανατολικής Μεσογείου είναι μια σοβαρή ποιοτική εξέλιξη, που η Ατλαντική Συμμαχία δεν μπορεί να παραβλέψει.

Η προηγούμενη αμερικανική κυβέρνηση, η οποία είχε στηρίξει αναφανδόν τη στρατηγική αποτροπή της Ρωσίας στην Ουκρανία, ανταποκρινόμενη στις εκκλήσεις και των χωρών του πρώην Συμφώνου της Βαρσοβίας και κυρίως της Πολωνίας και των βαλτικών χωρών, αποφάσισε να στρατιωτικοποιήσει την αντιπαράθεση με τη Μόσχα και έτσι πλέον οι σχέσεις ΝΑΤΟ – Ρωσίας βρίσκονται στο χειρότερο σημείο τους από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου.

Η εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ προκάλεσε ακόμη μεγαλύτερη αβεβαιότητα και αγωνία στην Ευρώπη. Ο κ. Τραμπ χαρακτήριζε το ΝΑΤΟ απαρχαιωμένο οργανισμό και επανειλημμένα είχε θέσει το οικονομικό ζήτημα, διατυπώνοντας την ανιστόρητη και καθόλου σοβαρή θέση ότι οι Ευρωπαίοι χρωστούν δισεκατομμύρια στην Ουάσινγκτον «για την ασφάλεια που τους παρείχε κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου…

Η Σύνοδος Κορυφής του ΝΑΤΟ στις Βρυξέλλες είχε προγραμματισθεί μήνες πριν, όταν ακόμη δεν ήταν γνωστό ποιος θα εκλεγόταν Πρόεδρος των ΗΠΑ. Η άφιξη, την Πέμπτη, του Ντ. Τραμπ στις Βρυξέλλες αναμένονταν με ιδιαίτερο ενδιαφέρον από όλους, καθώς ο νέος αμερικανός Πρόεδρος θα έδινε ένα στίγμα των προθέσεών του.

Και ο κ. Τραμπ -με τρόπο καθόλου ευγενικό, όταν μάλιστα απευθύνεσαι σε συμμάχους, όπως η Γερμανία, η Γαλλία, η Ιταλία και οι άλλες χώρες- είπε ότι μόνο πέντε από τις 28 χώρες-μέλη προσφέρουν το 2% του ΑΕΠ τους για αμυντικές δαπάνες (μεταξύ αυτών και η Ελλάδα) και συνεπώς όλες οι άλλες χώρες χρωστούν. Και έσπευσε ακόμη να συμπληρώσει ότι δεν μπορεί το κόστος για την ασφάλεια να το πληρώνουν οι αμερικανοί φορολογούμενοι.

Ο αμερικάνος Πρόεδρος, βεβαίως, αφού εξασφάλισε την απόφαση για εμπλοκή του ΝΑΤΟ -ως οργανισμού πλέον- στον αγώνα εναντίον της τρομοκρατίας, έκανε και μια προσφορά στους συμμάχους, καθώς ανέφερε ότι το ΝΑΤΟ πρέπει να ασχοληθεί, εκτός από την τρομοκρατία, με το Μεταναστευτικό και τη ρωσική απειλή, κάτι που απέφευγε να κάνει μέχρι τώρα.

Όμως έμειναν ανοικτά ερωτήματα: Ο κ. Τραμπ επέμεινε στην απόφαση για συμμετοχή του ΝΑΤΟ στον συνασπισμό εναντίον του ISIS, αλλά οι Ευρωπαίοι θεωρούν ότι αυτή η συμμετοχή θα είναι κυρίως σε πολιτικό, συμβολικό επίπεδο, όπως συλλογή και ανταλλαγή πληροφοριών, εκπαίδευση προσωπικού κ.λπ. Είναι όμως σαφές ότι με βάση την απόφαση αυτή θα κλιμακωθούν το επόμενο διάστημα οι πιέσεις για συμμετοχή και με δυνάμεις (όχι χερσαίες προς το παρόν) του ΝΑΤΟ και άμεση εμπλοκή των χωρών-μελών. Αυτό θα προκαλέσει μια νέα διελκυστίνδα, πολύ περισσότερο δε εάν οι εξελίξεις στη Συρία πάρουν τέτοια τροπή ώστε να απαιτηθεί και χερσαία επέμβαση.

