Αστάθεια διαρκείας στην Ισπανία

Το πρόβλημα όμως είναι ότι με την εκτίμηση αυτή διαφωνούν κάθετα οι ισπανοί πολίτες. Οι οποίοι βίωσαν και συνεχίζουν να βιώνουν μια πολύ διαφορετική πραγματικότητα. Με οικογένειες πεταμένες στον δρόμο, κλειστά άδεια σπίτια στην ιδιοκτησία των τραπεζών, δρακόντειες διακοπές ρεύματος και νερού σε όσους δεν έχουν να πληρώσουν, ανεργία μαμούθ και τεράστια διαρροή νέων ανθρώπων στο εξωτερικό. Και μπορεί την τελευταία χρονιά ο δεξιός πρωθυπουργός, Ραχόι, να αύξησε, ως άλλος Σαμαράς, τις κρατικές δαπάνες σε μια ευρεία προσπάθεια εξαγοράς ψήφων, οι Ισπανοί όμως γνωρίζουν καλύτερα.

Το απέδειξαν στις προ δεκαημέρου εθνικές εκλογές, τα αποτελέσματα των οποίων θεωρήθηκαν «σεισμός» και ξεκάθαρο δημοψήφισμα κατά της εφαρμοζόμενης ευρωπαϊκής οικονομικής πολιτικής. Το Λαϊκό Κόμμα έχασε 16 ολόκληρες μονάδες και κατέληξε στο 28,72%, οι Σοσιαλιστές συνέχισαν για δεύτερη συνεχόμενη εθνική εκλογική αναμέτρηση να παρουσιάζουν πτώση και έχασαν έξι ακόμη μονάδες φτάνοντας το 22%, οι Ποντέμος διέψευσαν όλες τις δημοσκοπήσεις και έφτασαν 1,5 μονάδα πίσω από τους Σοσιαλιστές κερδίζοντας το 20,66%, ενώ το αγαπημένο παιδί των δημοσκόπων, το ισπανικό Ποτάμι ή, άλλως, το Κόμμα των Πολιτών, προσγειώθηκε ανώμαλα στο 13,93%.

Πέραν της δύσκολης καθημερινότητας που βιώνουν, οι συνεχιζόμενες αποκαλύψεις για τα σκάνδαλα διαφθοράς δεξιών και σοσιαλιστών αλλά και, ίσως πολύ περισσότερο, ο άνισος διαμοιρασμός των κερδών της οικονομικής ανάκαμψης που -στους αριθμούς, σημειώνεται- οδήγησαν τους πολίτες να τιμωρήσουν τα παραδοσιακά κόμματα, χωρίς όμως να δώσουν κυβερνητικά ποσοστά στους νεοεμφανιζόμενους. Αποτέλεσμα: Το απόλυτο αδιέξοδο που κινδυνεύει να οδηγήσει σε παράλυση την Ισπανία για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Ο μύθος της ανάκαμψης

Οι ομοιότητες ανάμεσα στην πολιτική ρητορική και τακτική του ισπανού πρωθυπουργού, Ραχόι, και σ’ αυτήν του πρώην έλληνα συναδέλφου του, Άντωνη Σαμαρά, λίγους μήνες πριν από την πτώση της κυβέρνησης του, συνεχίζουν εντυπωσιακά. Σε όλη την προεκλογική χρονιά που μας πέρασε ο ισπανός ηγέτης της Δεξιάς έσκιζε τα ιμάτια του για την ανάπτυξη που οι πολιτικές του έφεραν στην Ισπανία.

