Γαλλία: Προσπάθεια αναπαλαίωσης με φόβητρο τη Μ. Λεπέν
Το 2017 δεν αποδεικνύεται ένα έτος ρουτίνας για τις εθνικές και παγκόσμιες εξελίξεις. Αντίθετα αναδεικνύεται -από μήνα σε μήνα- σε ιστορικό σταθμό σημαντικών αλλαγών, οι επιπτώσεις των οποίων φαίνεται ότι αναπαράγουν και εντείνουν την ανασφάλεια, την αβεβαιότητα και την πολύπλευρη κρίση που χαρακτηρίζουν την εποχή μας.
Το Brexit και η εκλογή του Ντ. Τραμπ σηματοδότησαν, με τον πλέον κραυγαλέο τρόπο, την ιστορική αυτή στροφή. Τώρα οι εκλογές στη Γαλλία και στη συνέχεια στη Μ. Βρετανία και στη Γερμανία θα αποτυπώσουν, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, την προσπάθεια αναπαραγωγής του μοντέλου της κρίσης. Ο νεοφιλελεύθερος – χρηματοπιστωτικός καπιταλισμός επιδιώκει ένα νέο πολιτικό look, μη διστάζοντας να χρησιμοποιήσει ακόμη και τα «υλικά κατεδαφίσεως», τα πολιτικά και ιδεολογικά «ράκη» της περιόδου της ακώλυτης κυριαρχίας του.
Γαλλία: Απώλεια ταυτότητας και αυτονομίας
Η Γαλλία, προπύργιο και έμβλημα των αστικών επαναστάσεων και των διαφωτιστικών προταγμάτων, αποτελεί ίσως το εναργέστερο παράδειγμα της ιστορικής κρίσης που διανύουμε.
Μετά την πτώση του τείχους του Βερολίνου και την πλήρη νομιμοποίηση του προτύπου της αγοράς και του νεοφιλελεύθερου κοσμοειδώλου, ο τότε Πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας Φρ. Μιτεράν θεώρησε ότι ο μόνος τρόπος περιορισμού της ανερχόμενης γερμανικής κυριαρχίας θα ήταν η δέσμευση της νομισματικής πολιτικής και του απορρέοντος ανταγωνισμού μέσω της καθιέρωσης του ευρώ. Ο τότε γερμανός καγκελάριος Χέλμουτ Κολ το απεδέχθη, προβάλλοντας έναν απόλυτο όρο: Η αξία του ευρώ θα προσδιοριζόταν πολύ κοντά στην αξία του μάρκου, οπότε ξεκαθάρισε στον Φρ. Μιτεράν ότι ο εσωτερικός ανταγωνισμός των οικονομιών αποτελούσε φυσικό συνεπακόλουθο…
Έκτοτε η ιστορία είναι γνωστή: Από την εποχή του Ζακ Σιράκ, που κέρδισε τις εκλογές με σοσιαλδημοκρατικό πρόγραμμα και μετʼ ου πολύ μετατράπηκε σε οπαδό της αγοράς και πιστό ακόλουθο της γερμανικής ηγεσίας, με διαδόχους το τραγικό δίδυμο των Ν. Σαρκοζί και Φρ. Ολάντ, η Γαλλία απώλεσε την πολιτική της αυτονομία και ακολούθησε σκληρά νεοφιλελεύθερα προγράμματα, που όχι μόνο δεν την κατέστησαν ανταγωνιστικότερη αλλά οδήγησαν την πάλαι ποτέ πανίσχυρη χώρα σε μείζονα κοινωνική, οικονομική και πολιτική κρίση. Οι εικόνες των Ν. Σαρκοζί και Φρ. Ολάντ να σέρνονται κυριολεκτικώς πίσω από την Άνγκελα Μέρκελ αποτυπώνουν με τον πιο ξεκάθαρο τρόπο την ιστορική πτώση της Γαλλικής Δημοκρατίας.
Το γαλλικό σοσιαλιστικό κόμμα κατέρρευσε, ενώ το ρεπουμπλικανικό γνωρίζει μια έντονη κρίση, αναγκασμένο να αντιπροσωπευθεί από έναν ακραίο συντηρητικό – νεοφιλελεύθερο πολιτικό, που επιπροσθέτως βαρύνεται και από σκάνδαλα (όπως άλλωστε και ένας ικανός αριθμός γάλλων πολιτικών).
