Η «ενεργός διαχείριση» των «κόκκινων» δανείων, μοχλός τραπεζικής εξυγίανσης

Τα ποσά που δεν μπορούν να ανακτηθούν έχουν συνυπολογιστεί στις απαιτήσεις κεφαλαιακής επάρκειας των τραπεζών (14,4 δισ.) κατά την τελευταία ανακεφαλαιοποίηση. Το γεγονός αυτό ανοίγει τον δρόμο και για μερική διαγραφή τους. Αναγκαία προϋπόθεση για μια τέτοια κίνηση θα είναι η αντικειμενική αδυναμία του δανειολήπτη να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις του. Τα δεδομένα αυτά δημιουργούν δυνατότητες ανασυγκρότησης της παραγωγικής βάσης της χώρας με τη διαμόρφωση συγκεκριμένης πολιτικής.

Η συμφωνία της κυβέρνησης με τους δανειστές επέλεξε τη δημιουργία αγοράς «κόκκινων» δανείων. Προβλέπεται ότι άμεσα θα καθορισθεί το κανονιστικό πλαίσιο αδειοδότησης και λειτουργίας των μη τραπεζικών ιδρυμάτων που θα μπορούν να διαχειρίζονται και να εξαγοράζουν δάνεια. Το νέο πλαίσιο θα ισχύσει από την 1.1.2016 και σε πρώτη φάση θα προβλέπει τη δυνατότητα διαχείρισης αλλά και εξαγοράς των δανείων μεγάλων επιχειρήσεων (40 δισ.) και των στεγαστικών δανείων που δεν αφορούν πρώτη κατοικία (16 δισ.).

Έως τις 15.2.2016 θα εξαιρούνται τα στεγαστικά κύριας κατοικίας, τα επιχειρηματικά δάνεια προς μικρομεσαίες επιχειρήσεις και ελεύθερους επαγγελματίες και τα καταναλωτικά. Η κυβέρνηση μέχρι τότε θα ρυθμίσει τις λεπτομέρειες για τις ευαίσθητες αυτές κατηγορίες δανείων. Από τις 15.2.2016 θα ισχύσει το κανονιστικό πλαίσιο που ψηφίστηκε τώρα και για τις κατηγορίες δανείων που σε πρώτη φάση έχουν εξαιρεθεί.

Οι ρυθμίσεις φιλοδοξούν να εξυπηρετήσουν δύο γενικούς στόχους: α) Την «αναβίωση» επιχειρήσεων που μπορούν να επιβιώσουν και να αναπτυχθούν. β) Την εξυγίανση των χαρτοφυλακίων των τραπεζών. Αυτό όμως που έχει σημασία είναι η τακτική διαχείρισης των «κόκκινων» δανείων. Tώρα συμφωνήθηκαν οι κανόνες λειτουργίας των μη τραπεζικών χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων (distress funds), που θα διαχειρισθούν την αναδιάρθρωση των «κόκκινων» δανείων.

Η διαχείριση αυτή θα γίνει επί των δανειακών συμβάσεων, όπου καθοριστικό λόγο έχουν οι τράπεζες και οι κυβερνητικές ρυθμίσεις, που καθορίζουν τον βαθμό προστασίας των δανειοληπτών. Η δημιουργία αγοράς εταιρικών δανείων αποτελεί καινοτομία για την Ελλάδα.

Οι δύο σημαντικότερες παράμετροι του ρυθμιστικού πλαισίου είναι η μετοχοποίηση μέρους των ρυθμιζόμενων υποχρεώσεων και η δυνατότητα πώλησης προβληματικών δανείων. Βασική ιδέα της «τεχνικής» της αναδιάρθρωσης είναι η εξαγορά υπερχρεωμένων εταιρειών χρησιμοποιώντας δανεισμό (leveraged buyout). Επειδή όμως είναι περίοδος απομόχλευσης, αντί δανεισμού οι τράπεζες μπορούν να αποδεχθούν ένα γενναίο «κούρεμα» των υφισταμένων δανείων, ώστε οι επιχειρήσεις να καταστούν βιώσιμες. Ευκαιρίες εντοπίζονται σε πολλούς κλάδους, καθώς έπειτα από επτά χρόνια βαθιάς ύφεσης όλα τα περιουσιακά στοιχεία έχουν υποτιμηθεί. Έτσι, εκατοντάδες εταιρείες μπορούν να συμμετάσχουν σε ένα γιγαντιαίο «turn around» με παθητική μόχλευση. Βεβαίως, οι επιχειρήσεις θα αλλάξουν ιδιοκτήτες, εκτός αν οι σημερινοί εμφανίσουν «φρέσκα» κεφάλαια με εισαγωγή από το εξωτερικό.

