Ομιχλώδες το τοπίο στο Κυπριακό

Η στήλη αυτή προτιμάει να βασισθεί στη γνώση των πραγμάτων και στην ορθολογική προσέγγιση των γεγονότων που αφορούν είτε αποκλειστικά τα θέματα ελληνικού ενδιαφέροντος είτε τις γενικότερες διεθνείς εξελίξεις. Άμεσου ελληνικού ενδιαφέροντος είναι οι εξελίξεις στο Κυπριακό. Το τοπίο όμως είναι θολό. Στις 12 Ιανουαρίου αναμένεται να πραγματοποιηθεί συνάντηση στη Γενεύη, αλλά ακόμη δεν έχει καταστεί γνωστό αν θα είναι πενταμερής ή πολυμερής και σε τι επίπεδο. Πολλές πτυχές της διάσκεψης, όπως και των προθέσεων των δύο πλευρών, παραμένουν άγνωστες. Θα διαφυλαχθεί ή όχι η ενότητα του κυπριακού κράτους; Αν οι επιδιώξεις της τουρκοκυπριακής πλευράς -ιδέ Άγκυρας- είναι εμφανείς, ποιες είναι οι θέσεις των Ελληνοκυπρίων, όπως και της μητροπολιτικής Ελλάδας; Σε ό,τι αφορά την Αθήνα, ο υπουργός των Εξωτερικών Νίκος Κοτζιάς έχει καταστήσει σαφές ότι δεν νοείται λύση του Κυπριακού χωρίς την πλήρωση δύο όρων: Α) Την αποχώρηση των στρατευμάτων κατοχής. Β) Το θέμα των εγγυήσεων. Το παρόν καθεστώς δεν μπορεί να συνεχιστεί και δεν αρμόζει σε ένα κράτος-μέλος των Ηνωμένων Εθνών και πλήρες μέλος της ΕΕ. Απορίες πάντως προκαλεί και το timing της διάσκεψης (12 Ιανουαρίου), εφόσον επιβεβαιωθεί από τη Γενική Γραμματεία των Ηνωμένων Εθνών. Λίγες μόνο ημέρες πριν την προεδρική αλλαγή στις ΗΠΑ, ο ρόλος και το ενδιαφέρον της οποίας στο Κυπριακό είναι γνωστός. Πιθανό να οφείλεται σε πιέσεις που από καιρό ασκούνταν στη Λευκωσία από την απερχόμενη αμερικανική κυβέρνηση και ειδικότερα από τη γνωστή υφυπουργό Εξωτερικών Νούλαντ. Το ιδιαίτερο ενδιαφέρον της εν λόγω υφυπουργού ασφαλώς δεν πήγαζε μόνο από αγαθές προθέσεις. Συνδεότανε και με οικονομικά συμφέροντα για την εκμετάλλευση των πλουσίων κοιτασμάτων πετρελαίου, η ύπαρξη των οποίων είναι διαπιστωμένη στην κυπριακή ΑΟΖ. Πολύ πιθανό και η νέα αμερικανική κυβέρνηση να επιδείξει ανάλογο ενδιαφέρον. Γιατί λοιπόν τόση πρεμούρα από την ελληνοκυπριακή πλευρά; Εκτός από το Κυπριακό, απρόβλεπτες είναι και οι εξελίξεις στο Προσφυγικό, καθώς η αντιμετώπιση του προβλήματος εξαρτάται τόσο από τα γεγονότα στη Συρία όσο και από τη συμπεριφορά και τις αντιδράσεις της Τουρκίας, που μέχρι στιγμής, παρά τις κατά καιρούς απειλές, φαίνεται να τηρεί σε ικανοποιητικό βαθμό τα συμπεφωνηθέντα με την ΕΕ. Απρόβλεπτη είναι και η πορεία των ελληνοτουρκικών σχέσεων, με μια Τουρκία η οποία από μηνών έχει μπει σε έναν φαύλο κύκλο αντεγκλήσεων με τη Δύση και αναζήτησης νέων γεωπολιτικών προσανατολισμών. Πολλοί φοβούνται ένα θερμό επεισόδιο στο Αιγαίο το καθεστώς του οποίου αμφισβήτησε ο τούρκος Πρόεδρος με αναθεωρητικούς όρους για τη Συνθήκη της Λωζάννης. Σε αντίθεση, προβλεπτές φαίνεται να είναι οι σχέσεις με τις άλλες γειτονικές χώρες. Η σημερινή αλβανική κυβέρνηση Ράμα τηρεί, κατά καιρούς, κάποιες ανθελληνικές θέσεις. Η Αθήνα όμως διαθέτει ισχυρά πλεονεκτήματα που τα Τίρανα δεν μπορούν να αγνοήσουν. Με την όμορη ΠΓΔΜ δεν διαφαίνεται μεν κάποια λύση στο θέμα της ονομασίας, αλλά οι διμερείς σχέσεις εξελίσσονται καλώς. Ανησυχίες για τα ελληνικά συμφέροντα προκαλούν δύο εισέτι θέματα. Το πρώτο αφορά την πορεία της ΕΕ, η οποία προβληματίζει τους ευρωπαίους πολίτες, καθώς όλο