Και πραγματικά οι ισπανικοί οικονομικοί δείκτες παρουσιάζουν θετικά αποτελέσματα, με θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης, μείωση της ανεργίας και αύξηση του ΑΕΠ. Από τη μία, όμως, σοσιαλιστές και αριστεροί τονίζουν ότι η εύθραυστη αυτή ανάκαμψη έχει ωφελήσει μόνο τους λίγους. Και ιδιαίτερα τα οικονομικά συμφέροντα, εντός και εκτός χώρας, που σχετίζονται με την ισπανική Δεξιά. Ενώ, την ίδια στιγμή, τα λαϊκά στρώματα, που πλήρωσαν την κρίση με την εσωτερική υποτίμηση και τον συνεχιζόμενο αποπληθωρισμό, δεν έχουν δει καμιά σημαντική αποκατάσταση των τεράστιων ζημιών που έχουν υποστεί. Από την άλλη, υπάρχουν και άλλοι δείκτες που δεν πάνε το ίδιο καλά. Το ΑΕΠ δεν αναμένεται να φτάσει τα προ κρίσης επίπεδα τουλάχιστον ως το 2017. Η ανεργία μειώνεται μεν, αλλά με θέσεις εργασίας μερικής απασχόλησης, χαμηλών μισθών και προσωρινής διάρκειας. Το χρέος της χώρας αναμένεται να φτάσει το 100% του ΑΕΠ, ενώ η τάση είναι αυξητική. Το έλλειμμα του προϋπολογισμού είναι από τα υψηλότερα στην Ευρώπη, με τις Βρυξέλλες να έχουν προχωρήσει σε συνεχείς αναθεωρήσεις του στόχου που όφειλε να «πιάσει» η Ισπανία, για να μη χαλάσει το παραμύθι της ανάπτυξης. Τέλος, η οικονομική ανάκαμψη που παρατηρείται δεν βασίζεται στις εξαγωγές και κάποια αύξηση της βιομηχανικής παραγωγής και των επενδύσεων, αλλά στην κατανάλωση και την ενίσχυση του τομέα των χαμηλής προστιθέμενης αξίας υπηρεσιών.

Και όλα αυτά ενώ η τιμή του πετρελαίου βρίσκεται σε ιστορικά χαμηλά, το πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης Ντράγκι στέλνει πληθώρα φθηνού χρήματος προς την Ισπανία και το ευρώ βρίσκεται επίσης σε ιδιαίτερα χαμηλό σημείο ενισχύοντας την ελκυστικότητα των όποιων ισπανικών εξαγωγών και την αγοραστική δύναμη των Ισπανών που έχουν αποταμιεύσεις σε ξένα νομίσματα.

Αδιέξοδες διαπραγματεύσεις

Πριν από τις εκλογές, το επικρατέστερο σενάριο για τον σχηματισμό κυβέρνησης ήταν μια συγκυβέρνηση ανάμεσα στην ισπανική Δεξιά του Ραχόι και το νεοπαγές καταλανικό Κόμμα των Πολιτών, που τίθεται υπέρ των οικονομικών μεταρρυθμίσεων και κατά της απόσχισης της Καταλονίας. Την προσδοκία αυτή ενίσχυαν και τα ιδιαίτερα ενισχυμένα ποσοστά που έδιναν οι δημοσκοπήσεις στους νεοεμφανιζόμενους Καταλανούς. Όμως, φευ, τα αποτελέσματα των εκλογών ήταν άλλα.

Σύμφωνα με το ισπανικό Σύνταγμα, για τον σχηματισμό κυβέρνησης είναι απαραίτητη η απόλυτη πλειοψηφία των 176 εδρών στις αρχικές ψηφοφορίες. Στη συνέχεια της διαδικασίας όμως αρκεί μια σχετική πλειοψηφία. Εκεί έρχεται και το δεύτερο σενάριο που κυκλοφορεί στους πολιτικούς διαδρόμους της Μαδρίτης. Η πιθανότητα το Κόμμα των Πολιτών και οι Σοσιαλιστές να απόσχουν από την τρίτη ή την τέταρτη ψηφοφορία, δίνοντας την ευκαιρία στον Ραχόι να σχηματίσει κυβέρνηση μειοψηφίας.