Πολλά ερωτηματικά επίσης προκαλεί η αναφορά του κ. Τραμπ στην αντιμετώπιση του Μεταναστευτικού από το ΝΑΤΟ. Εκτός αποστολών όπως αυτές στο Αιγαίο και στη Μεσόγειο, που είναι κυρίως επιχειρήσεις επιτήρησης, το ΝΑΤΟ είναι δύσκολο να επωμισθεί τη διαχείριση του Μεταναστευτικού, καθώς ούτε το καταστατικό του ούτε η δομή του επιτρέπουν κάτι τέτοιο. Εάν στις σκέψεις του κ. Τραμπ είναι η στρατιωτική εμπλοκή του ΝΑΤΟ ώστε να αποτρέψει τις μεταναστευτικές ροές κυρίως από τη Βόρειο Αφρική, τη Μέση Ανατολή και το Αφγανιστάν, δεν πρόκειται να βρει πολλούς συμμάχους πρόθυμους για μια τέτοια αποστολή.

Και τελικά ο κ. Τραμπ, αφού έκανε και άλλα ειρωνικά σχόλια στην παρέμβασή του, όπως όταν δήλωσε, χαμογελώντας, ότι δεν ρώτησε πόσο κόστισε το νέο κτίριο του ΝΑΤΟ, αλλά το βρίσκει υπέροχο, αφήνοντας αιχμές για το 1 δισ. δολάρια που στοίχισε το κτίριο με τις πολλές κακοτεχνίες και τα περίσσια προβλήματα, απέφυγε να αναφερθεί στο άρθρο 5 της Συμμαχίας, κάτι που όλοι περίμεναν ως ελάχιστη δέσμευσή του ως νέου Προέδρου των ΗΠΑ.

Το άρθρο 5 είναι ο πυρήνας της Συμμαχίας, καθώς προβλέπει την αμοιβαία συνδρομή όταν ένα κράτος αντιμετωπίζει απειλή. Είναι η αρχή του «ένας για όλους και όλοι για έναν». Ο κ. Τραμπ και πριν τη Σύνοδο αλλά και τώρα έχει αποφύγει να αναφερθεί στη βασική αυτή αρχή που διέπει τη Συμμαχία, θέλοντας με τον τρόπο αυτό να εκβιάσει ουσιαστικά την αύξηση της οικονομικής συνεισφοράς των κρατών-μελών.

Στη Σύνοδο αυτή αλλά και όλο το προηγούμενο διάστημα ο έλληνας πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας είχε εκπλήξει ίσως με το φιλονατοϊκό προφίλ του.

Οι τοποθετήσεις του είναι ισορροπημένες μεν αλλά σταθερά προσηλωμένες στη στήριξη της Ατλαντικής Συμμαχίας. Στην παρέμβασή του, την περασμένη Πέμπτη, ο Αλ. Τσίπρας επέμεινε ότι «ο ευρωατλαντικός δεσμός πρέπει να παραμείνει ισχυρός, να συνδέει -σε ισότιμη βάση- τις δύο πλευρές του Ατλαντικού και να ενισχύει τη συλλογική μας ασφάλεια, εξασφαλίζοντας την ειρήνη και τη σταθερότητα στην ευρύτερη περιοχή». Συμφώνησε δε, και ορθά, με τον δικαιότερο επιμερισμό των αμυντικών βαρών.

Αλλά αυτό που έχει ενδιαφέρον είναι ότι ο κ. Τσίπρας ανέδειξε την Ελλάδα ως πυλώνα σταθερότητας στην ευρύτερη περιοχή και κυρίως δεσμεύθηκε ότι η χώρα «θα εξακολουθήσει, με το ειδικό γεωστρατηγικό βάρος της, να ανταποκρίνεται ενεργά στις επιχειρήσεις, αποστολές και δράσεις του ΝΑΤΟ».

Ο κ. Τσίπρας μάλιστα υποστήριξε την εμπλοκή του ΝΑΤΟ στον αγώνα εναντίον της τρομοκρατίας βάζοντας ένα αριστερό πρόσημο, καθώς έσπευσε να διευκρινίσει ότι πρέπει να αποφύγουμε να δοθεί αντιισλαμικός χαρακτήρας στον αγώνα αυτό και να δίνεται εντύπωση σύγκρουσης σταυροφορίας. Η ελληνική αποστολή μάλιστα συνέδεσε την εμπλοκή του ΝΑΤΟ στον αγώνα εναντίον της τρομοκρατίας με μια γενικότερη «στρατηγική της διεθνούς κοινότητας για εξασφάλιση της ειρήνης και της σταθερότητας στην περιοχή»…

Κωνσταντίνος Τσάκαλος