Τεράστιες οι ευθύνες του Μουζάλα για τη διαχείριση του Προσφυγικού
Η κυβέρνηση έγκαιρα έφερε στη Βουλή, τον Μάρτιο του 2016, το ν. 4375 και μάλιστα με τη διαδικασία του κατεπείγοντος. Με τον τρόπο αυτόν ανταποκρινόταν στην ανάγκη ενός εθνικού σχεδίου για τη φιλοξενία των προσφύγων που είχαν εγκλωβιστεί στη χώρα μας μετά το κλείσιμο των βόρειων συνόρων. Ο νόμος αυτός προέβλεπε τη δημιουργία ενός κυβερνητικού επιχειρησιακού εργαλείου, της Γενικής Γραμματείας Υποδοχής. Βασικά και αυτονόητα στοιχεία του νόμου ήταν ο διορισμός σε όλες τις δομές φιλοξενίας διοικητών, οι οποίοι θα είχαν τη συνολική ευθύνη της διαχείριση της δομής, καθώς και η ένταξη αυτών των δομών στη Γενική Γραμματεία για να εξασφαλίζεται ο συντονισμός σε εθνικό επίπεδο.
Έναν χρόνο αργότερα ο νόμος αυτός δεν έχει εφαρμοστεί. Η Γενική Γραμματεία υπονομεύτηκε συστηματικά από τον υπουργό Γιάννη Μουζάλα. Οι διοικητές δεν διορίστηκαν ποτέ, οι δομές δεν εντάχθηκαν στη Γενική Γραμματεία και παραμένουν σε θεσμικό κενό έναν χρόνο μετά την κατεπείγουσα ψήφιση του νόμου. Αντιθέτως, ο Γιάννης Μουζάλας δημιούργησε ένα παράλληλο σύστημα διοίκησης, αναθέτοντας καταχρηστικά σε προσωπικούς του συμβούλους αρμοδιότητες που θεσμικά ανήκουν στις υπηρεσίες του υπουργείου. Επίσης δεν υπέγραψε ποτέ τις αναγκαίες αρμοδιότητες για να εκπληρώσει ο γενικός γραμματέας τα κατά τον νόμο καθήκοντά του. Πρωτοτυπώντας μάλιστα, απαγόρευσε, με πρωτοκολλημένο έγγραφο, την οποία πρωτοβουλία στον γενικό γραμματέα του υπουργείου!
Το αποτέλεσμα αυτής της πρακτικής ήταν η καθυστέρηση του έργου που έπρεπε να γίνει για τη φιλοξενία των προσφύγων, ενώ η Γενική Γραμματεία δούλευε ανελλιπώς και κατέθετε συγκεκριμένες προτάσεις. Σε συνεργασία με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ, είχαμε ολοκληρώσει από τον Ιούλιο του 2016 την αξιολόγηση των δομών φιλοξενίας με αντικειμενικά κριτήρια, όπως την εγγύτητα σε αστικά κέντρα και οδικό δίκτυο, την ποιότητα του εδάφους, την παροχή ρεύματος και νερού, το ιδιοκτησιακό καθεστώς κ.λπ. Τα συμπεράσματα της αξιολόγησης κατέληγαν ότι 24 δομές φιλοξενίας, από τις 34 σε λειτουργία εκείνη την εποχή, έπρεπε και μπορούσαν να βελτιωθούν μέχρι τα τέλη Σεπτεμβρίου ώστε να καλύψουν το σύνολο των αναγκών. Οι φορείς της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (ΕΕ) ενέκριναν την αξιολόγηση και σε συνεργασία με τις ανθρωπιστικές οργανώσεις, που χρηματοδοτούνται από αυτή, καταλήξαμε σε συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα υλοποίησης των βελτιώσεων. Βασικό στοιχείο αυτών ήταν η καθολική κατάργηση των σκηνών και η τοποθέτηση οικίσκων σε όλες τις δομές.
Ενώ αυτό το ρεαλιστικό σχέδιο ήταν έτοιμο και υλοποιήσιμο μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2016, ο κ. Μουζάλας καθυστερούσε τις σχετικές αποφάσεις και ταυτόχρονα προσπαθούσε να προωθήσει φαραωνικά σχέδια, όπως προκύπτει και από την υπόθεση της δομής στο πρώην εργοστάσιο της Softex στην περιοχή της Θεσσαλονίκης. Στην περίπτωση αυτή, σύμβουλος του κ. Μουζάλα, παρακάμπτοντας το αρμόδιο τμήμα του υπουργείου, ακύρωσε την υλοποίηση μιας δομής για 1.500 πρόσφυγες από μια ανθρωπιστική οργάνωση, προσπαθώντας να δώσει το έργο σε ιδιωτική κατασκευαστική εταιρεία, με τριπλάσιο κόστος και προβλεπόμενο εργολαβικό κέρδος 1.059.000 ευρώ. Αυτό είναι μόνο ένα από τα διάφορα παραδείγματα που αναδεικνύουν τη σκόπιμη επιδίωξη κατασκευής νέων δομών με αδικαιολόγητα υψηλό κόστος. Από την άλλη πλευρά, η απουσία κάθε σοβαρής οργάνωσης του υπουργείου απαγόρευε και συνεχίζει να απαγορεύει την απορρόφηση των πόρων που η ΕΕ θέτει στη διάθεση της Ελλάδας. Σήμερα, από τους θεσμικούς πόρους που διατίθενται στους κυβερνητικούς φορείς έχει απορροφηθεί μόνο το 27%.
