ΝΔ: Το χρονικό μιας προαναγγελθείσας κρίσης

Γιατί σήμερα, τόσο για τη ΝΔ όσο και για ένα μεγάλο τμήμα του πολιτικού συστήματος, ολοκληρώνεται ένας ιστορικός κύκλος. Η πρώτη φάση του κύκλου αυτού έκλεισε στα μέσα της δεκαετίας του 1990, με την άνοδο και επικράτηση του νεοφιλελεύθερου προτύπου και την κυριαρχία των διαπλεκόμενων – συστημικών συμφερόντων στη χώρα μας. Ο δεύτερος κύκλος ολοκληρώθηκε βίαια, με την υποταγή της χώρας το 2010 στο ΔΝΤ και στην ευρωπαϊκή πολιτικοοικονομική ολιγαρχική δομή. Μια εξέλιξη που οδήγησε σε οξύτατη κρίση τα παραδοσιακά κόμματα της διακυβέρνησης, με πρώτο το ΠΑΣΟΚ και κατ’ ακολουθίαν τη ΝΔ.

Είναι μάλλον υπερβολική απαίτηση να αναζητούμε από τη σημερινή εκπεπτωκυία πολιτική ελίτ της ΝΔ να διαμορφώσει την πολιτική και ιδεολογική ταυτότητα της παράταξης ή να διατυπώσει μια πολιτική στρατηγική για το παρόν και το μέλλον… Γιατί στην πραγματικότητα, αν ανατρέξουμε στην πορεία της ΝΔ από τη μεταπολιτευτική περίοδο μέχρι σήμερα, θα διαπιστώσουμε ότι η πορεία της αυτή συνοδεύτηκε από πολιτικοϊδεολογικά «δάνεια», τα οποία στην πρώτη φάση αφορούσαν έναν αφηρημένο ευρωπαϊσμό στη δε δεύτερη και καθοριστική φάση κυριαρχήθηκαν από την υιοθέτηση του νεοφιλελεύθερου προτύπου και των ακραίων πολιτικοκοινωνικών εκδοχών του.

Δανεικές και συγκυριακές ταυτότητες

Τα πρώτα χρόνια της Μεταπολίτευσης του 1974 επιχειρήθηκε πράγματι ένας εκδημοκρατισμός με την επιδίωξη της προσαρμογής προς το πολιτικό και θεσμικό πλαίσιο των δυτικών ευρωπαϊκών δημοκρατιών.

Στην ουσία δεν νομιμοποιήθηκε μόνο το ΚΚΕ, αλλά, παράλληλα, ο ιδρυτής της ΝΔ θέλησε να αποκαθάρει την παράταξή του -αλλά και τον εαυτό του- από τα προδικτατορικά της ανομήματα: Την αυταρχική δομή εξουσίας, τη σύμφυση με το παρακράτος, που είχε ως ιδεολογικοπολιτική βάση τον αντικομμουνισμό. Οι εκλογές «βίας και νοθείας» του 1961 και η δολοφονία Λαμπράκη επικαθόρισαν ιστορικά τον τύπο εξουσίας και τα πολιτικοϊδεολογικά όρια της πρώτης οκταετίας.

Πάντως, τόσο ο συμβολικός όρος του «κοινωνικού ριζοσπαστισμού» (ιδρυτικό συνέδριο ΝΔ στη Χαλκιδική) όσο και η επιδειχθείσα «σοσιαλμανία» των Κων. Καραμανλή και Α. Παπαληγούρα (κατά τα πρώτα χρόνια της Μεταπολίτευσης) δεν στάθηκαν ικανά να διαμορφώσουν ένα συνεκτικό στρατηγικό πλαίσιο για την πορεία της παράταξης.

