Η Τουρκία σε σκοτεινά μονοπάτια
Μια εκλογική μάχη η οποία για μια ακόμη φορά σφραγίστηκε από την πόλωση και τον φανατικό λόγο, στα οποία επένδυε πάντοτε ο Ερντογάν κάθε φορά που έπρεπε να καταφύγει στις κάλπες ώστε να συσπειρώσει τους ψηφοφόρους του.
Όμως αυτήν τη φορά αυτό το παιγνίδι του Ερντογάν στρέφεται εναντίον της ίδιας της Τουρκίας, καθώς στηρίχθηκε κυρίως στον διχασμό της χώρας, αφού όλοι όσοι διαφωνούσαν με τον Ερντογάν στοχοποιήθηκαν ως εχθροί της χώρας και συνεργάτες του Φ. Γκιουλέν, στον οποίο έχει χρεωθεί η απόπειρα πραξικοπήματος πέρυσι το καλοκαίρι.
Με ένα πραγματικό πογκρόμ κατά πολιτικών αντίπαλων και όσων προειδοποιούν ότι με τη συνταγματική αναθεώρηση η Τουρκική Δημοκρατία περνάει σε άλλη φάση, με κίνδυνο να εξελιχθεί σε ένα αυταρχικό, μονολιθικό και ισλαμικό καθεστώς, ο Ερντογάν πιθανόν να έχει μαζί του την πλειοψηφία του εκλογικού σώματος, όμως έχει βάλει τον σπόρο μιας βαθιάς διαίρεσης της χώρας, καθώς η μισή Τουρκία βρίσκεται απέναντί του… Η προχθεσινή επίθεσή του στον αρχηγό της αντιπολίτευσης Κιλιτσάρογλου, τον οποίο κατηγόρησε ευθέως ότι είχε επαφή με τους πραξικοπηματίες, είναι το τελευταίο χτύπημα του Ερντογάν, και προαναγγέλλει τι θα ακολουθήσει μετά το δημοψήφισμα..
Με αυτόν τον εσωτερικό διχασμό, δεδομένου και του «διαζυγίου» του με την ειρηνική αντιμετώπιση του κουρδικού ζητήματος, μιας και φρόντισε -για λόγους μικροκομματικούς- να οδηγήσει στη φυλακή την ηγεσία και πολλούς βουλευτές του κουρδικού κόμματος HDP, ο Ερντογάν έρχεται να επιβάλλει ένα σκληρό καθεστώς σε μια χώρα αποδυναμωμένη, πολιτικά και οικονομικά. Σε μια χώρα που αντιμετωπίζει όμως και τεράστια προβλήματα στον εξωτερικό περίγυρό της.
Για την Τουρκία οι απειλές ασφάλειας έχουν κορυφωθεί:
Στη Συρία η Τουρκία έχει εγκλωβισθεί στις «μυλόπετρες» της αντιπαράθεσης των δύο μεγάλων δυνάμεων, καθώς η Ρωσία, παρά την αποκατάσταση των σχέσεων με την Άγκυρα, έχει εντελώς διαφορετικούς στόχους από εκείνους του Ερντογάν. Η τουρκική κυβέρνηση βλέπει ότι τόσο η Μόσχα όσο και η Ουάσινγκτον, παρά τις άλλες αντιθέσεις τους, ενισχύουν τις δυνάμεις των Κουρδών του PYD, που για την Τουρκία θεωρείται τρομοκρατική οργάνωση που συνδέεται με το PKK.
Η Ρωσία δεν επιτρέπει την υλοποίηση των προτάσεων της Τουρκίας για ζώνη ασφάλειας και απαγόρευσης πτήσεων στη Βόρεια Συρία, προτάσεις που έχουν σκοπό φυσικά να δοθεί η ευκαιρία στις τουρκικές δυνάμεις να περιορίσουν τις δυνάμεις του PYD από την ανάληψη ενός σημαντικού ρόλου στη μεταπολεμική Συρία.