Η φιλοξενία των προσφύγων στα νησιά αποτελεί ένα ιδιαίτερα μελανό κεφάλαιο. Και αυτό σχετίζεται με την τυφλή προσήλωση του υπουργού στη Συμφωνία ΕΕ – Τουρκίας, η οποία αποτελεί και τον μοναδικό λόγο του απαράδεκτου συνωστισμού προσφύγων στα νησιά.
Πράγματι, η συμφωνία αυτή υπογράφτηκε σε μια κρίσιμη στιγμή, όπου η ροή προσφύγων ήταν εξαιρετικά υψηλή. Αυτές οι συμφωνίες όμως οφείλουν να εξελίσσονται και να προσαρμόζονται στις νέες συνθήκες. Σήμερα, χωρίς πλέον τις ροές του παρελθόντος, αλλά με τους πρόσφυγες να πεθαίνουν στους καταυλισμούς και τις τοπικές κοινωνίες να στενάζουν υπό το βάρος του υπερπληθυσμού, ήρθε προφανώς η ώρα να προσαρμόσουμε τη συμφωνία στις νέες συνθήκες. Το ελάχιστο που θα έπρεπε να κάνει ένας υπουργός που υπερασπίζεται τα ελληνικά συμφέροντα (για να μη μιλήσουμε για εκείνα των προσφύγων) είναι τουλάχιστον να θέσει επί τάπητος το θέμα, αντί να επαναλαμβάνει στερεότυπα με κάθε ευκαιρία, όπως κάνει ο κ. Μουζάλας, ότι η συμφωνία «μας έσωσε». Η κυβέρνηση νομιμοποιείται πλήρως, από την απλή λογική, να θέσει θέμα επαναδιαπραγμάτευσης συγκεκριμένων όρων, όπως αυτή της μεταφοράς ενός αριθμού προσφύγων στην ενδοχώρα. Εκτός και αν η εξαθλίωση των προσφύγων αποτελεί μέρος μιας πολιτικής η οποία αποσκοπεί κυνικά, με κάθε μέσο, να τρομάξει τους πρόσφυγες που σκέφτονται να τολμήσουν το πέρασμα του Αιγαίου.
Έχοντας υπόψη όλα αυτά τα δεδομένα, γίνεται προφανές ότι η σημερινή κατάσταση στις δομές φιλοξενίας δεν είναι μια τυχαία εξέλιξη, αλλά μια προβλέψιμη τραγωδία. Πώς να πιστέψουμε, ωστόσο, ότι η τραγική κατάσταση που διαβιούν σήμερα οι πρόσφυγες σχετίζεται μόνο με αμέλεια και ανικανότητα, όταν τα στοιχεία που αναφέρουμε έχουν δει το φως της δημοσιότητας τουλάχιστον από τον Σεπτέμβριο του 2016;
Το θέμα της Softex, π.χ., αποτέλεσε και αντικείμενο κοινοβουλευτικού ελέγχου, στον οποίο ο κ. Γιάννης Μουζάλας απάντησε με καταφανή και αυταπόδεικτα ψεύδη. Χωρίς συνέπεια μέχρι σήμερα. Για τον υπουργό φταίνε για όλα τα δεινά οι άλλοι: Η Ύπατη Αρμοστεία, οι ανθρωπιστικές οργανώσεις, οι δήμοι, ακόμα και οι ξενοδόχοι. Όλοι πλην του ιδίου, ο οποίος όμως είναι ο μόνος και αποκλειστικός θεσμικός κυβερνητικός αρμόδιος. Ο Γιάννης Μουζάλας χρεώνει τους θανάτους προσφύγων στην «κακιά την ώρα». Αλλά όταν αυτοί οι θάνατοι επαναλαμβάνονται υπό τις ίδιες συνθήκες, δεν πρέπει κάποιος να λογοδοτήσει; Και όταν οι θάνατοι αθώων ανθρώπων έρχονται ως επισφράγισμα θεσμικών σκιών, ενδείξεων ατασθαλιών, καταχρήσεων και παρακάμψεων των ψηφισμένων νόμων, αυτό δεν χρήζει ενός πολιτειακού ελέγχου; Ειδικά όταν η Ελλάδα βρίσκεται στο επίκεντρο του προσφυγικού δράματος. Άποψή μας είναι ότι ήρθε η ώρα να συζητήσει η Βουλή τη σύσταση Εξεταστικής Επιτροπής για να πέσει επιτέλους άπλετο φως στην αδιαφανή και ανθρωποκτόνα διαχείριση του Προσφυγικού.
* Ο Οδυσσέας Βουδούρης είναι ιατρός, ήταν γ.γ. Υποδοχής και παραιτήθηκε τον Σεπτέμβριο του 2016. Η Μαρία Δημητροπούλου είναι πολιτικός επιστήμων και διετέλεσε διευθύντρια του γραφείου του.