Η Άγκυρα κλιμακώνει την ένταση
Η Τουρκία του Ερντογάν, μετά το θέατρο του Τουρκοκύπριου ηγέτη για το ψήφισμα της Κυπριακής Βουλής σχετικά με το Ενωτικό δημοψήφισμα του 1950, επανήλθε στις διακοινοτικές συνομιλίες, συνοδευόμενη από το Τουρκικό ερευνητικό σκάφος «Barbaros», που εισήλθε στην Κυπριακή ΑΟΖ για τη διεξαγωγή ερευνών.
Η Τουρκική πλευρά υπανεχώρησε από όλες σχεδόν τις συγκλίσεις που είχαν, υποτίθεται, επιτευχθεί κατά τους προηγούμενους γύρους των συνομιλιών. Συγκεκριμένα, ο Τουρκοκύπριος ηγέτης Ακιντζί υπανεχώρησε από τις συγκλίσεις που είχαν επιτευχθεί στο περιουσιακό, στο εδαφικό, στη διακυβέρνηση, στην οικονομία. Επιμένει τώρα αδιάλλακτα στην εκ περιτροπής Προεδρία, ως σύμβολο απόλυτης «ισότητας» μεταξύ Τουρκοκυπρίων και Ελληνοκυπρίων. Ισότητας δηλαδή που υποδουλώνει την πλειοψηφία στη μειοψηφία και μέσω αυτής στην Άγκυρα. Επιμένει στη συμμετοχή ενός, τουλάχιστον, Τουρκοκυπρίου στις αποφάσεις όλων των οργάνων, θεσμών και αρχών, γεγονός το οποίο θα κατέληγε σε Τουρκικό βέτο σε όλα τα θέματα και όλες τις αποφάσεις. Εκπέμπει πλήρη αδιαλλαξία στο εδαφικό και στο περιουσιακό και στα καθοριστικά επίσης κεφάλαια των εγγυήσεων και της παραμονής Τουρκικών στρατευμάτων και μετά τη «λύση».
Η Άγκυρα όμως, παραλλήλως, προς τη διαμόρφωση πλήρους αδιεξόδου στις διακοινοτικές συνομιλίες, προτάσσει δύο νέα θέματα με τα οποία καθιστά σαφέστατες τις στρατηγικές της επιδιώξεις. Το πρώτο είναι οι λεγόμενες τέσσερις Ευρωπαϊκές ελευθερίες. Η Άγκυρα διεκδικεί δηλαδή την εφαρμογή των τεσσάρων Ευρωπαϊκών Ελευθεριών υπέρ των Τούρκων υπηκόων. Οι τέσσερις Ευρωπαϊκές ελευθερίες αφορούν την ελεύθερη διακίνηση, εγκατάσταση και οικονομική δραστηριοποίηση των πολιτών των χωρών-μελών σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση. Εξ ορισμού, αποκλείονται από τις ελευθερίες αυτές οι υπήκοοι μιας τρίτης χώρας, οι οποίοι δεν είναι Ευρωπαίοι πολίτες.
Η Τουρκική πλευρά έθεσε για πρώτη φορά ένα τέτοιο θέμα στις διακοινοτικές συνομιλίες Χριστόφια – Ταλάτ. Στις μνημειώδεις υποχωρήσεις, στις οποίες προέβη ο πρώην Γενικός Γραμματέας του ΑΚΕΛ και πρώην Πρόεδρος Δημήτρης Χριστόφιας, περιλαμβανόταν και υποχώρηση στο θέμα αυτό, υπό τον όρο ότι αυτό δεν θα άλλαζε τη δημογραφική αναλογία Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων στο νησί, η οποία προσδιορίσθηκε στο 4:1. Το πώς, βεβαίως, δεν θα επηρεαζόταν η αναλογία 4:1 με την εφαρμογή των τεσσάρων Ευρωπαϊκών ελευθεριών μόνο ο πρώην Πρόεδρος το ξέρει. Είναι φανερό ότι ενδεχόμενη εφαρμογή των τεσσάρων Ευρωπαϊκών ελευθεριών προς όφελος των 75 εκατ. Τούρκων υπηκόων θα σάρωνε κυριολεκτικά, σʼ ελάχιστο χρόνο, την υπάρχουσα δημογραφική αναλογία και θα ενέτασσε επιπλέον ολόκληρη την Κύπρο στην Τουρκική οικονομική σφαίρα επιρροής. Για να μην υπάρχει καμιά αμφιβολία γιʼ αυτό, η Τουρκική πλευρά σήμερα διεκδικεί τις τέσσερις ελευθερίες αλλά απορρίπτει οποιαδήποτε σύνδεση της εφαρμογής τους με τη δημογραφική αναλογία.
