Το συριακό εμπόδιο στην επαναπροσέγγιση ΗΠΑ – Ρωσίας

Από τους προεκλογικούς του λόγους ή τις τηλεοπτικές αναμετρήσεις με τους πολιτικούς του αντιπάλους δύσκολα μπορούσαν να συναχθούν ασφαλή συμπεράσματα γιατί οι περισσότερες θέσεις του ηχούσαν μάλλον σαν συνθήματα παρά πολιτικές τοποθετήσεις. Τίποτα, σχεδόν, δεν ήταν γνωστό για τον πολιτικό Τραμπ, εκτός από το ότι επρόκειτο για έναν πολύ επιτυχημένο δισεκατομμυριούχο επιχειρηματία. Λίγες ημέρες μετά την ορκωμοσία του, σε άρθρο μας με τίτλο «Η Τραμπολογία μεταξύ θεάματος, απειλών και πραγματικότητας», προβλέπαμε ότι τα δύο πρώτα -θέαμα και απειλές- θα εξαντλούνταν γρήγορα, όπως και συνέβη. Δεν περιμέναμε όμως ότι η προσγείωση στην πραγματικότητα, ιδιαίτερα στα θέματα διεθνούς πολιτικής, θα επισυνέβαινε σε τόσο βραχύ χρονικό διάστημα από την ανάληψη της εξουσίας. Προεκλογικά και ευθύς αμέσως την ορκωμοσία ως 45ου Προέδρου, οι θέσεις του για τον πόλεμο στη Συρία παρέμεναν αδιευκρίνιστες. Ήταν σαφής ως προς το ISIS, το οποίο υποσχόταν ότι θα εξαφανίσει, ενώ έναντι της Ρωσίας άφηνε σαφώς να εννοηθεί ότι οι διαθέσεις του ήταν υπέρ της αναθέρμανσης των αμερικανορωσικών σχέσεων. Και αίφνης, πριν καν παρέλθει τρίμηνο από την ανάληψη των προεδρικών καθηκόντων, αντί προσέγγισης με τη Μόσχα καταγράφεται ακριβώς το αντίθετο. Μια γεύση κρίσης που θυμίζει Ουκρανικό. Στην αναπάντεχη αυτή εξέλιξη καταλυτικό ρόλο έπαιξε η μονομερής αμερικανική επέμβαση στη Συρία με βομβαρδισμό κυβερνητικών αεροπορικών βάσεων με αφορμή τη χρήση χημικών όπλων κατά αμάχων, που προκάλεσε παγκόσμια κατακραυγή, ενώ η Ουάσινγκτον απέδωσε την ενέργεια στον Άσαντ. Η Μόσχα, αντίθετα, το θεώρησε ως πρόσχημα και κατηγόρησε τις ΗΠΑ για μονομερή επέμβαση, χωρίς την έγκριση των Ηνωμένων Εθνών, και τόνισε ότι θα ζητήσει από τα ΗΕ να διερευνήσουν το θέμα. Οι αντιδράσεις της Μόσχας δεν ήταν μόνο φραστικές. Πέραν της υπόσχεσης ενίσχυσης του Άσαντ, η Ρωσία έστειλε και ναυτικές ενισχύσεις στην περιοχή, γεγονός που εντείνει την ένταση. Με την απόφαση Τραμπ να επέμβει στη Συρία παραδόξως σιώπησαν στο εσωτερικό των ΗΠΑ οι φωνές κατά του Προέδρου της χώρας ακόμη και για προσωπικά και οικογενειακά θέματα, γεγονός που ερμηνεύεται ότι επικροτούν πλήρως τη μονομερή ενέργεια στη Συρία. Προφανώς γιατί με την επέμβαση, μαζί με άλλους στόχους της Ουάσινγκτον, ανασκευάζονται ή και ματαιώνονται οι προθέσεις του Τραμπ για αναθέρμανση των αμερικανορωσικών σχέσεων, που σοβαροί κύκλοι του αμερικανικού κατεστημένου δεν επιθυμούσαν. Η ψύχρανση των αμερικανορωσικών σχέσεων θα είναι παροδική ή θα