Στις ΗΠΑ έχουν αναπτυχθεί από τη δεκαετία του ’80 τεχνικές εξυγίανσης και αναδιάρθρωσης επιχειρήσεων και αποτελούν δοκιμασμένο οπλοστάσιο που έχει υιοθετηθεί και στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Προϋποθέτουν πάντα ότι έχει προηγηθεί υποτίμηση αξιών, προβλέπουν αλλαγή ιδιοκτησίας και νοοτροπίας διαχείρισης και επιπλέον υψηλή μόχλευση.

Σύντομα θα γίνει φανερό πως διανύουμε «τέλος εποχής». Οι αναδιαρθρώσεις μεγάλων επιχειρήσεων θα περιλαμβάνουν κατά κανόνα «συμφωνία ανταλλαγής χρέους με μετοχικό κεφάλαιο». Μέρος των δανειακών υποχρεώσεων θα μετατρέπεται σε μετοχικό κεφάλαιο και το distress fund θα καθίσταται μέτοχος της επιχείρησης. Έτσι το υπόλοιπο του χρέους θα μπορεί να εξυπηρετηθεί από τις προβλεπόμενες ταμειακές ροές. Οι τράπεζες θα βελτιώσουν την εικόνα των χαρτοφυλακίων χορηγήσεων, θα περιορίσουν επισφάλειες και θα εγγράψουν κέρδη από την ακύρωση προβλέψεων.

Τα funds θα αγοράζουν προβληματικά δάνεια σε χαμηλή τιμή και εν συνεχεία θα αναδιαρθρώσουν την επιχείρηση.

Σε εταιρείες μη βιώσιμες θα προσπαθήσουν να πάρουν πίσω τα χρήματά τους με ρευστοποιήσεις περιουσιακών στοιχείων. Επομένως έχει συμφωνηθεί ένα πλαίσιο κανόνων και ρυθμίσεων για τη συνολική διευθέτηση του προβλήματος των «κόκκινων» δανείων, που αποτελεί προϋπόθεση για την ανάκαμψη του τραπεζικού συστήματος και την αναθέρμανση της αγοράς. Το πρόβλημα που δεν αντιμετωπίζει η διαδικασία αυτή είναι πως η επιλογή των επιχειρήσεων που θα διασωθούν θα γίνει με κριτήριο μόνο την κερδοφορία, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι ανάγκες εγχώριων κλάδων και τομέων. Δηλαδή θα υπάρξει έγνοια για το συγκριτικό πλεονέκτημα της επιχείρησης σε σχέση με την αγορά, αλλά όχι για τις ανάγκες αναβάθμισης της εγχώριας δομής. Αυτό ακριβώς είναι το διακύβευμα της θρυλούμενης παραγωγικής ανασυγκρότησης.

Η διαδικασία αυτή δεν εγγυάται προώθηση της ισοτιμίας του παραγωγικού μοντέλου με τους εταίρους στην ΕΕ.

Η απώλεια της ευκαιρίας αυτής, κινδυνεύει να παγιώσει το ελληνικό μοντέλο ως συμπληρωματικό. Δεν εγγυάται επίσης διατήρηση ελληνικού ελέγχου στις επιχειρήσεις, καθώς αυτό δεν τίθεται ως στόχος.

Από τις απαντήσεις στα ερωτήματα αυτά θα καθοριστεί η δυνατότητα μελλοντικής αναβάθμισης του ελληνικού αναπτυξιακού προτύπου.

Καλές γιορτές.