Οι γαλλικές εκλογές, ένα ακόμα βήμα στην κρίση του πολιτικού συστήματος
Βιώνουμε μπροστά στα μάτια μας τη σταδιακή ανατροπή ενός πολιτικού συστήματος που κυριαρχεί στην Ευρώπη μετά τον Βʼ ΠΠ και κατʼ εξοχήν μετά τη δεκαετία του 1970. Σε όλη αυτή τη μακρά διάρκεια, αναδείχθηκε ένα πολιτικό σύστημα στηριγμένο σʼ ένα δίπολο. Από τη μια πλευρά οι δυνάμεις της Κεντροδεξιάς (από τον Ντε Γκολ και τον Αντενάουερ μέχρι τη Μέρκελ) και από την άλλη η σοσιαλιστική πτέρυγα, με πλέον προβεβλημένους εκπροσώπους τον Βίλι Μπραντ και τον Φρανσουά Μιτεράν – στην Ελλάδα το δίπολο Κωνσταντίνου Καραμανλή και Ανδρέα Παπανδρέου.
Αυτό το σύστημα στηριζόταν σε ορισμένους βασικούς άξονες:
Πρώτο και κύριο, τη θέληση των ΗΠΑ να συγκροτήσουν στην Ευρώπη ένα πολιτικό, κοινωνικό και στρατιωτικό αντίβαρο απέναντι στη Σοβιετική Ένωση και στο Σύμφωνο της Βαρσοβίας. Δεύτερο, στο εσωτερικό των χωρών και της ΕΕ ακουμπούσε σε μια μορφή κοινωνικής ισορροπίας όπου κεφάλαιο και εργατική τάξη συγκρούονταν και συνεργάζονταν μέσα στα όρια του συστήματος, ενισχύοντας εντέλει τη συνοχή του.
Η κρίση της παγκοσμιοποίησης
Όμως, από τη δεκαετία του ʼ90 και μετά, οι προϋποθέσεις της πολιτικής και κοινωνικής ισορροπίας στην Ευρώπη μπήκαν σε κρίση.
Α. Πρώτα απʼ όλα, η επέκταση της λεγόμενης «παγκοσμιοποίησης» οδήγησε στη σταδιακή μετατόπιση του οικονομικού κέντρου βάρους από τη Δύση στην Ανατολή και από την Αμερική και τις ευρωπαϊκές χώρες στην Κίνα, και ακολουθούν η Ινδία κ.λπ.
Β. Για να αντέξουν στο μπούμερανγκ της παγκοσμιοποίησης, που πλήττει την ίδια την παραγωγή και τις κοινωνίες τους, οι ελίτ της Δύσης είναι υποχρεωμένες να διαρρήξουν την κοινωνική ισορροπία των χωρών τους, περιθωριοποιώντας την εργατική τάξη και ένα μέρος των μεσαίων στρωμάτων, και να συντρίψουν το κοινωνικό κράτος μέσα από ιδιωτικοποιήσεις και την εισαγωγή φθηνού, ανασφάλιστου εργατικού δυναμικού.
Οι περισσότερες δυτικές οικονομίες αποβιομηχανοποιήθηκαν και το κέντρο βάρους της οικονομίας μετατέθηκε στις υπηρεσίες, ενώ ενισχύθηκαν οι κοινωνικές αντιθέσεις και ανισότητες και ένα μεγάλο κομμάτι των λαϊκών στρωμάτων, που στο παρελθόν ήταν ενταγμένο στο παλαιό σύστημα ισορροπίας, περιθωριοποιήθηκε βίαια και δραματικά. Κατά συνέπεια, χάθηκε η οικονομική και κοινωνική βάση της λεγόμενης «σοσιαλδημοκρατικής ισορροπίας» των δυτικών κοινωνιών.
Ένα νέο πολιτικό πεδίο
Τα αποτελέσματα δεν άργησαν να καταδειχθούν και στο πολιτικό πεδίο. Αντί της συναίνεσης προκλήθηκε η πόλωση και τα παλαιά πολιτικά κόμματα, ιδίως τα σοσιαλδημοκρατικά, μπήκαν σε μια βαθύτατη κρίση και όλο και περισσότερο θα τείνουν να εμφανίζονται πολιτικές δυνάμεις προερχόμενες είτε από την Αριστερά είτε από την άκρα Δεξιά του πολιτικού φάσματος, που θα θέτουν στην προμετωπίδα τους την επιστροφή σε μηχανισμούς προστασίας της εθνικής οικονομίας και των κοινωνικών θεσμών.
Στην Αμερική, δύο δυνάμεις εκτός του κεντρικού πολιτικού συστήματος, από τη μια πλευρά ο Σάντερς, που παρʼ ολίγον να υπερκεράσει την Κλίντον, και από την άλλη ο Τραμπ, που εκβίασε το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα, ήρθαν να αμφισβητήσουν τις σταθερές του δικομματικού συστήματος. Στη Βρετανία, δυνάμεις εκτός των δύο μεγάλων κομμάτων, όπως εκείνες του Φάρατζ, οδήγησαν στο απρόσμενο για το διεθνές σύστημα Brexit. Στην Ιταλία, ο Μπέπε Γκρίλο, που έχει υιοθετήσει ανοικτά τα συνθήματα υπέρβασης της Αριστεράς και της Δεξιάς, προηγείται σταθερά στις δημοσκοπήσεις, ενώ και η ακροδεξιά Λίγκα του Βορρά ενισχύεται. Εξάλλου και στην Ισπανία οι Ποδέμος χρησιμοποιούν ανάλογα συνθήματα.