Πράγματι, έπειτα από λίγα χρόνια, στις αρχές της δεκαετίας του 1980, ο Ευ. Αβέρωφ επιχείρησε μια επάνοδο στις προδικτατορικές αντιλήψεις και πρακτικές, ενώ λίγα χρόνια αργότερα ο Κ. Μητσοτάκης, «ιχνηλάτης» και «πιονιέρος» του νεοφιλελευθερισμού στη χώρα μας, άνοιγε τον δρόμο για όσα θα επακολουθούσαν τη δεκαετία του 1990… Η Μ. Θάτσερ και ο Ρ. Ρίγκαν αποτέλεσαν, τότε, για την εγχώρια συντηρητική παράταξη απόλυτα κυρίαρχα πρότυπα για την ανασυγκρότηση της πολιτικής ταυτότητας της ΝΔ.

Η προσπάθεια του Κ. Καραμανλή να επαναφέρει τη ΝΔ στην κεντροδεξιά περιοχή της πολιτικής κλίμακας (κομβικό σημείο η απομάκρυνση του Γ. Καρατζαφέρη) δεν είχε συνέχεια. Η αποτυχία της σύγκρουσης με τη διαπλοκή και η αναδυόμενη οικονομική κρίση οριοθέτησαν την εμβέλεια και την προοπτική του κεντροδεξιού εγχειρήματος.

Οπωσδήποτε όμως, καθ’ όλη αυτή τη μακρά χρονική περίοδο, η ΝΔ συσπείρωνε ευρύτατα τμήματα της κοινωνίας, ασκούσε δεσπόζουσα επιρροή στον χώρο της μεσαίας τάξης και στηριζόταν αδιάλειπτα από τα μεγάλα οικονομικά συμφέροντα. Η κεντρική εξουσία, ο έλεγχος κομβικών στοιχείων του οικονομικού συστήματος, οι πελατειακές σχέσεις διασφάλιζαν την οιονεί παρουσία της ΝΔ στην κεντρική πολιτική σκηνή ακόμα και όταν δεν ήταν κυβέρνηση… Οι ιδεολογικοπολιτικές αρχές αποτελούσαν τυπικό συμπλήρωμα, όσο για την πολιτική στρατηγική, αυτή καθοριζόταν στην πράξη από τα μεγάλα συστημικά συμφέροντα.

Τα Μνημόνια έδωσαν τη χαριστική βολή

Όσα συνέβησαν από το φθινόπωρο του 2012 μέχρι σήμερα αποτελούν φυσικό επακόλουθο μιας αποσυγκρότησης και κατάρρευσης που είχε ιστορικά προετοιμασθεί.

Η διακυβέρνηση του Αντ. Σαμαρά οδήγησε, χωρίς να προβληθεί καμιά αντίσταση, τη ΝΔ στο ακροδεξιό τμήμα του πολιτικού φάσματος. Το δίδυμο Βορίδης – Γεωργιάδης συμβολοποιούσε και έκφραζε πολιτικά την ακροδεξιά αυτή μετατόπιση, που εναρμονιζόταν πλήρως με την ακροδεξιά, κοινωνικοοικονομική αντίληψη του νεοφιλελευθερισμού, των Μνημονίων και της γερμανικής ελίτ… Σ’ όλο αυτό το διάστημα, η περίφημη κεντροδεξιά πτέρυγα είχε πλήρως υποταγεί…

Η σημερινή -εκφυλιστικού χαρακτήρα- σύγκρουση μεταξύ των διεκδικητών της ΝΔ έχει, σύμφωνα με ορισμένους, σχηματοποιηθεί στο δίπολο Κεντροδεξιά – Ακροδεξιά και στην πολιτική του πρακτική στην αντιπαράθεση μεταξύ μιας μετριοπαθούς πτέρυγας, που θα μπορούσε να στηρίξει επιλεκτικά τη σημερινή κυβέρνηση πάνω σε κρίσιμα ζητήματα, και της ακροδεξιάς αντίληψης, που επιδιώκει σύγκρουση εφ’ όλης της ύλης και ρήξη και απόρριψη της πολιτικοϊδεολογικής ηγεμονίας της Αριστεράς, που επιβλήθηκε καθ’ όλη τη μεταπολιτευτική περίοδο…