επιβεβαιωθεί η λανθάνουσα κατάσταση της αντιπαλότητας για γεωπολιτικούς και άλλους λόγους, που επισήμως χρονολογείται από την ουκρανική κρίση και το Κριμαϊκό; Ηνωμένο Βασίλειο και Γερμανία όπως και η Τουρκία έσπευσαν να συνταχθούν και να επικροτήσουν την αμερικανική ενέργεια, με τον Ερντογάν μάλιστα να υπερθεματίζει. Η ελληνική κυβέρνηση, υπό το φως και των ασαφειών ως προς την ταυτότητα του δράστη της χρησιμοποίησης των χημικών όπλων κατά των αμάχων, περιορίστηκε σε δήλωση καταδίκης της χρήσης χημικών αδιακρίτως προέλευσης. Για την αμερικανική μονομερή επέμβαση, που επίσης είχε ως συνέπεια δεκάδες θύματα, τοποθετήθηκε συλλογικά διά των δηλώσεων της αρμοδίας για την εξωτερική πολιτική της ΕΕ Μοργκερίνι. Η γενικότερη αστάθεια στην περιοχή μας και η αδιευκρίνιστη εισέτι πολιτική που προτίθεται να ακολουθήσει η νέα αμερικανική διοίκηση στο Συριακό όπως και η πολιτική ρευστότητα που επικρατεί στη γειτονική Τουρκία ενεργοποίησαν την ελληνική διπλωματία με την ανάληψη πρωτοβουλιών και δράσεων με σειρά διμερών και πολυμερών επαφών με στόχο την πρόληψη δυσάρεστων εξελίξεων. Ο υπουργός των Εξωτερικών, πέραν των γνωστών πρωτοβουλιών με πολυμερείς περιφερειακές συναντήσεις σε Ελλάδα και άλλες μεσογειακές χώρες, πραγματοποίησε έγκαιρη επίσκεψη στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου είχε σειρά επαφών με αμερικανούς αξιωματούχους, με πρώτο τον ομόλογό του Τίλερσον. Η προληπτική διπλωματία δεν ήταν πάντοτε αρετή της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής, η οποία συνήθως δρα καθυστερημένα και πυροσβεστικά. Μετά το δημοψήφισμα της 16ης Απριλίου στην Τουρκία και εφόσον εγκριθεί από τον τουρκικό λαό η πρόταση Ερντογάν για μετατροπή του πολιτεύματος σε Προεδρική Δημοκρατία, προεξοφλείται ότι ο σύγχρονος Σουλτάνος θα ζητήσει να συναντηθεί με τον αμερικανό Πρόεδρο για να τον πείσει να αναγνωρισθεί στην Τουρκία ο ρόλος της ως περιφερειακή δύναμη και παράγοντας σταθερότητας. Πώς όμως συμβιβάζεται ο αυστηρός ισλαμικός χαρακτήρας που επιδιώκει να προσδώσει στη σημερινή Τουρκία ο Ερντογάν, με την εμπιστοσύνη προς αυτήν της Δύσης, την οποία κατηγορεί συνεχώς εξαπολύοντας διάφορες απειλές; Η δυσπιστία ΗΠΑ και Ρωσίας έναντι της Τουρκίας του Ερντογάν διαπιστώνεται και στα θέατρα των μαχών στη Συρία, όπου κρατούν σε απόσταση την Άγκυρα και αποφεύγονται άμεσες συνεργασίες μαζί της. Το Κουρδικό εξάλλου, που αποτελεί εφιάλτη για την Άγκυρα, εδραιοποιείται στο Βόρειο Ιράκ και βαθμιαία στη ΒΔ Συρία. Ο νέος πολιτικός χάρτης στη Συρία παραμένει ακόμη ασαφής και απροσδιόριστος.