Ο Άσαντ, η ανατροπή του οποίου αποτέλεσε βασικό στόχο της τουρκικής πολιτικής στη Συρία, παραμένει στη θέση του με τη στήριξη της Ρωσίας και παρά την «περίεργη» επίθεση με χημικά, που πρώτη η Τουρκία έσπευσε να αποδώσει στη συριακή κυβέρνηση (που δεν είχε κανέναν απολύτως λόγο να κάνει αυτή την επίθεση), κάτι που συμμερίσθηκε αμέσως η κυβέρνηση Τραμπ, που λίγες ημέρες πριν είχε εκφράσει εντελώς διαφορετική θέση.
Όμως το «χειρουργικό» χτύπημα των ΗΠΑ με πυραύλους Τόμαχοκ στην αεροπορική βάση στη Συρία ήταν περισσότερο χτύπημα προς παραδειγματισμό παρά προμήνυμα μεγαλύτερης στρατιωτικής εμπλοκής των ΗΠΑ στη συριακή κρίση. Η Τουρκία ήλπιζε ότι θα προκληθεί γενικευμένη εμπλοκή των ΗΠΑ, ώστε και ο Άσαντ τελικά να ανατραπεί και ο ρόλος της Ρωσίας να περιορισθεί, αλλά, κυρίως, να περιθωριοποιηθούν και τελικά να εξοντωθούν οι κούρδοι μαχητές του PYD.
Στο Ιράκ η Τουρκία είναι αντιμέτωπη με έναν πανούργο Κούρδο, τον Μ. Μπαρζανί, που ηγείται της αυτόνομης κουρδικής περιοχής. Ο Μπαρζανί, ισορροπώντας μεταξύ Βαγδάτης, Άγκυρας και διεθνούς κοινότητας, έχει εξασφαλίσει την αυτόνομη εξαγωγή φυσικού αερίου και πετρελαίου, έχει αναδείξει τη δύναμη των Πεσμεργκά ως το πιο αξιόμαχο στρατιωτικό σώμα στον αγώνα εναντίον του ISIS και κρατάει στα χέρια του ως διαπραγματευτικό χαρτί το δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία του Ιρακινού Κουρδιστάν. Μια προοπτική που προκαλεί πανικό στην Άγκυρα, η οποία όμως προσβλέπει στον Μπαρζανί, λόγω της αντίθεσής του με το PKK.
Ο Ερντογάν την περίοδο αυτή οδήγησε σε νεκρό σημείο τις σχέσεις της Τουρκίας με την Ευρώπη, προκαλώντας και ξεπερνώντας κόκκινες γραμμές.
Οι ευρωτουρκικές σχέσεις θα χρειασθούν πολύ καιρό και μεγάλες προσπάθειες για να αποκατασταθούν, όμως δεν πρόκειται -τουλάχιστον στο ορατό μέλλον- να φθάσουν στο επίπεδο που ήταν πριν ακόμη από την απόπειρα πραξικοπήματος και την προσπάθεια του Ερντογάν να γίνει απόλυτος άρχων της χώρας του, επενδύοντας στον διχαστικό λόγο και στην επιστράτευση των έξωθεν εχθρών.
Η προεκλογική καμπάνια του Ταγίπ Ερντογάν όμως φορτίσθηκε και με τις συνεχείς αναφορές και αμφισβητήσεις της Συνθήκης της Λωζάννης, που προκαλούν ανησυχία στην Αθήνα για το αν και πώς αυτές οι ρητορικές εκρήξεις του τούρκου ηγέτη θα αποτυπωθούν στην εξωτερική πολιτική έναντι της χώρας μας και της Κύπρου.
Οι ελληνοτουρκικές σχέσεις βρίσκονται στο χειρότερο σημείο τους, καθώς ουσιαστικά έχει διακοπεί η επικοινωνία σε ανώτερο επίπεδο, λόγω κυρίως της υπόθεσης της απόρριψης από την Ελληνική Δικαιοσύνη του τουρκικού αιτήματος για έκδοση των αξιωματικών που κατηγορούνται από το καθεστώς Ερντογάν ως πραξικοπηματίες.
