Τι συνάγεται μετά τη συνεδρίαση του Eurogroup
Στο αναφερόμενο άρθρο έγραφα:
«Νομίζω ότι ο γερμανός υπουργός Οικονομικών θεωρεί ότι μπορεί να κερδίσει σε κάθε περίπτωση. Αν η Ελλάδα δεχτεί αυτά που επιθυμεί το ΔΝΤ (και παράλληλα επιθυμεί και ο Σόιμπλε), αλλά η Γερμανία δεν δεχτεί την προτεινόμενη από το ΔΝΤ αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους, δεν θα έχει πρόβλημα να αποταθεί στο γερμανικό εκλογικό σώμα υποστηρίζοντας ότι επέτυχε την επιθυμητή δημοσιονομική προσαρμογή (πλεονάσματα 3,5% για πάνω από δέκα χρόνια, μείωση των συντάξεων και του αφορολόγητου, περαιτέρω απορρύθμιση των εργασιακών σχέσεων), επιβάλλοντας την απόλυτη κυριαρχία του στην Αθήνα, ενώ αντιστάθηκε στις παράλογες και λανθασμένες αιτιάσεις του ΔΝΤ για αναδιάρθρωση του ελληνικού δημοσίου χρέους. Επομένως, το πρόγραμμα θα μπορούσε να συνεχισθεί και χωρίς το ΔΝΤ (αφού αυτό επιτέλεσε τον ρόλο του) και μάλιστα, αν χρειασθεί, με ένα νέο πρόγραμμα, καθαρά ευρωπαϊκό».
Μετά τη συνεδρίαση του Eurogroup (20.2.2017) οι εξελίξεις καθορίζονται από τρία σημεία:
Πρώτο σημείο: Το ύψος των πρωτογενών πλεονασμάτων σχεδόν βέβαια μέχρι το 2020 (διάρκεια του νέου τριετούς μακροπρόθεσμου προγράμματος, που αποτελεί μνημονιακή υποχρέωση) θα είναι 3,5%. Το πλέον πιθανό θα είναι αυτά να επεκταθούν μέχρι το 2022, κάτι που επιθυμούσε σφόδρα η γερμανική πλευρά. Η συζήτηση για τα μεσοπρόθεσμα μέτρα αναδιάρθρωσης του ελληνικού δημοσίου χρέους, που οι Ευρωπαίοι προτίθεται να αρχίσουν μετά τις γερμανικές εκλογές αλλά να καταλήξουν μετά τη λήξη του παρόντος προγράμματος (αφού οι εξελίξεις θα είναι σύμφωνες με το σχεδιασμό τους), θα αφορά την περίοδο μετά το 2022, όπου λήγει η δεκαετής περίοδος χάριτος των δανείων από το πρώτο Μνημόνιο και αυξάνονται σημαντικά οι υποχρεώσεις των χρηματοπιστωτικών εξόδων (τόκοι).
Δεύτερο σημείο: Στο πλαίσιο του στόχου για πρωτογενές πλεόνασμα 3,5%, από 1.1.2019 η ελληνική κυβέρνηση θα κληθεί να εφαρμόσει τις απαιτήσεις του ΔΝΤ αλλά και των Γερμανών για μείωση του αφορολόγητου, τη μείωση της προσωπικής διαφοράς των παλαιών ασφαλισμένων καθώς και ορισμένες αλλαγές στην αγορά εργασίας. Η συζήτηση με τους «θεσμούς» σε τεχνικό επίπεδο, μετά την Καθαρά Δευτέρα, θα αφορά το ύψος του αφορολόγητου καθώς και τον τρόπο μείωσης της προσωπικής διαφοράς. Ειδικά για τις αλλαγές στην αγορά εργασίας υπάρχει περίπτωση να παραμείνουν τα πράγματα περίπου όπως έχουν σήμερα και να μην επιμείνουν οι δανειστές στις απαιτήσεις τους, περιμένοντας τις εξελίξεις.
Τώρα, με δεδομένο τον στόχο του πρωτογενούς πλεονάσματος 3,5%, οι προγραμματιζόμενες μειώσεις της συνταξιοδοτικής δαπάνης και του αφορολόγητου ποσού (ονομάζονται μεταρρυθμίσεις, αλλά στην ουσία πρόκειται για καθαρά δημοσιονομικά μέτρα) καθώς και η εκτιμώμενη αύξηση του ΑΕΠ, είναι πιθανόν να αφήσουν έναν δημοσιονομικό χώρο για μέτρα ελάφρυνσης της φορολογίας (των έμμεσων φόρων σε ορισμένα προϊόντα ή του ΕΝΦΙΑ ή της φορολογίας των επιχειρήσεων), τα οποία όμως για να εφαρμοστούν θα χρειάζονται τη σύμφωνη γνώμη των δανειστών. Προκύπτουν δύο συμπεράσματα: α) Νέα επιβάρυνση από 1.1.2019 για τους παλαιούς συνταξιούχους καθώς και νέα επιβάρυνση για όσους σήμερα δεν καταβάλουν φόρο αλλά θα κληθούν να καταβάλουν από τη συγκεκριμένη ημερομηνία και μετά. β) Επικράτηση της οικονομικής λογικής του ΔΝΤ και των απόψεών του έναντι αυτής που υποστήριζε η ελληνική κυβέρνηση. Βέβαια, το γεγονός ότι τα μέτρα θα είναι δημοσιονομικά ουδέτερα σημαίνει ότι θα πρέπει να επιτυγχάνεται το συμφωνημένο πρωτογενές πλεόνασμα 3,5% (αυτό είναι το καθοριστικό) και όχι παραπάνω. Όμως οι αλλαγές στο μείγμα της ακολουθούμενης δημοσιονομικής πολιτικής σαφέστατα δεν μπορεί να είναι κάτι ουδέτερο, δεδομένου ότι ορισμένες κοινωνικές κατηγορίες σίγουρα θα θιγούν (όλοι όσοι θα υποστούν μείωση της προσωπικής διαφοράς στις συντάξεις και όλοι όσοι θα κληθούν να πληρώσουν φόρους ενώ δεν πλήρωναν). Πιθανή μείωση του ΦΠΑ σε ορισμένα αγαθά δεν μπορεί με κανέναν τρόπο να καλύψει τις απώλειες.