Την πρόταση επανέφερε επισήμως στην Πενταμερή Διάσκεψη της Γενεύης ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Τσαβούσογλου. Το εκπληκτικό στην περίπτωση αυτή είναι ο ζήλος με τον οποίο ανέλαβε, στη συνέχεια, την προώθηση στην Ευρώπη της εξωφρενικής αυτής Τουρκικής αξιώσεως ο ειδικός εκπρόσωπος για το Κυπριακό του Γ. Γραμματέα του ΟΗΕ Έσπεν Μπαρθ Άιντα, λειτουργώντας κυριολεκτικά ως συνήγορος και προπαγανδιστής της Τουρκικής πλευράς. Για την υπέρβαση του σκοπέλου αυτού και την προώθηση «λύσεως» του Κυπριακού, ο ξένος παράγων, σε στενή συνεργασία με τον Έσπεν Μπαρθ Άιντα, ανέλαβε εκστρατεία για τη συζήτηση από τις Βρυξέλλες της Τουρκικής αξιώσεως και την εξεύρεση φόρμουλας για την αποδοχή της με βασική ιδέα η εφαρμογή των τεσσάρων Ευρωπαϊκών ελευθεριών για τους Τούρκους υπηκόους να αναφέρεται μόνο στην Κύπρο και όχι στις άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ενώσεως. Η δράση και η μηχανορραφία αυτή του Έσπεν Μπαρθ Άιντα στις Βρυξέλλες και σʼ άλλες πρωτεύουσες προκάλεσε, δικαιολογημένα, την οργή του Έλληνα υπουργού Εξωτερικών, ο οποίος κατήγγειλε τη συμπεριφορά αυτή, ως υπέρβαση αρμοδιοτήτων και ανεπίτρεπτη μεροληψία υπέρ της Τουρκικής πλευράς, με επιστολή του στον Γ. Γραμματέα του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτιέρες. Το άλλο θέμα, το οποίο έθεσε, με την επιστροφή του ερευνητικού σκάφους «Barbaros», η Τουρκική πλευρά είναι το φυσικό αέριο της Κύπρου και οι αναμενόμενες γεωτρήσεις στην Κυπριακή ΑΟΖ από ξένες μεγάλες εταιρείες. Η πρώτη νέα γεώτρηση αναμένεται να γίνει τον Ιούλιο από τη Γαλλική εταιρεία Total. Η Τουρκική πλευρά προβάλλει την αξίωση να αναστείλει η Κυπριακή κυβέρνηση οποιαδήποτε ενέργεια για την αξιοποίηση του Κυπριακού φυσικού αερίου μέχρι τη «λύση» του Κυπριακού. Επιχειρεί δηλαδή να ακυρώσει το φυσικό αέριο στην ΑΟΖ της ελεύθερης Κύπρου ως στρατηγικό χαρτί της Ελληνικής πλευράς και να το συνδέσει με τη «λύση» του Κυπριακού. Στην τελευταία περίπτωση, με την περιβόητη «ισότητα» των Τουρκοκυπρίων, η Άγκυρα θα αποκτούσε καθοριστικό λόγο και για το φυσικό αέριο της Κύπρου και θα έμπαινε, μέσω αυτής, στο μεγάλο ενεργειακό παιχνίδι της Ανατολικής Μεσογείου.
Με απλά λόγια, η Άγκυρα, μέσω μιας λεόντειας «λύσεως» στο Κυπριακό, επιδιώκει να θέσει ολόκληρη την Κύπρο υπό τον στρατηγικό της έλεγχο και να μπει από θέση ισχύος στο ενεργειακό παιχνίδι της Ανατολικής Μεσογείου. Το τελευταίο συνδέεται με τον εναλλακτικό ενεργειακό εφοδιασμό της Ευρώπης και την υψηλή Αμερικανική στρατηγική, που έχει ως στόχο τον περιορισμό των Ρωσικών ενεργειακών εξαγωγών στην Ευρώπη. Η παράλληλη κλιμάκωση από την Άγκυρα της εντάσεως και των προκλήσεων στο Αιγαίο συνδέεται με τον ίδιο στόχο. Η Άγκυρα έχει μια αίσθηση επείγοντος στο θέμα αυτό, μετά την απόφαση για την κατασκευή του αγωγού East Med, που παρακάμπτει την Τουρκία. Συνδέεται επίσης με την εκτίμησή της ότι η σημερινή κατάσταση αδυναμίας στην οποία βρίσκεται η Ελλάδα, λόγω της οικονομικής κρίσεως, είναι «ένα παράθυρο ευκαιρίας», το οποίο πρέπει να εκμεταλλευθεί για την ανατροπή του status quo στο Αιγαίο και την προώθηση της επεκτατικής της πολιτικής.