και περισσότερο απομακρύνεται από το αρχικό όραμα για πλήρη πολιτική ολοκλήρωση. Σε τρεις σημαντικές χώρες-μέλη (Γαλλία, Γερμανία, Ολλανδία) θα διεξαχθούν κοινοβουλευτικές ή προεδρικές εκλογές, με πολλές πιθανότητες να αναδειχθούν νικητές πολιτικές δυνάμεις που δεν χαρακτηρίζονται από φιλοευρωπαϊσμό. Οι φόβοι διάλυσης της ΕΕ γίνονται όλο και πιο ορατοί. Τον μήνα Μάρτιο θα πραγματοποιηθεί πανηγυρική σύγκληση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στη Ρώμη για να εορτασθεί η 60ή επέτειος από την υπογραφή της ομώνυμης ιδρυτικής Συνθήκης της ΕΟΚ, προδρόμου της σημερινής ΕΕ. Θα αποτελέσει ευκαιρία για αναστοχασμό της πορείας της ΕΕ ή θα μοιάζει περισσότερο με μνημόσυνο – ή requiem στα λατινικά; Η εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ ως Προέδρου των ΗΠΑ έχει προκαλέσει αμηχανία στην παγκόσμια κοινότητα. Ποια εσωτερική και εξωτερική πολιτική τελικά θα ακολουθήσει; Θα επιδείξει μετριοπάθεια και πνεύμα συνεργασίας ή θα επιλέξει την απομόνωση ή και επιθετική συμπεριφορά στα διεθνή θέματα; Θα επιδιώξει επαναπροσέγγιση με τη Ρωσία προς αντιμετώπιση της Κίνας, η οποία κατέχει ένα μεγάλο μέρος αμερικανικών ομολόγων; Θα προσπαθήσει να αμβλύνει της διαφορές ή θα επιδεινώσει τις σχέσεις με τις ισλαμικές χώρες; Θα πολεμήσει αμείλικτα το ISIS ή θα το αντιμετωπίσει με κριτήριο τα ευρύτερα συμφέροντα των ΗΠΑ ανά περιοχή; Όλη η παραπάνω θεματολογία επηρεάζει, άμεσα ή έμμεσα, την εξωτερική μας πολιτική και τα εθνικά μας συμφέροντα. Αποδεικνύεται, συγχρόνως, ότι τα γεωπολιτικά πλεονεκτήματά μας μπορούν να μετατραπούν σε μειονεκτήματα και το αντίθετο. Με τη ρευστή κατάσταση που επικρατεί στην Τουρκία και την τάση ισλαμοποίησής της από το καθεστώς Ερντογάν, η θέση της χώρας μας ως νοτιότατου πυλώνα της Δύσης ενισχύεται συνεχώς. Η αναγνώριση άρχισε με την επίσκεψη του απερχόμενου Προέδρου των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα, που δεν έγινε μόνο για το θεαθήναι. Αυτήν την αναγνώριση αλλά και πραγματικότητα οφείλει να την εκμεταλλευθεί και να την προβάλλει η ελληνική διπλωματία σε κάθε ευκαιρία διμερών και πολυμερών συναντήσεων. Το ίδιο πρέπει να γίνεται και από τις διπλωματικές μας αρχές. Κατόπιν όμως σαφών και εμπεριστατωμένων οδηγιών. Σε ό,τι αφορά τον ισλαμικό κόσμο, ο Ελληνισμός έχει συμβιώσει μαζί του επί αιώνες και τον κατανοεί. Η Ελλάδα μπορεί να λειτουργήσει ως γέφυρα μεταξύ του χριστιανικού και μουσουλμανικού κόσμου. Κυρίως, η ελληνική εξωτερική πολιτική οφείλει να αποφύγει μια πλήρη ταύτιση με εκείνες τις φωνές στη Δύση που επιθυμούν την αντιπαράθεση με το Ισλάμ. Ο Ανδρέας Παπανδρέου είχε αναπτύξει στενές σχέσεις με τον αραβικό κόσμο και η Ελλάδα είχε αποφύγει να συμπράξει ενεργά στους νατοϊκούς βομβαρδισμούς κατά της Σερβίας. Η Ελλάδα μπορεί να συμβάλλει στην επαναπροσέγγιση των σχέσεων Δύσης – Ρωσίας, μιας χώρας που έχει λειτουργήσει για αιώνες ως ανάχωμα της Δύσης. Η πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική που ακολουθεί η παρούσα κυβέρνηση είναι το καλύτερο όχημα για την προστασία των εθνικών μας συμφερόντων και συγχρόνως των δυτικών. Αρκεί να γίνεται καλή προετοιμασία, σωστή αξιολόγηση των προτεραιοτήτων, κατάλληλες επαφές και συμμαχίες.