Μακρόν: Ο εκλεκτός του συστήματος
Γιʼ αυτό και το σύστημα των συμφερόντων αναζήτησε άλλον υποψήφιο τον Εμ. Μακρόν… Ο άγνωστος τραπεζίτης, που υπουργοποίησε ο Φρ. Ολάντ το 2014, πιστός υπηρέτης του νεοφιλελεύθερου μοντέλου και άχρωμος πολιτικά, επελέγη ως ιδεώδης υποψήφιος. Στηρίζεται από ολόκληρο το κατεστημένο τμήμα του σοσιαλιστικού κόμματος και από ένα ισχυρό τμήμα των ρεπουμπλικάνων, ενώ ολόκληρη η χρηματοπιστωτική εξουσία και τα μεγάλα συμφέροντα τον υποστηρίζουν πάση δυνάμει… Η κενολογία της Κεντροδεξιάς και της Κεντροαριστεράς συναντώνται αρμονικά στο κεντρώο προφίλ του. Ο ίδιος ο Μακρόν επέλεξε ως κεντρικό πυρήνα της προεκλογικής του εκστρατείας την πομφόλυγα περί της 6ης Γαλλικής Δημοκρατίας, την ανακλητότητα των εκλεγομένων αντιπροσώπων, τη λαϊκή συμμετοχή στις αποφάσεις… Στην πράξη, η νεοφιλελεύθερη ατζέντα παραμένει άθικτη, όπως και το μείζον θέμα του μέλλοντος της Ευρώπης…
Όμως κομβικό στοιχείο των σχεδιασμών του ολιγαρχικού συστήματος συμφερόντων συνιστά η ίδια η Μ. Λεπέν. Η Μ. Λεπέν αποτελεί το φόβητρο που προτρέπει τους ψηφοφόρους να προτιμήσουν, τουλάχιστον στον 2ο γύρο, τον εκλεκτό του συστήματος.
Προσοχή: Το σύστημα συμφερόντων χρειάζεται απολύτως την παρουσία της Λεπέν στον 2ο γύρο… Δεν θέλει καν να φαντασθεί μια αντιπαράθεση μεταξύ Μακρόν και Μελανσόν, η οποία θα ήταν αδύνατον να χειραγωγηθεί από το σύστημα… Εχθρός του συστήματος δεν είναι η Λεπέν αλλά ο Μελανσόν, γιʼ αυτό και οι ακραίες επιθέσεις εναντίον του μόλις διαπιστώθηκε η απήχηση του πολιτικού του λόγου και η αλματώδης δημοσκοπική του άνοδος.
Μελανσόν: Η αλλαγή της ατζέντας
Η βαθιά οικονομική κρίση, η εκτεταμένη ανεργία, η αποδυνάμωση του κοινωνικού κράτους και η ανασφάλεια και αβεβαιότητα (που αποκτούν πλέον μόνιμο χαρακτήρα) αποτυπώνουν τον νέο κοινωνιολογικό και πολιτικοϊδεολογικό χάρτη. Η κατάρρευση μεγάλων τμημάτων της μεσαίας τάξης, η απαξίωση του πολιτικού συστήματος και των φορέων του, η στυγνή επιβολή μιας ολιγαρχικής εξουσίας πάνω σε μια ευρύτατη κοινωνική πλειοψηφία οδηγούν σε πρωτόγνωρες και μη χειραγωγήσιμες ατομικές και συλλογικές συμπεριφορές.
Η επιτυχία του Ζ. Λ. Μελανσόν οφείλεται στο γεγονός ότι ανέτρεψε την κατεστημένη πολιτική ατζέντα της κρίσης και ανέδειξε τα μείζονα κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα, τις κυρίαρχες αντιθέσεις που χαρακτηρίζουν την κρίση. Το γεγονός αυτό του επέτρεψε να αποκτήσει μια πρωτογενή – αδιαμεσολάβητη επαφή και επικοινωνία με τη νεολαία και τα ευρύτερα κοινωνικά – ταξικά ρεύματα, που απορρίπτουν το παλαιό πολιτικό προσωπικό και δεν θέλουν να εκφράσουν την αντίθεσή τους προς το κατεστημένο μέσα από τον εθνικιστικό – ρατσιστικό λόγο της Μ. Λεπέν, η οποία διανθίζει τον πολιτικό της αυτόν λόγο με τα κοινωνικά προβλήματα.
Το βράδυ της Κυριακής δεν θα έχουν ξεκαθαρίσει μόνο οι υποψηφιότητες του 2ου γύρου αλλά θα έχει διαμορφωθεί ταυτόχρονα ο πυρήνας των μετεκλογικών εξελίξεων. Η είσοδος του διδύμου Λεπέν – Μακρόν προδιαγράφει εμφανώς την πλήρη επικράτηση του Μακρόν στον 2ο γύρο, όμως η εθνικιστική – ξενοφοβική ατζέντα της Μ. Λεπέν θα αποκρυσταλλωθεί ως ένα ισχυρό δεδομένο που δεν θα μπορεί να το αγνοήσει ο νέος Πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας.