Οι γαλλικές εκλογές
Τέλος, στη Γαλλία, καμιά από τις δύο κυρίαρχες μέχρι σήμερα παρατάξεις των Σοσιαλιστών και των Γκολικών δεν κατόρθωσε να φθάσει στον τελικό γύρο των προεδρικών εκλογών. Αντίθετα, δύο υποψήφιοι που διεκδίκησαν ανοικτά ακόμα και την έξοδο της Γαλλίας από τη ζώνη του ευρώ, ο Ζαν-Λικ Μελανσόν από τα αριστερά και η Μαρίν Λεπέν από την άκρα Δεξιά, συγκέντρωσαν πάνω από το 40% στον πρώτο γύρο και παρʼ ολίγον να βρεθούν αυτοί αντιμέτωποι στον δεύτερο γύρο των εκλογών.
Και αν το σύστημα κατόρθωσε την τελευταία στιγμή να αναδείξει έναν υποψήφιο που θα κατόρθωνε να αντιμετωπίσει μια τέτοια εξέλιξη, το έκανε πάλι μέσα από ένα τέχνασμα: Ο Μακρόν αναδείχθηκε και αυτός ως υπέρμαχος της υπέρβασης της Αριστεράς και της Δεξιάς, έχοντας ως αντίπαλο επίσης μια υποψήφια που εμφανίζεται με τα ίδια συνθήματα. Και αυτό στη χώρα που γεννήθηκε η αντιπαράθεση Αριστερά – Δεξιά, στη Γαλλία,
Βρισκόμαστε λοιπόν σε μια εποχή όπου διαμορφώνονται οι τάσεις και τα ρεύματα που θα κυριαρχήσουν στις επόμενες δεκαετίες. Οι ευρωπαϊκοί λαοί και η Δύση συνολικότερα, που εγκαινίασαν τις διαδικασίες της παγκοσμιοποίησης από τότε που οι σταυροφόροι εισήλθαν στην Κωνσταντινούπολη, το 1204, νιώθουν για πρώτη φορά την παγκοσμιοποίηση ως απειλή τόσο για την οικονομία τους όσο και για την κοινωνική τους συνοχή, ενώ υπερασπιστές της παγκοσμιοποίησης γίνονται οι παλιές αποικίες και ημιαποικίες της Δύσης, με επικεφαλής την Κίνα. Έτσι, στο συνέδριο του Νταβός φέτος, ο Πρόεδρος της Κίνας Ξι εμφανίστηκε ως ο μεγάλος πρόμαχος των ανοικτών αγορών!
Γιʼ αυτό και οι γαλλικές εκλογές, παρότι θα αναδείξουν πιθανότατα τον Μακρόν στην εξουσία, σηματοδοτούν ένα ακόμα βήμα σʼ αυτήν την πορεία μιας μεγάλης ιστορικής ανατροπής. Μόνον και μόνον το γεγονός ότι ένα κόμμα όπως το Εθνικό Μέτωπο, που ξεκίνησε πρωτοεμφανιζόμενο με το 0,2% των ψήφων, τείνει να μεταβληθεί σε ρυθμιστικό παράγοντα της πολιτικής ζωής της χώρας, έχοντας συσπειρώσει, εξαπατώντας τα, την πλειοψηφία των λαϊκών στρωμάτων (πάνω από το 45% των εργατών και αγροτών), καταδεικνύει το μέγεθος των αλλαγών.
Εξάλλου, και στην άλλη όχθη, ο Μελανσόν κατόρθωσε να συντρίψει το Σοσιαλιστικό Κόμμα και τον υποψήφιό του, τον Αμόν (που μόλις ξεπέρασε το 6% των ψήφων), με συνθήματα επιστροφής της οικονομικής ανεξαρτησίας της Γαλλίας και απόρριψης της παγκοσμιοποίησης. Ο Μελανσόν προέβαλε την εθνική τρίχρωμη σημαία και όχι την κλασική κόκκινη της Αριστεράς.
Τώρα, ακόμα και ο Μακρόν υποχρεώθηκε να θέσει δειλά δειλά νέα στοιχεία στην ατζέντα του, ώστε να μπορεί να αντιμετωπίζει τουλάχιστον εν μέρει αυτούς που τον κατηγορούν ως υποψήφιο των τραπεζών και του πολυεθνικού κεφαλαίου. Υποστήριξε πως εάν δεν υπάρξει μια βαθιά αλλαγή στην ευρωπαϊκή πολιτική, μέσα σε δύο-τρία χρόνια, προς μια κατεύθυνση απόρριψης των πιο ακραίων παγκοσμιοποιητικών πολιτικών και της γερμανικής πολιτικής της λιτότητας, η Γαλλία θα οδηγηθεί με τη σειρά της στην έξοδο από την Ευρωπαϊκή Ένωση, στο Frexit.