Τρίτο σημείο: Το ΔΝΤ σαφέστατα υποχώρησε στις απαιτήσεις των Γερμανών για να μεταφερθεί η συζήτηση για τα μεσοπρόθεσμα μέτρα για το χρέος τουλάχιστον μετά τις γερμανικές εκλογές. Όπως είχαμε εκτιμήσει, για μια ακόμη φορά ΔΝΤ και Γερμανία μεταθέτουν τη συζήτηση για το μέλλον. Παράλληλα, όμως, η κ. Λαγκάρντ συνεχίζει να επαναλαμβάνει, επιδέξια και επικοινωνιακά, τους όρους και τις προϋποθέσεις για τη συμμετοχή του ΔΝΤ στο πρόγραμμα, όροι που παραμένουν αμετάβλητοι.
Η διαφορά μεταξύ της ΕΕ και του ΔΝΤ δεν έχει να κάνει με το πότε θα τεθούν σε εφαρμογή τα μέτρα -μετά το τέλος του προγράμματος- αλλά με το πότε θα προσδιοριστούν ποσοτικά και θα συμφωνηθούν. Το ΔΝΤ ήθελε η απόφαση να έχει παρθεί μέχρι το καλοκαίρι, προκειμένου να διαπιστωθεί αν θα συμμετάσχει σε ένα τρίτο πρόγραμμα διάσωσης.
Με την αναδίπλωση της κ. Λαγκάρντ -τουλάχιστον δημόσια- φαίνεται ότι η κ. Μέρκελ και η κ. Λαγκάρντ αποφάσισαν να αφήσουν για μετά τις γερμανικές εκλογές τον ορισμό του μεσοπρόθεσμου στόχου για τα πλεονάσματα και τη διαφορά στις προβλέψεις για το χρέος.
Σε αυτήν την περίπτωση το διοικητικό συμβούλιο του ΔΝΤ δεν θα κληθεί να αποφασίσει για την Ελλάδα πριν από το φθινόπωρο, και σε μια τέτοια περίπτωση όλα τα πιθανά σενάρια θα είναι πάνω στο τραπέζι. Προς το παρόν, το ΔΝΤ θα συνεχίσει να συμμετέχει ως σύμβουλος και να εγκρίνει τις δόσεις του ESM με τον συνήθη αστερίσκο, χωρίς όμως την αποδέσμευση δικών του κεφαλαίων προς την Ελλάδα, όπως άλλωστε γίνεται τα τελευταία δύο και πλέον χρόνια.
Άλλωστε το Eurogroup κατάφερε να αποσυνδέσει την ολοκλήρωση της δεύτερης αξιολόγησης από τα μεσοπρόθεσμα και τη βιωσιμότητα του χρέους.
Κατά την εκτίμησή μου, θεωρώ δύσκολο, σχεδόν αδύνατο, το ΔΝΤ να εισέλθει σε ένα πρόγραμμα που θα λήγει μετά τις γερμανικές εκλογές, δηλαδή σε λιγότερο από έναν χρόνο. Επομένως το ζήτημα είναι αν θα κάνει ηρωική έξοδο ή θα παραμείνει ως τεχνικός σύμβουλος. Η απάντηση εξαρτάται και από τις γενικότερες εξελίξεις στο ελληνικό πρόγραμμα αλλά και από τις ευρωπαϊκές εξελίξεις, λόγω του εκλογικού κύκλου, και τις γενικότερες διεθνείς εξελίξεις. Με τα σημερινά δεδομένα είμαι σχεδόν σίγουρος ότι θα παραμείνει ως τεχνικός σύμβουλος μέχρι τη λήξη του προγράμματος.
ΥΓ.: Οι συζητήσεις που θα αρχίσουν την ερχόμενη Τρίτη θα μας λύσουν πολλές απορίες για το πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα. Ας μην ξεχνάμε ότι δεν υπάρχει ακόμη καμιά συμφωνία. Μόνο αν επέλθει συμφωνία στα τεχνικά κλιμάκια θα έχει πραγματοποιηθεί ένα σημαντικό βήμα για επίτευξη συμφωνίας.