Διλήμματα πολιτισμού

Τα πιστοποιημένα προϊόντα με γνήσια την ελληνική σφραγίδα -χωρίς «βαπτισμένο» γάλα, ζώα ή καλό κρασί με ξένα είδη ποικιλιών- ως στόχο της προσπάθειας, με ιθαγένεια που δημιουργεί υπεραξία.

25η Μαρτίου: Επαναστατικότητα ιδεών και πράξεων, πρωτοπορία Ρήγα -ο Διαφωτισμός και η Γαλλική Επανάσταση γονιμοποιήθηκαν στην αρχαιοελληνική φιλοσοφία- για άμεση δημοκρατία, συγκρότηση κράτους και συντάγματος. Όμως διερωτάται κανείς, τώρα που βιώνουμε έκπτωση αξιών και πολιτικών, τι πολιτισμό αναζητούμε (αν), προσδοκούμε και πώς.

Ανάμεσα στη Δύση και την Ανατολή, με την πρώτη να απομακρύνεται από τη σύζευξη με την ελληνική φιλοσοφία, που έδωσε κάλλος, ψυχή και πνεύμα, ελευθερίες και ύφανση κοινών πολιτισμικών παραδόσεων, σήμερα, που ο αντιευρωπαϊσμός είναι στη γειτονιά μας, με ταχύτητα μετατροπής της σε Μέση Ανατολή, εμείς, η Ευρώπη, η Δύση, ο κόσμος, τι ζητούμενο έχουμε; Χωρίς συλλογικούς δεσμούς, με αποξένωση, σύγχυση ή συνεχείς αποπροσανατολισμούς, με μνημειώδη αλλαγή νοημάτων στις έννοιες των λέξεων, δηλαδή με «μνημονιακό» ακρωτηριασμό της ίδιας της γλώσσας, τι φιλοδοξούμε;

Ο Αριστοτέλης έλεγε πως οι «Έλληνες είναι αθάνατοι» και «δεν περιορίζεται η φιλοδοξία τους μέχρι το δυνατό». Προφανές, αφού παρά τους χαλεπούς καιρούς υπάρχουν δυνάμεις που επιμένουν, παλεύουν στο δυνατό και καταφέρνουν να το καθιστούν εφικτό, να προχωράνε με εφευρετικότητα, όσο κι αν οι πολιτικές έχουν εκπέσει στη διαχείριση και τη λογιστική. Από τον μύθο, την «Οδύσσεια», τις τραγωδίες του Αισχύλου ή την ποίηση του Ησίοδου, τον Σωκράτη, τον Πλάτωνα μέχρι τον Καστοριάδη, τον Περικλή, τον Καποδίστρια, τον Χαρίλαο Τρικούπη, τον Ελ. Βενιζέλο ή τον Κων. Καραμανλή της Μεταπολίτευσης και τον Ανδρέα Παπανδρέου, η διαδρομή, οι διαφορές, η χρονική απόσταση δείχνουν μεγάλες, αλλά υπάρχει ένας κοινός παρανομαστής: Η μάχη της ιθαγένειας στη σκέψη, τη στάση, τις επιλογές σε κρίσιμες στιγμές.

Αυτό είναι το μεγάλο ζητούμενο του πολιτισμού για επιβίωση και ζωή με αξιοπρέπεια, περηφάνια, νόημα και ποιότητα.

Μπορεί -όπως διδάσκει και αποδεικνύει η Ιστορία- «ο πολιτισμός να είναι προϊόν συγκρούσεων, γεγονότων, εξελίξεων κάθε είδους» και σε μεγάλο βαθμό ή ολοσχερώς να ταυτίζονται τα συμβαίνοντα στην είσοδο του αιώνα με την ιστορική ερμηνεία. Την εποχή που δυτικές οντότητες επιστρέφουν σε εθνική εσωστρέφεια -και αυξάνεται η παρακμή με τη λαϊκίστικη Δεξιά και Ακροδεξιά ή την αλχημιστική Αριστερά- η πρόκληση αφύπνισης του ανθρωποκεντρικού αρχαιοελληνικού πολιτισμού είναι παρούσα. Η σκέψη του Σωκράτη, η γνώση του Ηράκλειτου, η διασταύρωση του Ρήγα, δηλαδή της ελληνικής γης, και πάλι σε έναν «κόσμο γεμάτο θαύματα», χωρίς φάρους πολιτισμού, αφού «το πιο θαυμάσιο, ο άνθρωπος», όπως σημείωνε ο Σοφοκλής, φαίνεται εκτός επίκεντρου στους κυρίαρχους, ποικιλόμορφους ανταγωνισμούς.

Η Ευρώπη πρέπει να σεβαστεί στην πράξη τον πλουραλισμό και να βρει βηματισμό σύγκλισης. Οι ΗΠΑ να αποδεχτούν τη διαφορετικότητά τους και η Ρωσία να απεμπλακεί από αισθήματα «παρίας», που την απομακρύνουν από συμμαχίες διαχρονικής αξίας και παράδοσης. Παράλληλα η Κίνα απαιτείται να είναι ενεργή στην επίλυση των οικουμενικών προβλημάτων και όχι να κινείται μόνο για να παίρνει! Επομένως, άνευ αρχαιοελληνικού πνεύματος, στο μεταίχμιο των αδιεξόδων, με ποιον Θουκυδίδη και ιθαγένεια πολιτισμού πορευόμαστε;

* Μάστερ στις Δημόσιες Πολιτικές, Συντονιστής του Ομίλου Πολιτικού και Κοινωνικού Προβληματισμού «Ακτίδα», πρ. Πρόεδρος ΑΔΕΔΥ