Ελπίδες και παγίδες

Αναμφίβολα ο έλληνας πρωθυπουργός δεν θα ήθελε να υποληφθεί άλλων ευρωπαίων ηγετών που επισκέπτονται τελευταία τη γειτονική μας χώρα, εν όψει και της επικείμενης Συνόδου Κορυφής Ευρωπαϊκής Ένωσης – Τουρκίας με αντικείμενο την αντιμετώπιση του Προσφυγικού – Μεταναστευτικού. Λόγω του ανεπίσημου χαρακτήρα της επίσκεψης, δεν εκδόθηκε στο τέλος των συνομιλιών, ως είθισται, κοινό ανακοινωθέν. Για το περιεχόμενο αυτών και όσων αποφασίστηκαν διαφωτιστική είναι η κοινή συνέντευξη Τύπου που δόθηκε από τους δύο πολιτικούς ηγέτες, κ. Νταβούτογλου και Τσίπρα, όπως και οι απαντήσεις στα ερωτήματα των δημοσιογράφων που ακολούθησαν. Ποια οφέλη απεκόμισε η ελληνική πλευρά από τη συνάντηση; Προσδοκίες πολλές δεν πρέπει να υπήρχαν, λόγω και του timing που πραγματοποιήθηκε η επίσκεψη. Ακόμη δεν έχει σχηματισθεί η νέα τουρκική κυβέρνηση, ενώ η Τουρκία φαίνεται, μετά και τη θριαμβευτική εκλογική νίκη του κόμματος του κ. Ερντογάν, να τελεί υπό την επίδρασή της και την αντίληψη ότι χωρίς τη συνεργασία της Άγκυρας, έναντι μάλιστα ισχυρών ανταλλαγμάτων, δεν είναι δυνατή η αντιμετώπιση του Προσφυγικού. Ως όφελος από την επίσκεψη θα μπορούσε να θεωρηθεί η θετική εντύπωση που σχηματίζεται στους πολίτες των δύο χωρών, αλλά και προς τα έξω, ότι οι δύο κυβερνήσεις επιθυμούν τη συνεργασία από την αντιπαράθεση, που επιβεβαιώνεται και από το γεγονός ότι οι ελληνοτουρκικές σχέσεις επί κυβερνήσεων Ερντογάν – Νταβούτογλου, χωρίς βέβαια να έχουν σημειώσει θεαματική βελτίωση, δεν έχουν χειροτερεύσει. Δεν μπορεί ωστόσο να αγνοηθεί το γεγονός ότι καθ’ ον χρόνο ο κ. Τσίπρας βρισκόταν στην Τουρκία σημειώνονταν αθρόες παραβιάσεις του ελληνικού εναέριου χώρου, που ίσως συμπέσανε με τη κατάρριψη του ρωσικού πολεμικού αεροσκάφους, επειδή παραβιάστηκε, κατά την Άγκυρα, ο τουρκικός εναέριος χώρος… Συγκρατούνται και οι συγκρίσεις που έκανε ο ρώσος υπουργός των Εξωτερικών κ. Λαβρόφ, σχολιάζοντας τους ισχυρισμούς της Άγκυρας για παραβίαση του εναερίου τους χώρου, που πρέπει να τύχουν κατάλληλης εκμετάλλευσης από την ελληνική διπλωματία. Στο πνεύμα της κοινής επιθυμίας για συνεργασία, ανακοινώθηκε η σύγκλιση, αρχές του προσεχούς Φλεβάρη, της 4ης Συνόδου του Ανώτατου Συμβουλίου Συνεργασίας Ελλάδας – Τουρκίας, μια διαδικασία που δρομολογήθηκε το 2013. Το Ανώτατο Συμβούλιο είναι ένα είδος διπλωματικού pass partout, που συζητούνται θέματα «χαμηλής πολιτικής», όπως η ανάπτυξη της συνεργασίας σε τομείς όπως ο τουρισμός, η ενέργεια, το εμπόριο, η οικονομία και οι μεταφορές. Ασφαλώς παρέχεται η ευκαιρία να συζητηθούν και οι προβληματικές σχέσεις, όπως τις χαρακτήρισε ο κ. Νταβούτογλου, που συνήθως διεξάγονται σε επίπεδο πολιτικών αρχηγών και των στενών συνεργατών τους. Ο τούρκος πρωθυπουργός αναφέρθηκε και στις διερευνητικές συνομιλίες (exploratory talks) που χρονολογούνται από πολλών ετών, χωρίς όμως να έχουν παράξει απτά αποτελέσματα. Μάλλον έχουν ατονήσει. Συνομιλητής από ελληνικής πλευράς είναι ο πρέσβης ε.τ. κ. Παύλος Αποστολίδης, ο οποίος διετέλεσε και διοικητής της Εθνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών (ΕΥΠ). Μεγάλη έκταση δόθηκε από τα ελληνικά και κυπριακά ΜΜΕ στις θέσεις που εξέφρασε ο έλληνας πρωθυπουργός ότι η Ελλάδα είναι θετική στην ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας και στο άνοιγμα των τριών κεφαλαίων των προενταξιακών συνομιλιών που έχει μπλοκάρει η Κύπρος. Το θέμα μάλλον μεγαλοποιήθηκε. Όπως σωστά συμπλήρωσε, το άνοιγμα ενός κεφαλαίου δεν συνεπάγεται, ούτε προεξοφλεί και το κλείσιμό του. Η τελική ένταξη της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση ή όχι θα εξαρτηθεί από πολλούς παράγοντες και σήμερα είναι αμφίβολο αν το επιθυμεί και η ίδια η Τουρκία. Με εξαίρεση λίγες χώρες του ευρωπαϊκού Βορρά και τη Μ. Βρετανία, η πλειοψηφία των χωρών-μελών προβληματίζεται ζωηρά αν μια Τουρκία των 70 εκατομμυρίων κατοίκων και με μια σημερινή κυβέρνηση που ευνοεί τον ισλαμισμό, θα ήθελαν να καταστεί πλήρες μέλος. Ως πλέον αμφιλεγόμενο σημείο των αποφάσεων που ελήφθησαν κατά τη συνάντηση είναι η απόφαση διαμόρφωσης επιτροπών σε επίπεδο υπουργείων Εξωτερικών, Μετανάστευσης και Προστασίας του Πολίτη για την αντιμετώπιση του Μεταναστευτικού. Δεν διευκρινίζεται ποια θα είναι τα καθήκοντα και οι αρμοδιότητες των Επιτρόπων, πώς θα συνεργάζονται και πού θα συνέρχονται. Ο προβληματισμός επικεντρώνεται στην άμεση εμπλοκή των υπουργείων Εξωτερικών, που δεν είναι τεχνικά υπουργεία όπως τα δύο άλλα. Η συμμετοχή και εμπλοκή του ΥΠΕΞ μπορεί να ερμηνευθεί και ως μετατόπιση της αντιμετώπισης του Μεταναστευτικού από το ευρωπαϊκό πλαίσιο σε διμερές με επιδιαιτητή το Βερολίνο, όπως διακαώς επιδιώκει η κ. Μέρκελ… Η υποψία αυτή ενισχύεται και από το γεγονός της αναγγελθείσης τριμερούς ελληνο-τουρκο-γερμανικής συνάντησης κορυφής, που τα τελευταία γεγονότα ίσως την καθυστερήσουν. Η ρωσοτουρκική κρίση εκτιμάται ότι αναβαθμίζει τη γεωπολιτική σημασία της Ελλάδος σε μια όμως πολύ εύθραυστη περιοχή και μια πολύ περίεργη εποχή.