Όμως, όλο αυτό το διάστημα, η Άγκυρα φρόντισε να ανοίξει όλες τις διεκδικήσεις της έναντι της Ελλάδας, τις «γκρίζες ζώνες», την αποστρατιωτικοποίηση των νησιών, τη διεκδίκηση επιχειρησιακού ελέγχου μέχρι το μέσο του Αιγαίου…
Το μεγάλο κρίσιμο τεστ όμως θα είναι όταν, το προσεχές διάστημα, η Τουρκία στείλει στη Μεσόγειο για σεισμογραφικές έρευνες το νέο της απόκτημα, το υπερσύγχρονο και κατασκευασμένο εξ ολοκλήρου σε τουρκικά ναυπηγεία σεισμογραφικό σκάφος «ΜΤΑ Oruc Reis».
Η Άγκυρα δεν έχει διευκρινίσει πού θα πραγματοποιήσει τις έρευνές της και εάν θα είναι εντός των χωρικών υδάτων της ή θα επιχειρήσει να δημιουργήσει τετελεσμένα στην ελληνική υφαλοκρηπίδα και στην κυπριακή ΑΟΖ.
Ήδη, σε ό,τι αφορά την Κύπρο, η Τουρκία κλιμάκωσε τις απειλές της την προηγουμένη εβδομάδα, απαιτώντας από την Κυπριακή Δημοκρατία να διακόψει όλες τις δραστηριότητες στην κυπριακή ΑΟΖ, λίγες μόνον ώρες μετά την υπογραφή των συμβολαίων με τις μεγάλες πετρελαϊκές εταιρείες που πήραν τα δικαιώματα για έρευνες και εξόρυξη φυσικού αεριού στην κυπριακή ΑΟΖ. Παρά τις απειλές ότι δεν πρέπει να προχωρήσουν οι έρευνες πριν από την επίλυση του Κυπριακού, η Κυπριακή Δημοκρατία προχωρά κανονικά στους σχεδιασμούς της. Βεβαίως αποτελεί σοβαρό ερώτημα το πώς θα εξελιχθεί η διαδικασία των συνομιλιών, η οποία ξεκίνησε ήδη από τη Μ. Τρίτη, καθώς είναι σαφές ότι τόσο ο Μ. Ακιντζί όσο και ο εκπρόσωπος του ΟΗΕ Έσπεν Μπαρθ Άιντα μεθοδεύουν νέα «Γενεύη», όπου όμως θα έχει προβλεφθεί και διαδικασία διαμεσολάβησης του κ. Άιντα, στα πρότυπα της μεσολάβησης του ανεκδιήγητου Αλβάρο Ντε Σότο που οδήγησε στο Σχέδιο Ανάν…
Η Τουρκία όχι μόνο βλέπει να προχωρά με εντατικούς ρυθμούς το ενεργειακό πρόγραμμα της Λευκωσίας, αλλά με δεδομένη και τη συνεχιζόμενη καχυποψία που υπάρχει στις σχέσεις με το Ισραήλ αντιλαμβάνεται ότι και αυτό ακόμη το σχέδιο για αγωγό που θα μεταφέρει από το Ισραήλ το φυσικό αέριο προς το τουρκικό έδαφος απομακρύνεται…
Έτσι, αμέσως μετά το ξεκαθάρισμα του εσωτερικού σκηνικού, όλοι αναμένουν να δουν πώς θα κινηθεί πλέον ο Ερντογάν στο εξωτερικό.
Και εκτός φυσικά της Συρίας, που είναι πρώτη προτεραιότητα, κρίσιμο τεστ θα είναι και ο τρόπος με τον οποίο θα κινηθεί σε Αιγαίο και Κυπριακό…
Και αυτά τα σημάδια περιμένουν με αγωνία τόσο η Αθήνα όσο και η Λευκωσία…
Κωνσταντίνος Τσάκαλος