Το τρίτο σενάριο είναι αυτό του σχηματισμού κυβέρνησης από την Κεντροαριστερά, με τη συμμετοχή των Σοσιαλιστών, των Ποντέμος και του αριστερού καταλανικού κόμματος. Αγκάθι στην περίπτωση αυτή είναι το ζήτημα του δημοψηφίσματος για την ανεξαρτησία της Καταλονίας. Ο ηγέτης των Ποντέμος, Ιγκλέσιας, τονίζει ότι ο μόνος τρόπος να κρατηθεί ενωμένη η Ισπανία είναι να γίνει αποδεκτός ο πολυεθνικός χαρακτήρας του κράτους και να δοθεί η δυνατότητα στους πολίτες της Καταλονίας να εκφραστούν ελεύθερα. Από την άλλη, ο ηγέτης των Σοσιαλιστών, Σάντσεθ, τόνισε με δριμύ τρόπο ότι το κόμμα του αποκλείεται να συνεργαστεί με οποιονδήποτε θέτει την ενότητα του ισπανικού κράτους σε κίνδυνο.

Το τέταρτο σενάριο είναι αυτό ενός μεγάλου συνασπισμού ανάμεσα στο Λαϊκό Κόμμα του Ραχόι και τους Σοσιαλιστές. Σε αυτή την κατεύθυνση πιέζουν τα μεγάλα οικονομικά συμφέροντα της χώρας και οι Βρυξέλλες, που επιζητούν σταθερότητα. Όμως πολλοί από τους Σοσιαλιστές, που έχουν ήδη δει τις δυνάμεις τους να αποδεκατίζονται από τους Ποντέμος, αντιλαμβάνονται ότι αυτό θα σημάνει και τον πολιτικό τους θάνατο και την εξαΰλωση των ποσοστών τους. Εκεί τις εξελίξεις θα επηρεάσει καταλυτικά ο εσωκομματικός εμφύλιος (αφού ο Σάντσεθ αμφισβητείται έντονα ήδη) και το ποια τάση τελικά θα επικρατήσει. Πιθανά ανταλλάγματα που θα ζητηθούν για τη συμμετοχή στον συνασπισμό είναι η τροποποίηση του άρθρου 135 του ισπανικού Συντάγματος, με το οποίο υιοθετήθηκαν οι κανόνες του ευρωπαϊκού συμφώνου δημοσιονομικής σταθερότητας που επέβαλε η Γερμανία, και το να μην είναι πρωθυπουργός ο Ραχόι. Παρ’ όλα αυτά, ο ηγέτης της ισπανικής Δεξιάς διακηρύσσει ότι θα παραμείνει στη θέση του πρωθυπουργού και παίζει το παιχνίδι της αναμονής. Ο Ραχόι θεωρεί ότι έχει τον χρόνο με το μέρος του, καθώς πιστεύει ότι νέες εκλογές θα βλάψουν τους Σοσιαλιστές, ενώ, αντίθετα, θα ενισχύσουν το δικό του κόμμα (σας θυμίζει κάτι επίσης αυτό;).

Σε οποιαδήποτε περίπτωση όμως το σίγουρο είναι ότι η αβεβαιότητα θα συνεχιστεί ως τις αρχές Μαρτίου, οπότε και το ισπανικό Σύνταγμα προβλέπει ότι λήγει η δίμηνη διορία για τον σχηματισμό κυβέρνησης. Τότε, εάν οι διαπραγματεύσεις δεν έχουν αποδώσει, η Ισπανία θα προχωρήσει σε νέες εθνικές εκλογές.

Η λιτότητα ενισχύει τους αποσχιστές

Ένα απότοκο της κρίσης, το οποίο, προς το παρόν, τα παραδοσιακά κόμματα μετ’ επιτάσεως κρύβουν κάτω από το χαλί, είναι η ενίσχυση των αποσχιστικών τάσεων. Το καταλανικό αποσχιστικό κίνημα προσπαθεί εδώ και δεκαετίες να κερδίσει τη λαϊκή εντολή και το κατάφερε μόλις φέτος. Στη χώρα των Βάσκων κινούνται επίσης, εντονότερα, σχετικές διεργασίες, ενώ ο νεαρός που πρόσφατα γρονθοκόπησε τον Ραχόι περιέλαβε στα αιτήματά του την ανεξαρτητοποίηση της Γαλικίας. Και εκεί φαίνεται ακόμη καθαρότερα το τεράστιο κόστος των οικονομικών πολιτικών που ο ευρωπαϊκός Βορράς και οι Βρυξέλλες επιβάλλουν στον Νότο.