Στο πρόσωπο του Μακρόν, το σύστημα των ολιγαρχικών συμφερόντων θα επανεύρη ένα σταθερό σημείο ισορροπίας, ενώ οι κατεστημένοι πολιτικοί σχηματισμοί -μέσω διασπάσεων και αναδιαμορφώσεων- θα παράσχουν τη βάση μιας νέας πολιτικής και ιδεολογικής νομιμοποίησης στην αναπαλαιωμένη κατάσταση πραγμάτων…
Η είσοδος του Ζ. Λ. Μελανσόν στον 2ο γύρο μπορεί να οδηγήσει σε ανατροπές και σε κάθε περίπτωση μπορεί να διαμορφώσει ένα πεδίο θετικών εξελίξεων για το εγγύς μέλλον. Πάντως, στην περίπτωση εισόδου στον 2ο γύρο της Μ. Λεπέν και του Ζ. Λ. Μελανσόν οι απαντήσεις δεν είναι αυτονόητες… Γιατί τότε ίσως το σύστημα συμφερόντων να προτιμήσει τη Μ. Λεπέν και να διαπραγματευθεί μαζί της σε βασικούς πυρήνες της οικονομικοκοινωνικής του στρατηγικής. Ίσως σε αυτή την (ακραία όντως) περίπτωση η Μ. Λεπέν θα μπορούσε να αποτελέσει ένα είδος «γαλλικού Τραμπ» κινούμενη στο εσωτερικό των νεοφιλελεύθερων πρακτικών, μέσω μιας (ανώδυνης στην πράξη) εθνικής – εθνικιστικής ταυτότητας.
Τ. Μέι: Κοινοβουλευτικός ολοκληρωτισμός
Μια παρόμοια προσπάθεια ανασύνταξης του κατεστημένου – ολιγαρχικού συστήματος συμφερόντων -με ισχυρή δόση ατλαντισμού- επιχειρείται στη Μ. Βρετανία. Η Τ. Μέι, εν όψει των κρίσιμων διαπραγματεύσεων, βρήκε την ευκαιρία να αφανίσει το Εργατικό Κόμμα και να καθιερώσει μια απολυταρχικού τύπου εξουσία, αναμιμνησκόμενη του ένδοξου παρελθόντος της Μ. Θάτσερ…
Στην πράξη, το εγχείρημα του Brexit εμφανίζει σοβαρές δυσκολίες, που δεν θα αρθούν βέβαια εάν το συντηρητικό κόμμα αποκτήσει μια απολυταρχικού τύπου παντοδυναμία. Στην πράξη η Μ. Βρετανία επιδιώκει να διατηρήσει όλες τις προνομίες των ελευθέρων ανταλλαγών με μόνη εξαίρεση την απαγόρευση της ελεύθερης μετακίνησης πολιτών της ΕΕ προς τη Μ. Βρετανία, όπως προαναγγέλλει ήδη η Τ. Μέι στο προεκλογικό μανιφέστο του συντηρητικού κόμματος, συνδέοντάς την με την αποχώρηση από την ενιαία αγορά της ΕΕ και το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο.
Σίγουρα ο πυρήνας του προβλήματος του Brexit είναι το δούναι και λαβείν της οικονομίας της Μ. Βρετανίας, που αφορά στην πράξη το 3% του ΑΕΠ της. Οι εκλογές δεν μπορούν να απαντήσουν βεβαίως σε τέτοια βασικά ερωτήματα, ενώ το 48% των πολιτών που ψήφισε την παραμονή στην ΕΕ βρίσκεται τώρα χωρίς έκφραση και σύρεται σε έναν κενό περιεχομένου κομματικό ανταγωνισμό, που προσφέρεται ως διαδικασία εκτόνωσης… Ο αυταρχισμός, η εσωστρέφεια, ο εθνικισμός, ως εκφράσεις και πολιτικές μορφές της κυρίαρχης νεοφιλελεύθερης – χρηματοπιστωτικής εξουσίας, δίνουν το στίγμα ενός κόσμου που οδηγείται σε ένα καταστροφικό αδιέξοδο, χωρίς να μπορούν να διαδραματίσουν έναν αποτρεπτικό και ανατρεπτικό ιστορικό ρόλο οι κοινωνίες, οι δημοκρατικοί θεσμοί, η ίδια η πολιτική. Το σύστημα αναδιοργανώνεται πάνω στα ερείπια που δημιούργησε κι ο καινούργιος κόσμος δεν έχει τις δυνάμεις να σπρώξει την Ιστορία προς τα εμπρός… Κι εμείς βρισκόμαστε μπροστά σε αυτό το ιστορικό αδιέξοδο.