Το αναθεωρημένο Μνημόνιο και οι «εντιμότατοι φίλοι μας»
Απεδείχθη όμως πως στη Μάλτα ο Ευκλ. Τσακαλώτος αποδέχθηκε να κλείσει πρώτα η λεγόμενη «τεχνική συμφωνία», που αφορά προνομοθέτηση νέας λιτότητας (περικοπή συντάξεων, μείωση αφορολόγητου), ώστε να κλείσει η αξιολόγηση.
Παρά ταύτα, διευθέτηση και όχι ελάφρυνση ονομαστικού χρέους θα συζητήσουν οι δανειστές στις 22 Μαΐου. Επιμήκυνση χρόνου αποπληρωμής και περιόδων χάριτος δηλαδή, αλλά με αμφίβολη την παροχή μακροπρόθεσμου χαμηλού επιτοκίου. Μάλλον δεν θα υπάρξουν ποσοτικές δεσμεύσεις αλλά περιγραφή διαδικασίας. Θα περιγραφεί η ελάφρυνση της εξυπηρέτησης του χρέους, δηλαδή μείωση της παρούσας αξίας και όχι η απομείωση της ονομαστικής αξίας. Δεν θα υπάρξει μείωση επιτοκίων, άλλη από αυτή που θα προκύψει έμμεσα αν αντικατασταθεί το δάνειο του ΔΝΤ με δάνειο από τον ESM. Οι ποσοτικές αναφορές θα παραπεμφθούν για την περίοδο μετά την άνοιξη του 2018, οπότε η καμπύλη του χρέους θα αξιολογηθεί με βάση τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ. Αν η διευθέτηση αυτή θα ικανοποιήσει το ΔΝΤ εξαρτάται από τις φραστικές διατυπώσεις δημιουργικής ασάφειας που είναι διατεθειμένο να δεχθεί.
Αφού το ΔΝΤ έχει εξασφαλίσει την αποπληρωμή των δικών του κεφαλαίων από το ποσό των 19 δισ. που δεν χρησιμοποιήθηκε για την ανακεφαλαιοποίηση των ελληνικών τραπεζών, θα αποδεχθεί προσωρινά τον ευρωπαϊκό (γερμανικό) ορισμό βιωσιμότητας, που είναι η εξυπηρεσιμότητά του. Με τη μεθόδευση αυτή, οι «εντιμότατοι φίλοι μας» θα αποφύγουν την ελάφρυνση του χρέους, αφαιρώντας κάθε δυνατότητα ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας για πολλά χρόνια. Βέβαια, αν υποχωρήσει τώρα το ΔΝΤ, θα επανέλθει την άνοιξη του 2018 αξιολογώντας την καμπύλη εξυπηρέτησης του χρέους.
Με τα πρόσθετα νέα μέτρα, που επιτυγχάνουν 2% του ΑΕΠ πρωτογενές πλεόνασμα μετά το 2018, εξασφαλίζεται εξυπηρέτηση του χρέους προσωρινά και μέχρι το 2022. Τη χρονιά αυτή τα τοκοχρεωλύσια αγγίζουν τα 24 δισ. Επομένως, το τοκοχρεωλυτικό βάρος της περιόδου 2022-2026, θα επιμηκυνθεί ώστε η χώρα να πληρώνει κυριολεκτικά με την ψυχή στο στόμα μερικά ακόμη χρόνια. Τα πλεονάσματα των επόμενων ετών θα ορισθούν στην επόμενη (τρίτη) αξιολόγηση. Το αναθεωρημένο Μνημόνιο καθίσταται πλέον μακροχρόνιο, υπό την επιτήρηση του γερμανικής εμπνεύσεως Δημοσιονομικού Συμβουλίου, που θα ενεργοποιηθεί για λογαριασμό των δανειστών.
Αυτό το σενάριο δεν είναι πολιτικά υπερασπίσιμο, αφού τα αντίμετρα ορίζεται ότι θα ισχύσουν εφόσον το πλεόνασμα υπερβεί το 3,5% του ΑΕΠ. Η συζήτηση για τα αντίμετρα δεν μπορεί λοιπόν να αποτελέσει αντίβαρο για κλείσιμο της αξιολόγησης χωρίς μείωση του χρέους. Η επίτευξη ετήσιων πλεονασμάτων 3,5% θα είναι εξαιρετικά δυσχερής, ενώ η επίκληση του πρωτογενούς λογιστικού πλεονάσματος το 2016 δεν αποτελεί πρόκριμα για επανάληψη υπεραπόδοσης των εσόδων τα επόμενα χρόνια χωρίς νέα μέτρα. Το εργαλείο των δανειστών για την κάλυψη των δημοσιονομικών κενών που η ύφεση θα δημιουργεί θα είναι η σταδιακή «διευθέτηση» του χρέους, δηλαδή η επιμήκυνση περιόδων αποπληρωμής στις χρονιές μεγάλων τοκοχρεωλυτικών δόσεων, ώστε να εξασφαλισθεί η «διαγενεακή» αποπληρωμή του χρέους εις το διηνεκές, όπως προκύπτει από το προσχέδιο του Μνημονίου. Η διαβεβαίωση του πρωθυπουργού ότι δεν θα εφαρμοσθούν τα μέτρα παρά μόνο εάν γίνει η ελάφρυνση του χρέους απαιτεί διευκρινήσεις. Πρώτον, ποια ακριβώς ελάφρυνση χρέους διεκδικεί η κυβέρνηση; Δεύτερον, εάν, με ψηφισμένα τα μέτρα, προκηρυχθούν εκλογές και η κυβέρνηση τις χάσει, ποιος θα ακυρώσει τα μέτρα;
Διότι και το τρίτο, αναθεωρημένο Μνημόνιο δεν οδηγεί στην έξοδο από την κρίση. Οι λόγοι είναι οι ίδιοι που οδήγησαν στην αποτυχία των προηγούμενων «προγραμμάτων διάσωσης».
Βασική αιτία αποτυχίας ήταν ο δραματικός περιορισμός της ζήτησης που προκαλεί η αποπληθωριστική πολιτική. Η μείωση των εισοδημάτων (μείωση συντάξεων και αύξηση φορολογίας) θα επιφέρει περαιτέρω κατάρρευση εγχώριων τομέων. Εξάλλου, ο περιορισμός του τραπεζικού δανεισμού προς τις επιχειρήσεις και οι περιορισμοί στην κίνηση κεφαλαίων δεν επιτρέπουν αισιοδοξία για κανονικότητα εξόδου στις αγορές καθώς το χρέος έχει ανέλθει στο 180% του ΑΕΠ. Το αναθεωρημένο Μνημόνιο, χωρίς ελάφρυνση του χρέους, είναι μια δημοσιονομική παγίδα, που δεν τερματίζει την ελληνική τραγωδία. Το τρις εξαμαρτείν ουκ ανδρός σοφού.