Πρώτη παρατήρηση: Υπάρχει πράγματι οργανική διάκριση μεταξύ Κεντροδεξιάς και Ακροδεξιάς; Αυτή η διάκριση θα προϋπόθετε τη διατύπωση ξεκάθαρων πολιτικών στρατηγικών, που θα αφορούσαν το πρότυπο ανασυγκρότησης της χώρας μέσα από την αντιμετώπιση και υπέρβαση των μνημονιακών πολιτικών, θα απαιτούσε ταυτόχρονα συγκεκριμένες κοινωνικές αναφορές, σαφή οριοθέτηση απέναντι στο νεοφιλελεύθερο πρότυπο, στρατηγικές αντιλήψεις και θέσεις για το μέλλον της ΕΕ και της Ευρωζώνης.

Όμως οι αντιθέσεις περί Κεντροδεξιάς και Ακροδεξιάς είναι συγκυριακές και σχηματοποιημένες, καθ’ όσον αφορούν αποκλειστικά τη στάση της ΝΔ απέναντι στην κυβέρνηση.

Δεύτερη παρατήρηση: Ασφαλώς η ΝΔ, καθ’ όλη σχεδόν τη μεταπολιτευτική περίοδο, γνώρισε αλλαγές ηγεσιών και εσωτερικές συγκρούσεις, ακόμα και διασπάσεις… Όμως όλες αυτές οι σημαντικές διεργασίες μπόρεσαν να αφομοιωθούν σχετικά ανώδυνα όχι μόνο λόγω του κεντρικού ρόλου του κόμματος στο σύστημα εξουσίας αλλά κυρίως γιατί υπήρχε μια ευρεία κοινωνική βάση, μια σύγκλιση κοινωνικών δυνάμεων, με επικεφαλής τη μεσαία τάξη.

Κομματική έκφραση συστημικών συμφερόντων

Σήμερα, καμιά από τις δύο αυτές θεμελιώδεις προϋποθέσεις δεν υπάρχει… Γι’ αυτό και η επόμενη μέρα στη ΝΔ, οποιαδήποτε νέα ηγεσία κι αν προκύψει, δεν μπορεί ούτε να καλύψει το στρατηγικό κενό ούτε να υπερβεί τις δεσπόζουσες σήμερα αντιθέσεις.

Ασφαλώς, σε ευρύτερο ιστορικό ορίζοντα ο συντηρητικός – φιλελεύθερος χώρος θα εξακολουθήσει να αποτελεί πολιτικο-κομματική έκφραση των οικονομικών συστημικών συμφερόντων και μια εν δυνάμει εναλλακτική λύση απέναντι στους σημερινούς κοινωνικοπολιτικούς συσχετισμούς. Η διάσπαση συνεπώς της ΝΔ εμφανίζεται ως μάλλον δυσχερές πολιτικό εγχείρημα αν μάλιστα λάβουμε υπ’ όψιν την περιορισμένη πολιτική ικανότητα και εμβέλεια των ομάδων που συγκρούονται σήμερα.

Οπωσδήποτε όμως, σε μια ευρύτερη διάσταση αναγωγής της κρίσης της ΝΔ, μπορούμε να διαπιστώσουμε ότι το σύστημα συμφερόντων χάνει μετά το ΠΑΣΟΚ και τη συμπληρωματική πολιτικο-κομματική του έκφραση και εκπροσώπηση στο επίπεδο της εκτελεστικής εξουσίας… Το δημιούργημα του Ποταμιού απεδείχθη ατελέσφορο και θνησιγενές… Κι όταν το κορυφαίο συστημικό εκδοτικό κέντρο καταφεύγει στη βιογραφία του τέως, αντιλαμβανόμεθα ότι «το γαρ πολύ της θλίψεως γεννά παραφροσύνην»…